BATMAN (İHA) - 'İluh' adıyla ovaya hakim bir tepe üzerine kurulu küçük bir köyken, 1948 yılında Raman Dağı'nda petrolün bulunmasıyla hızla büyümeye başlayan, 1955 yılında belediye, 1990 yılında ise il statüsüne kavuşan Batman, faili meçhul cinayetlerden sonra şimdi de intihar olaylarıyla sarsılıyor.
1999 ile 2000 yılları arasında intihar olaylarının çarpıcı biçimde yaşandığı Batman'da, kadın intiharlarının erkek intiharlarının 3 katı düzeyinde seyretmesi kenti uluslararası gündeme taşıdı. 2001 ile 2005 yılları arasında kadın intiharların devam ettiği Batman'da, bu yılın ilk 5 ayında 6'sı kız, 2'si erkek 8 kişi intihar ederek hayatını kaybetti. Bu süre zarfında, çoğu kız ve kadın 29 kişi de çeşitli şekillerde intihar girişiminde bulundu.
Batman Valiliği tarafından intihar vakalarına ilişkin hazırlanan bir rapor, 2001 ile 2006 yılları arasında 306 kadın ve 121 erkek olmak üzere 449 kişinin intihar teşebbüsünde bulunduğunu, 44 kadın ve 37 erkek olmak üzere toplam 83 kişinin intihar ettiğini ortaya çıkardı. Rapora göre, 2001 yılında 11'i bayan ve 11'i erkek olmak üzere toplam 22 kişi intihar ederken, 57'si bayan ve 23'ü erkek olmak üzere toplam 80 kişi intihar girişiminde bulundu.
2002 yılında 7 bayan ve 5 erkek olmak üzere toplam 12 kişi intihar ederek hayatına son verirken, 70 bayan ve 20 erkek olmak üzere 90 kişi intihar girişiminde bulundu. 2003 yılında 11 bayan ve 8 erkek olmak üzere 19 kişi intihar ederken, 75 bayan ve 35 erkek olmak üzere 110 kişi intihar girişiminde bulundu. 2004 yılında ise 2 bayan ve 10 erkek olmak üzere toplam 12 kişi intihar etti, 34 bayan ve 25 erkek olmak üzere 69 kişi intihar girişiminde bulundu. 2005 yılında ise 8 bayan ve 2 erkek olmak üzere 10 kişi intihar ederken, 34 bayan ve 13 erkek olmak üzere toplam 47 kişi intihar girişiminde bulundu. 2006 yılının ilk 5 aylık döneminde ise 6 bayan ve 2 erkek olmak üzere 8 intihar vakası yaşanırken, 36 bayan ve 17 erkek olmak üzere toplam 53 kişi intihar girişiminde bulundu.
Batman'daki intihar olaylarının altında siyasal, ekonomik, sosyal, kültürel ve psikolojik sebepler yatıyor. PKK ve Hizbullah terör örgütlerinin sebep olduğu güvensizlik ortamı, işsizlik toplumu derinden sarsanken, Televole türü programlarda yer alan lüks hayat yaşayanlara duyulan özenti, özellikle genç kızların psikolojisinde kalıcı yara açmaktadır. Son 50 yılda yaşanan hızlı değişim, köyden kente göç, eğitim seviyesinin düşüklüğü, eski ve yeni kuşaklar arasında iletişim sorununa yol açmıştır. Bölgede gençlere aşırı baskılar uygulanmakta, genç kızlar zorla başlık parasıyla, kendilerinden çok yaşlı insanlarla evlendirilmektedir. Bu evlilikler, hukuki güvenceden de yoksundur. Düzensiz ve bozuk aile yaşantısı, aile içi şiddet, bölgede batıl inanç ve hurafelerin yaygınlığı da intihar olaylarını arttırmıştır.
Batman Barosu tarafından hazırlanan raporda, intihar edenlerin yüzde 75'ini kadınların oluşturduğu ve söz konusu vakaların özellikle 1985 yılından sonra göç alan gece kondu bölgelerinde yaşandığı kaydedildi.
İntihar vakalarının nedenlerini öğrenmek amacıyla çalışmalarını özellikle göç alan kenar semtlerde yoğunlaştıran baro temsilcileri, Batman ilinde intihar olaylarında her yıl yüzde 100'lük bir artışın gözlendiğini tespit etti. Raporda, 1999 ile 2001 yılının Ocak ayına kadar 135 intihar vakasının yaşandığı ve bunlardan 42'sinin ölümle sonuçlandığı kaydedilirken, ölenlerden 27'sinin kadın ve 15'nin de erkek olduğu tespit edildi. İntiharı başaramayan 93 kişiden 63'ünün kadın, 30'unun ise erkek olduğu belirtilirken, intihar teşebbüsünde bulunanların 15 ile 30 yaşlar arasındaki kişilerden oluştuğu vurgulandı.
Dünya genelinde kadınlardaki intihar oranının yüzde 25 olduğuna da işaret edilen raporda, Batman'da intihar edenlerin yüzde 75'nin kadınlardan oluştuğu ortaya çıktı. Ayrıca intihar olayında 'kendisini iple asma, yüksekten atlama, ateşli silah, ilaç içmek' gibi yöntemlerin kullanıldığı belirlenirken, hemen ölmek isteyenlerin kendini asmak ve ateşli silahı denedikleri vurgulandı. İntihar teşebbüsünde bulunup kurtulanların çoğunluğunun da ilaç içme yöntemini denedikleri kaydedildi.
"ZORUNLU GÖÇ İNTİHAR SEBEBİ"
İntihar edenlerin veya intihar teşebbüsünde bulunanların 1985 yılından sonra göç alan gecekondu, mahalle, köy özelliğindeki bölgelerde yaşandığı kaydedilen raporda, intihar nedenleri şöyle sıralandı:
"Zorunlu göçler nedeniyle intiharlar çoğunlukta. Geldiği köyünde, dar çerçevede de olsa bireyin kendine ait bir yaşamı vardı. Kendi için emek harcamakta, üretmekte, hayat çerçevesini özgürce belirleyebilmekteydi. Ancak şehirde istemesine rağmen, emek, enerji harcayamamakta, çalışamamakta ve üretememektedir. Özellikle hayatını anlamlandıran ilişkiler kuramamakta ve bu nedenle mutsuzluğu yoğun olarak hissetmektedir. Hayatı aktif halinden pasif, atıl haline dönüşmektedir. Ev içerisinde otorite olan baba, ev dışı, şehirde, sokakta özgürlüğü savunmaktadır. Ancak aynı savunmayı evinde yapamamaktadır. Zira evi içerisinde eşi ve kızı bulunmakta. Oğul ve kendisi sokakta kalmaktadır. Savunulan özgürlük erkek için olmakta, kadın için özgürlükten söz edilememektedir"
Erkekler için deşarj alanları, futbol sahaları, internet kafeleriyle büyük şehirlere giderek rahatlamakta olduğuna işaret edilen raporda, genç kızların ise ortak yaşama yönelik hiçbir olanağa sahip olmadıkları kaydedildi. Raporda dikkat çekici bir nokta ise, intihar olayların temelinde yer alan ekonomik problemler olarak gösterildi. İntihar olaylarında erkekler için ekonomik sorun 'iş bulamamak' olarak ön plana çıkarken, kadınların çalışmasına olumlu bakılmadığı için yoksulluk içerisinde tek düze yaşam biçiminin neden olduğu kaydedildi.
Dünyada ve Türkiye'de görülen genel rakam, erkeklerin intihara kalkışması ve intiharların neticelenmesinde erkeklerin oranı kadınların oranının 3 katı, ancak Batman'da bunun tam tersi yaşanıyor. Batman'da intihar eden kadınların oranı, erkeklerin oranının 3 katı. İntihar eden kadınların yüzde 52'si genç ve bekar kızlardan oluşuyor. İntihar edenlerin yüzde 10'unu dini nikahlı, yüzde 12'si ise resmi nikahlı bayanlardan oluşurken, intihar yaşı ağırlıklı olarak 14-25 arasında değişiyor.
Batman'da kadınlar intihar girişiminde genelde ilaç, erkekler ise ateşli silah ve askı kullanıyor. İntihar girişiminde bulunan erkeklerin yüzde 21'inin, kızların ise yüzde 49'unun 20 yaşından küçük olduğu, intihara teşebbüs eden bayanların yüzde 60'ının bekar kızlardan, yüzde 40'ının ise evli kadınlardan oluştuğu belirlendi.
Rapora göre, Batman, bu dönem içinde polis sorumluluk bölgesinde yaşanan intiharlarda, iller arasında 2001'de 58, 2002'de 54, 2003'de 41, 2004 ve 2005'de 56. sırada yer aldı. Bu dönemlerde, kadın intihar oranları, erkeklerden daha yüksek çıktı. Batman'da 2001-2006 yılları arasında 281 kadın, 121 erkek olmak üzere toplam 402 kişi intihara teşebbüs etti, aynı dönemde 43 kadın, 37 erkek 80 kişi intihar etti.
Belediye bünyesinde kurulan Selis Kadın Danışmanlık Merkezi'ne son 6 aylık sürede 72'si psikolojik danışmanlık, 23'ü eğitim, 6'sı ekonomik, 3'ü sığınma, 2'si hukuksal olmak üzere toplam 106 bayanın başvuruda bulunduğu bildirildi. Merkeze danışanların yüzde 71.66'sının şiddete maruz kaldıkları ve en çok sözel, duygusal, fiziksel şiddet gördükleri ifade edildi.
Batman'da yaşanan intihar olaylarıyla ilgili konuşan Hanım Eller Lokantası işletmecisi Müjgan Başkaya, intihar vakalarını bulaşıcı bir hastalık olarak gördüğünü söyledi. Başkaya, Batman'da, gençlerin kendilerini bir anda dışarıya attıklarını, bunun da bazı gençlerin bataklıklara sürüklenmesine neden olduğunu vurguladı. Aile baskısının intiharlarda önemli bir etken olduğunu aktaran Başkaya, annelerin mutlak suretle eğitilmesi gerektiğini vurguladı. Gençlerin daha fazla dışarı açılmaması gerektiğinin altını çizen Başkaya, "Özgürlük diyoruz ama gençlerimizin hızlı bir şekilde açılmaları bir çok sorunu beraberinde getiriyor. Aşırı yasaklar bu olaylarda etkili. Yasak daha tatlı geliyor" dedi.
Batman Gençlik Evi'ne kursiyer olarak giden Mine Tunç ise, Batman ve Güneydoğu'daki intiharların sebebinin aile baskısı ve bilinçsizlik olduğunu söyledi. Baskının gençleri dışarıya meyilli hale getirdiğini belirten Tunç, "Dışarıya meyilli olan gençler kötü arkadaşlıklar edinebiliyor. Baskıcı ortamlarda her şey olabilir. Bir kişiye ne kadar baskı yaparsanız, o kadar kötülüklere maruz kalır. Kısıtlama olur ama seviyeli bir şekilde olmalı" diye konuştu.
Batmanlı Ayşe Solmaz ise, Batman'da genelde kadınların intihar etmesinin altında eşitsizlik, kadın haklarının uygulanmaması ve şiddet olgularının yattığını, erkekler de ise işsizliğin bunda birinci etken olduğunu vurguladı.
"EN ÇARPICI SONUÇ ŞİDDET"
Batman'da intihar eden 13 yaşındaki Tuba Tirki isimli öğrencinin anneannesi Ferice Çığır, torunu Tuba Tirki'nin küçük yaşlarda bir kaza geçirdiğini ve akabinde sakat kaldığını ifade ederek, bu durumun genç kızı etkilediğini belirtti. Torunu büyüdükçe sakatlık durumunu kendine dert ettiğini belirten Çığır, torunun baba sevgisi görmediğini de söyledi. Babasının para kazanmak için gurbete gittiğini belirten Çığır, "Baba sevgisi görmeyen torunum okul öğretmenlerinden birine sığındı. Yani onda baba sevgisi gördü. Bu durum torunumun arkadaşları arasında aşk olarak lanse edildi. Torunum daha önce de 2 kez intihar girişiminde bulunmuştu. Psikologlara götürdük ama o istemiyordu. İntihar edeceği gün sevinçle okula gitti. Yarım saat sonra okuldan bizi arayıp intihar ettiğini söylediler. Torunum okuduğu okulun karşısında bulunan 4 katlı binadan kendini atarak intihar etti" şeklinde konuştu.
Batman Belediyesi bünyesinde faaliyet yürüten Selis Danışmanlık Merkezi'nde görevli sosyolog Gülistan Taşkın, kadın sorunlarının en çarpıcı olanının şiddet olgusu olduğunu belirtti. Kadına yönelik şiddetin kadının yaşam alanını kısıtlayan, daraltan, birey olma iddiasını başlatmadan bitiren bir olgu olduğunu kaydeden Taşkın, bunun kadının sosyal ve toplumsal yönünü zayıflattığını belirtti. Bunun da çeşitli şekillerde kendini dışa vurduğunu ifade eden Taşkın, en belirgin sonuçların intihar, fuhuş ve son dönemlerde sıkça gündeme gelen namus ve töre cinayetleri olduğunu kaydetti. Yasakların, toplumsal değerler açısından kırılması gereken bir olgu olduğunu dile getiren sosyolog Taşkın, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Toplum kadına bir kalıp biçmiştir. O kalıplar elbise gibi kadına giydirilmek istenmektedir. Böyle olunca kadının toplumda birey olduğunu bilmesi zorlaşıyor. Genel bir değer sistemiyle büyümüş, değerlerini ataerkil bir yapıdan almış bir kadının şiddet konusunda kadın lehine düşünmesi zorlaşıyor. Çünkü erkek gibi düşünmeye başlıyor. Erkeğin değer sistemiyle düşünüyor. Bu da bir bireyin haklarının var olduğunu düşünmesini zorlaştırıyor. Bu durum daha çok 35-40 yaş ve üstü kadınlarda görülüyor. Feodal değer yargılarının etkilerini görmek mümkün."
Taşkın, son bir yıllık çalışmada kendilerine 106 başvuru yapıldığını bunlardan 72'sine psikolojik danışmanlık hizmetinin verildiğini sözlerine ekledi.
Batman Vali Yardımcısı Şaban Acar, yaşanan intihar olaylarıyla ilgili basının duyarlı olması gerektiğini söyledi. Vali Acar, Batman isminin intiharlarla özdeşleştiğini belirterek, "Adımız çıkmış 9 inmez 8'e atasözünün bir yansıması olarak devam etmektedir" dedi.
Batman intiharlarının son yıllarda Türkiye ortalamasından bir farklılık arz etmediğini ifade eden Acar, Türkiye genelindeki 81 il arasında 2004-2005 yıllarında yaşanan intihar olayları istatistiklerinde 56. sırada bulunduğunu söyledi. Batman isminin intiharlarla anılmasından rahatsızlık duyduklarını kaydeden Acar, intihar olaylarının sıkça medyada yer almasının gençleri etkilediğini belirtti. Batman'a değişik amaçlarla gelen birçok basın mensubunun sözü dolaştırıp intiharlara getirdilağini dile getiren Vali Yardımcısı Acar, intiharların önlenmesi konusunda çalışmalardan birinin de intihar vakalarının basına yansıtılmaması olduğunu dile getirdi.
Sağlık personelinin intiharlar konusunda eğitildiğini de aktaran Acar, "Hastaneler ve sağlık ocaklarındaki personelimizi eğitiyoruz. Buralara bu işe meyilli insanlar geldiğinde psikologlara yönlendirecekler. Bunun dışında Devlet Hastanesi'nde bu amaçla bir birim kuruldu. Diğer bir çalışmamız ise mahallelerde olacak. Mahalleleri gezerek aile içi iletişim konusunda vatandaşların bilinçlendirilmesini hedefliyoruz. Bu amaçla yaptığımız proje kabul gördü. Yakında bu projemizi hayata geçireceğiz. Ayrıca okullardaki rehber öğretmenler de bu konuda çalışmalarını sürdürüyor" şeklinde konuştu.
Vali Yardımcısı Acar, Avrupa basınına yansıyan '2006 yılının ilk 5 ayında 36 kadın intihar ederek yaşamını yitirdi' yönündeki haberlerin gerçekleri yansıtmadığını, 36 intihar girişiminin yaşandığını sözlerine ekledi.
Batman'da, 2006 yılının ilk 5 ayında Bahçelievler Mahallesi'nde ikamet eden M.B. (19), merkeze bağlı Karayün Köyü'nde ikamet eden B.S. (14) ve Beşevler Mahallesi'nde oturan H.A. (19) tabancayla, Petrol Ofisi İlköğretim Okulu 7. sınıf öğrencisi N.Ş. (14) ve Beşiri İlçesi'nde ikamet eden Y.O. (19) isimli bayanlar iple, merkezde ikamet eden T.T. (14) ve S.T. (23) yüksekten atlama suretiyle, özel bir hastanede çalışan F.K. (23) ise koluna ilaç enjekte ederek hayatlarına son verdi. Batman'da son 5 aylık dönemde ise çoğunluğu ilaçla olmak üzere 29 kız ve erkek intihar girişiminde bulundu.