Bebek bekleyen annelerin aklında, "Bebeğimin zeki olması elimde mi? Hamilelikte özel bir beslenme uygulamam gerekir mi?" soruları oluşabiliyor. Bu soruların yanıtlarını öğrenmeye çalışan anne adayları gerek doktorlarına danışıyorlar gerekse internetten araştırma yoluna gidip doğru-yanlış, bilimselliği kanıtlanmış-kanıtlanmamış pek çok bilgiyi uygulamaya çalışıyorlar.
Hamilelikte bilinçsizce yapılan diyetler ise kimi zaman büyük tehlikelere yol açabiliyor. İşte bu nedenle merak edilen o iki soruyu "Hamilelikte bebeğin zekasını etkileyen faktörler neler?" ve "Bebeğin zeki olması için hamilelikte nasıl beslenmeli, nelere dikkat edilmeli?" sorularını işin uzmanına Acıbadem Etiler Tıp Merkezi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Nur Beştay'a sorduk. Dr. Beştay, bebeğin zeki olması için hamilelikte dikkat edilmesi gerekenleri Mynet Kadın'a açıkladı.
Zeka pek çok faktöre bağlı
Zeka, soyut ya da somut nesneler arasındaki ilişkiyi kavrama, akıl yürütme, problem çözme, karmaşık fikirleri kavrama ve çabuk öğrenme gibi bir çok işlevi içeren zihinsel bir kapasitedir. Zeka gelişimini etkileyen bir çok faktör olduğundan, anne karnındaki bebeğin zeka gelişimi sadece beslenme, sadece genetik ya da sadece çevresel faktörlerle açıklanamaz.
Genetik faktörler
Genetik faktörler anne ve babadan gelen genlerin rastlantısal olarak birleşimiyle çocuğa geçmesiyle belirlenir. Özellikle akraba evliliklerinde görülen metabolik ve kalıtsal hastalıklar, bebeğin beyin ve sinir sistemini olumsuz etkileyebilir. Akraba evliliklerinin yüksek olduğu toplumlarda bu tür hastalıklar yüksektir.
Gebelikte doğru beslenme
Gebelikte doğru beslenme önemlidir. Gebelikte yetersiz beslenme, özellikle diyette Vitamin A, D, E, B6, B12, folik asit, omega 3, demir, bakır, çinko, selenyum, iyot eksikliğinde bebekte öğrenme güçlüğü, geç konuşma, davranış problemleri, motor fonksiyonda gecikme ve düşük zeka durumları ortaya çıkabilir. Demir eksikliği veya bazı vitaminlerin eksikliği bunda rol oynayabilir. Gebelik başında yapılan birtakım testlerle annede kansızlık kolaylıkla tespit edilebilir ve tedavi yoluna gidilir. Koruyucu olarak da demir içeren besinlerin, et, yumurta sarısı, üzüm pekmezi gibi gıdaların diyette bulunması önerilir.
Çinko önemli
Çinko zihinsel gelişimde rol oynayan diğer önemli bir maddedir ve deniz ürünleri, et, karaciğer, fındık, ceviz, süt ile yumurta gibi gıdalarda bol bulunur.
Folik asiti ihmal etmeyin
B vitaminleri beyin gelişimi açısından önemlidir. Özellikle folik asit beyin ve sinir sistemi gelişiminde önemlidir ve eksikliği en çok görülen vitaminlerdendir. Besinler içinde en çok marul ve ıspanak gibi yeşil yapraklı bitkilerde, karaciğer, böbrek ve ette bulunur.
Bol bol balık yiyin
Beyin gelişimi üzerinde önemli yeri olan bir madde de DHA dediğimiz Dokosa Heksaenoik Asit'tir. DHA balıklardan alınabilir. Haftada iki kez balık tüketmek önerilir. Balık yağı dışında omega-3 yağ asidi öncülerini içeren besinler ceviz, badem, kenevir ve yağı, soya yağıdır.
Toksinlerden uzak kalın
Gebelerin toksinlerden uzak kalmaları önemlidir. Özellikle yüksek miktarda civa içeren ton balığı gibi besinlerden uzak durmak gerekir. Toksik maddelere maruz kalan, özellikle derin sularda yaşayan balıkları (tuna, somon, kılıç balığı vb) yiyen gebelerin kanlarında civa, kurşun, kadmiyum, tolüen gibi ağır metal seviyeleri yükselir ve fetüs beynine toksik etki oluşur. Ayrıca hava kirliliğinin fazla olduğu, egzoz dumanının fazla olduğu bölgelerde yaşayan hamilelerde de bu risk yüksektir. Zeka geriliği, davranış problemleri ve otizme yatkınlık artar.
Alkol ve sigara doğrudan etkiliyor
Alkol ve sigaranın gelişmekte olan bebeğin zeka gelişimine olumsuz etkileri biliniyor. Sigara içen kadınlarda, bebeğin vücuduna ve beynine giden kan azalır, beyin hücrelerinde harabiyet oluşur. Alkol bebeğin beyin hücrelerinde doğrudan hücre harabiyeti yapar ve dikkat eksikliği, davranış bozukluğu, sebep sonuç ilişkisi kuramama, motor fonksiyon bozukluğu oluşabilir. Aşırı alkol alımında kafatası küçüklüğü dolayısıyla zeka geriliği ortaya çıkar. Madde bağımlılığı olan gebelerde zeka geriliği, küçük kafa, davranış bozukluğu, sosyalleşme problemleri ortaya çıkar.
Stresten uzak durun
Stres, anne karnındaki bebeği olumsuz etkiler. Aşırı sıkıntı ve stres içindeki annelerde kanda kortizon hormon seviyesi yükselir ve bebekte beyin gelişimini etkileyebilir. Doğum sonrasında da çocuklarda dikkat azlığı, dil becerilerinde düşüklük, kaygı ve depresif bozukluk, hiperaktivite bozukluğu gibi durumlarla ilişkili olduğu düşünülüyor ve annenin stresten uzak kalması, anne karnındaki bebeğin ileriki yaşamında sağlıklı olması açısından önem kazanıyor.
Aşırı kilo ve hastalıklara dikkat!
Gebelikte kızamıkçık, toksoplazma (pişirilmemiş çiğ etlerin yenmesiyle ve kedi dışkısının ve kedi dışkısıyla temas etmiş herhangi bir eşyanın ellenmesiyle ağız yoluyla bulaşır), CMV (herpes virüs ailesinden bir DNA virüsü), herpes tip 2 gibi enfeksiyonlar fetusta beyin harabiyeti, görme problemleri, işitme kaybı, epilepsi ve zeka geriliğine yol açabilir.
Annenin gebelik sırasında aşırı kilo alması halinde bebek de aşırı kilolu olabileceği gibi düşük doğum ağırlıklı olma riski de vardır. Bebeğin iri olması durumunda doğumda zorluk ve beyinde zedelenme olabilir. Yetersiz kilo alımında bebekte gelişme geriliği ve düşük zeka ortaya çıkabilir. Gebelik sırasında annenin 13 kg üzerinde kilo almaması tercih edilir.