Yaşadığımız çağın en sık görülen problemlerinden olan hiperaktivite, aşırı hareketli olduğu görülen bebeklerde dikkat edilmesi gereken bir durumdur. Bebeklerde hiperaktivite belirtileri nasıl seyreder? Bebeklerde hiperaktivite nasıl anlaşılır tarzı soruların yanıtı konusunda bilgi edinerek erken teşhis ile sorunun kontrol altına alınmasını sağlayabilirsiniz.
Bebeklerde hiperaktivite; bebeğin yaşına, ayına ve gelişim seviyesine uygun olmayan davranışlar göstermesiyle ortaya çıkan bir problemdir. Aşırı hareketlilik, dikkat eksikliği ve ataklık ile kendini belli eden davranışsal bir bozukluktur.
Hiperaktivite genellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olarak adlandırılan rahatsızlıktan kaynaklanır. Hiperaktivite probleminin ortaya çıkmasında;
biyolojik, genetik, psikolojik ve sosyal etmenlerin etkisi olduğu düşünülür. Kız çocuklara oranla erkek çocuklarda 2 - 3 kat daha yaygın olarak görülür. Hiperaktivitenin başlangıç yaşı genellikle 3, 4 yaş olarak gösterilse de hiperaktivite belirtileri daha küçük yaşlarda ortaya çıkabilir. Hatta hiperaktivite, anne karnındayken başlayan aşırı hareketlilik ile daha bebek doğmadan sinyallerini verebilir. Ebeveynlerin, aşırı hareketli olduğu görülen bebeklerinin, hiperaktivite şüphesi ile davranışlarına dikkat edip izlemeleri uzmanlar tarafından tavsiye edilir.
Bebeklerde hiperaktivite; yerinde duramama, sakin kalmakta güçlük çekme, aşırı derecede hareketli davranışlar gösterme gibi davranışlar ile dikkat çeker. Her an hareket halinde olan hiperaktif bebekler, sürekli el ve ayaklarını oynatır. Okul çağına geldiklerinde ise bu hareketlilik durumu daha fazla ön plana çıkarak diğer öğrencileri, öğretmenleri ve velileri de etkilemeye başlar. Hiperaktif çocuklar her ne kadar "yaramaz çocuk" olarak nitelendirilseler de gösterdikleri davranışlar onların ellerinde olmadan ortaya çıkar. Hiperaktivite bozukluğu olan bebekler, pek çok problemle karşı karşıyadır. Zor uyuma, sürekli ağlama, dikkat eksikliği, konsantrasyon bozukluğu, dürtü ve hareket kontrolü bozukluklarından oluşan hiperaktivite, bebeğin çocukluk dönemine geçişinde, okul hayatında ve sosyal yaşantısında başarısızlıklara sebebiyet verebilir. Bu durum, okul döneminde çocuğun dersler konusunda akranlarından geri kalmasına, zaman içerisinde yetersizlik hissi ve özgüven zedelenmesine neden olabilir.
Bazı bebeklerde hiperaktivite belirtileri anne karnındayken diğer bebeklere oranla daha fazla hareketli olarak kendini göstermeye başlar. Bu hareketlilik doğumun gerçekleşmesinden sonra da artarak devam eder. Hiperaktif bebekler pek çok belirti ile hiperaktivite sinyallerini verirler. Belirtiler çoğunlukla bebeğin doğumundan sonraki gelişimine bağlı olarak 2 yaş bebeklerde hiperaktivite belirtileri olarak artış gösterir. Ebeveynlerin dikkatli bir gözlem ile anlayabilecekleri hiperaktivite bebek belirtileri şu şekilde sıralanabilir;
"Bebeğim hiperaktif mi?" diye düşünen ebeveynlerin bilmesi gereken bir diğer konu da; hiperaktivite tanısı koymanın zor ve zaman alan bir durum olduğu gerçeğidir. Hiperaktivite problemi olduğunu düşündüğünüz bebeğiniz için sorunlarının kaynağını bulana kadar sabırlı olmalı ve ona duygusal açıdan destek sağlamalısınız. Bunu yaparken kendi ruh sağlığınızı korumak için dikkatli davranmanız gerektiğini unutmamalısınız. Hiperaktivite tanısı konulurken bebek veya çocuk, yaşıtları ile kıyaslanarak davranışları değerlendirilmelidir. Söz konusu semptomların neredeyse her bebeğin bebeklik döneminde görülebilecek ve yaşanmasının normal olarak tanımlandığı bir durum olduğu belirtilir fakat burada dikkat edilmesi gereken püf nokta; var olan bu durumun bir problem olarak değerlendirilmesi için bebeğin davranışlarının kendi yaşıtlarına göre kıyaslanması gerektiğidir. Anne karnında bile rastlandığı bilinen hiperaktivite belirtileri konusunda tam tanı konulabilmesi için bebekte veya çocukta var olan davranışların ev ve okul gibi farklı iki ortamda gözlenmesi gerekir.
Hiperaktivite tanısının koyuabilmesi için bebek veya çocuğun söz konusu belirtileri en az 6 ay boyunca göstermiş olması, iki ya da daha fazla ortamda gözlemlenmiş olması, sosyal faaliyetlerde önemli bir bozukluğunun olması ve tüm belirtilerin 7 yaşından önce görülmesi gerekir. Hiperaktivite belirtileri bulunan bebeklerde, ilerleyen gelişim dönemlerinde sorunun devam etme ihtimali, diğer bebeklere göre daha yüksektir. Söz konusu belirtileri taşıdığı düşünülen bebekler, ebeveynleri tarafından gözlem altında tutulmalı ve gerektiğinde uzman desteğine başvurulmalıdır. Tıbbi olarak çocuğa hiperaktivite teşhisi koyulabilmesi için çocuğun en az 6 yaşına gelmiş olması gerekir. Tanı koyulabilmesi için doktor görüşmesine çocuk ile ebeveynler beraber katılmalıdır. Doktor, çocuğun durumu hakkında ayrıntılı öyküyü ailesinden dinleyip, gerekli gördüğü takdirde nöropsikolojik değerlendirme için testler yapabilir. Endokrinolojik açıdan değerlendirme yapabilmek ve hormon düzeylerini tespit edebilmek içinse bazı laboratuvar testleri isteyebilir. Yapılan bu ayrıntılı değerlendirmelerin sonucunda çocuğa hiperaktivite teşhisi koyulabilir.