Bedelli askerlikle ilgili AK Parti Grup Başkanvekili Bülent Turan’dan gelen “25 yaş 15 bin TL öngörüsüyle beraber 25 günlük bir askerlik hizmeti öngörülüyor” açıklaması kamuoyunda geniş yankı buldu. 15 bin lira gibi ‘beklentinin altında’ bir ücretin ortaya konulması on binlerce ‘asker adayı’ arasında heyecan yaratırken bundan önceki uygulamaların aksine bu kez 25 günlük bir askerlik hizmeti süresinin ön görülmesi de kafalarda soru işaretlerine neden oldu.
25 günlük hizmet süresi, özellikle çalışan ve bedelli askerlikten faydalanmak isteyen erkekler arasında “İşten çıkmak zorunda mıyız?” “Askere gidersek tazminatımız yanar mı?” sorularına neden oldu.
Konuyla ilgili Sözcü’ye konuşan İş Hukuk Uzmanı Avukat Murat Emergen süreci değerlendirdi. İşte Emergen’in bedelli askerlik adayları için ortaya çıkan sorulara verdiği yanıtlar;
“Bedelli askerlik yapacak personelin bu nedenle iş yerinden kıdem tazminatı alıp ayrılma hakkı var mıdır?”
1475 sayılı eski iş kanunu'nun 14.maddesi 4857 sayılı yeni iş kanunu'nda da yürürlüğünü korumuştur. 14. madde'ye göre muvazzaf askerlik göreviyle iş sözleşmesi feshedilen işçilerin kıdem tazminatı alma hakları vardır. Kanunun geniş yorumlanması neticesinde yerleşik Yargıtay kararlarında bedelli askerlik nedeniyle de işten ayrılmalarda kıdem tazminatının işçiye ödeneceği belirtilmiştir.
Burada dayanak nokta işçinin zorunlu olarak işçinin 25 gün temel askerlik yapmak zorunda olmasıdır. Düzenleme nedeniyle 25 gün askerlik yapmak zorunda olan işçi askerlik nedeniyle iş akdini feshettiğinde kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Ancak daha önceki bedelli askerlik uygulamasında olduğu gibi askerlik yapma şartı olmadan sadece para yatırmakla askerliğini tamamlamış olsaydı işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktı. Ama güncel düzenlemeye göre işçiler 25 gün askerlik yapmak zorunda olduğu için kıdem tazminatına hak kazanacaklardır. İşveren, askerlik dolayısıyla işten ayrılan işçisine, durumun askerlik şubesinden alınan ”askere sevk belgesi” ile ispatlanması halinde kıdem tazminatını ödemekle yükümlüdür.
İşverenlere askerden dönen ve eski işinde çalışmak isteyen işçileri işe alma zorunluluğu 4857 sayılı iş kanununda belirtilmiştir. Muvazzaf askerlik ödevi dışında silahaltına alınanlar için 4857 sayılı iş kanunun “Askerlik ve Kanundan Doğan Çalışma” başlıklı 31 inci maddesinde düzenlenmiştir. Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder. Bu madde ile işverenlere askerden dönen ve eski işinde çalışmak isteyen işçiyi işe alma konusunda zorunluluk getirilmiştir. Yani işveren işçiyi tekrar döndüğünde çalıştırmak zorundadır. Çalıştırmaz ise ayrıca tazminat öder.
İşverenler işçiyi ‘nasıl olsa askere gidiyor’ diye haksız olarak işten çıkarırsa işçi askerlik nedeniyle iş akdi sonlandığını ispat ederse kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.
Bu sebeple işverenlerin bunu fırsat olarak görmemesi gerekir. Zira işçinin hakkı korunmaktadır.
Yıllık izin süresince işçinin başka bir işte çalışması yasaktır. İşçi, kanunen yıllık izinde dinlenmek zorundadır. Yıllık izin dinlenmek zorunda olunan bir süre olduğundan işçilerin yıllık izinlerinde askerlik yapmaları pek mümkün gözükmemektedir. Zira zaten işçiye iş aktini tazminatı ile beraber feshetme yetkisi verilmekle birlikte askerlik sonrasında da işe tekrar dönüş imkanı verilmektedir.