ANKARA (İHA) - TBMM'de görüşmelerine geçen hafta başlanan ve Türkiye'de yeni bir dönemin kapısını açacak Belediyeler Kanunu Tasarısı yasalaştı. CHP'nin destek vermediği tasarının oylamasına 267 milletvekili katıldı. 235 milletvekili 'Kabul', 31 milletvekili de 'Ret' oyu kullanırken, 1 oy geçersiz sayıldı.
Geçen hafta başlanan görüşmeler, son 3 günde sabah saat 02.00 sıralarına kadar sürdü. CHP'lilerin sert muhalefetiyle yasa müzakereleri zaman zaman kesintiye uğradı.
Mahalli İdareler, Kamu Yönetimi ve Büyükşehir Belediyeleri Kanun tasarısı ile birlikte eşgüdümlü yürürlüğe girecek olan yasayla, Türkiye'de yeni bir dönemin kapısı açılacak ve yerelleşme başlayacak. AK Parti tarafından verilen önergeyle geçici 8. değiştirilirken, belediyeler ve buna bağlı kuruluşlar ile sermayesinin yüzde 50'sinden fazlası belediyeye ait şirketlerin 31.5.2004 tarihi yerine 30.6.2004 tarihi itibariyle diğer belediyeler ile kamu kurum ve kuruluşlarından olan kamu hukuku ve özel hukuka tabi alacakları, yapılacak mahsup ve kesinti işlemleri çerçevesinde Bakanlar Kurulu tarafından karara bağlanacak. Bakanlar Kurulu, ilgili kuruluşların borç ödeme kapasitelerini de dikkate alarak bu tutarları taksitlendirmeye, taksitlendirilen kısmı kanunun yayımını izleyen günden itibaren zam ve faiz uygulatmamaya, bu borçları feri ve cezalarını geçmemek kaydıyla indirmeye yetkili olacak.
Yeni yasayla belediye ve organlarının kuruluşu, işleyişi, görev ve yetkileri yeniden düzenlenecek. Bu çerçevede 5 bin ve üzerinde nüfusa sahip yerleşim birimlerinde belediye kurulabilecek. Nüfusu 2 binin altına düşen belediyeler, Danıştay'ın görüşü alınarak, İçişleri Bakanlığı'nın önerisi üzerine müşterek kararname ile köy yapılacak. Aynı yasa çerçevesinde, bir belediyenin sınırlarına 5 kilometreden daha yakın yerlerde belediye kurulamayacak. Bu çerçevede yerleşim yerlerinin nüfusları, Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı'nca tespit edilecek. Tasarı, belediyeye gereksinimleri karşılamak için arsa üretmek, konut, toplu konut yapmak, satmak, kiralamak ve bu amaçla arazi satın almak, kamulaştırma yapmak, bu amaçla kamu kurumlarıyla ve bankalarla işbirliğine gitmek yetkisi de veriyor. Üretilen arsa ve konutlar Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre satılacak. Aynı tasarıyla Belediye, kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre şirket kurabilecek, özel gelir ve gideri bulunan hizmetlerini İçişleri Bakanlığı'nın izniyle bütçe içinde işletme kurarak yapabilecek.
Yine aynı tasarıyla, belediye memurlarının yüzde 10'una başarı durumlarına göre yılda en fazla 2 ikramiye ödenecek. Belediyelerin iç ve dış denetimi Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu hükümlerine göre yapılacak. Belediyede, belediye meclisinin, bağlı kuruluşlarda yetkili organın kararı ile park, bahçe, sera, refüj, kaldırım ve havuz bakımı ve tamiri; araç kiralama, kontrollük, temizlik, güvenlik ve yemek hizmetleri, makine-teçhizat bakım ve onarım işleri, bilgisayar sistem ve santralleri ile elektronik bilgi erişim hizmetleri, sağlıkla ilgili destek hizmetleri; fuar, panayır ve sergi hizmetleri; baraj, arıtma ve katı atık tesislerine ilişkin hizmetler; kanal bakım ve temizleme, altyapı ve asfalt yapım ve onarımı, trafik sinyalizasyon ve aydınlatma bakımı, sayaç okuma ve sayaç söküp-takma işleri ile ilgili hizmetler; toplu taşım hizmetleri; sosyal tesislerin işletilmesi ile ilgili işleri, süresi yerel seçimleri izleyen üçüncü ayın sonunu geçmemek üzere ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebilecek. Yasaya göre belediyeler topladıkları emlak vergisini kendi belediye sınırları içinde kullanabilecekler.
YASA NELER GETİRİYOR?
- Seçilmiş üyelerden oluşan belediye meclisini, belediyenin karar organı olarak tanımlayan yasa, belediye bünyesinde ihtisas komisyonları kurulmasını hüküm altına alıyor.
- Belediye encümenini yürütme organı olarak görevlendiren ve yetkilerini artıran tasarı, encümen başkan ve üyelerine, beldenin nüfusuna göre bugünkü rakamlarla 114 milyon 53 bin 940 lira ila 244 milyon 401 bin 300 lira net ödenek verilmesini hükmediyor.
- Belediye başkanı, siyasi partilerin il, ilçe ve belde teşkilatının yönetim ve denetim organlarında görev yapamayacak. Partilerin merkez karar ve yönetim organına seçilen belediye başkanları, genel başkan yardımcılığı gibi icracı görevler üstlenemeyecek. Başkanlar, profesyonel spor kulüplerinin başkanlığında ve yönetiminde de bulunamayacak.
- Yasaya göre, nüfusu 5 bine kadar olan beldelerde belediye başkanı net 1 milyar 411 milyon 911 lira aylık alırken, 2 milyondan fazla nüfuslu yerlerin belediye başkanlarının maaşı net 6 milyar 117 milyon 277 bin 879 lira olacak.
- Yasa, beldelerin nüfusuna göre belediye başkanlarının maaşlarını 10 dilime ayırıyor. Belediye başkanları, encümen başkanı olarak da ödenek alacak.
- Belediye meclisi üyelerine de belediye başkanının aylığının günlük tutarının üçte birini geçmemek üzere huzur hakkı verilecek.
- Norm kadro ilke ve standartları çerçevesinde belediyelerde personel çalıştırılmasını öngörürken, personelin başkan tarafından atanmasını hükme bağlıyor. Ayrıca, uzmanlık alanlarında sözleşmeli personel çalıştırılması da öngörülüyor. Sözleşmeli personel ancak seçim döneminin bitiminden itibaren 30 günü geçmemek üzere istihdam edilecek. Başka kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan memurlar da sözleşmeliler için belirlenen süreyi aşmamak üzere belediyelerde görevlendirilebilecek.
- Belediye, varlık ve yükümlülüklerinin ayrıntılı olarak yer aldığı mali tablolarını üçer aylık dilimler halinde İçişleri ve Maliye Bakanlıkları ile DPT ve Hazine Müsteşarlıklarına gönderecek.
- Yasaya göre, belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde 50'sinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin, faiz dahil iç ve dış borç stok tutarı, en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarını geçemeyecek. Bu miktar büyükşehir belediyeleri için bir buçuk kat olarak uygulanacak.
- Belediye ve bağlı kuruluşları ile sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları şirketlerin gelirlerinin yüzde 10'unu geçmeyen iç borçlanma belediye meclisinin kararı ile gerçekleşecek. Bu oranı aşan iç borçlanmalar ise belediye meclisinin salt çoğunluğunun kararı ve İçişleri Bakanlığı'nın onayı ile yapılacak.
- Belediyelerin yıllık toplam personel giderleri, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yeniden değerleme katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarın yüzde 30'unu aşamayacak. Nüfusu 10 binin altındaki belediyelerde bu oran yüzde 40 olarak uygulanacak. Personel giderlerinin belirlenen oranı aşması halinde, öngörülen oranlara ininceye kadar yeni personel alınmayacak. Yeni personel alımı nedeniyle bu oran aşılırsa zarar belediye başkanından tahsil edilecek.
- Belediye memurlarının yüzde 10'una başarı durumlarına göre yılda en fazla 2 ikramiye ödenecek.
- Belediyelerin iç ve dış denetimi Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu hükümlerine göre yapılacak.
- Belediyede, belediye meclisinin, bağlı kuruluşlarda yetkili organın kararı ile park, bahçe, sera, refüj, kaldırım ve havuz bakımı ve tamiri; araç kiralama, kontrollük, temizlik, güvenlik ve yemek hizmetleri; makine-teçhizat bakım ve onarım işleri; bilgisayar sistem ve santralleri ile elektronik bilgi erişim hizmetleri; sağlıkla ilgili destek hizmetleri; fuar, panayır ve sergi hizmetleri; baraj, arıtma ve katı atık tesislerine ilişkin hizmetler; kanal bakım ve temizleme, altyapı ve asfalt yapım ve onarımı, trafik sinyalizasyon ve aydınlatma bakımı, sayaç okuma ve sayaç söküp-takma işleri ile ilgili hizmetler; toplu taşım hizmetleri; sosyal tesislerin işletilmesi ile ilgili işleri, süresi yerel seçimleri izleyen üçüncü ayın sonunu geçmemek üzere ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebilecek.
- Belediye, kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre şirket kurabilecek, özel gelir ve gideri bulunan hizmetlerini İçişleri Bakanlığı'nın izniyle bütçe içinde işletme kurarak yapabilecek.
- Belediyelerin ileri teknoloji ve büyük tutarda maddi kaynak gerektiren altyapı yatırımlarında Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarlığı'nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu'nca kabul edilen projeleri için yapılacak borçlanmalarda kısıtlama olmayacak. Dış kaynak gerektiren projelerde Hazine Müsteşarlığı'nın görüşü alınacak.
- Emekli Sandığı'nca emekli aylığı bağlanan büyükşehir belediye başkanlarına 7 bin, il belediye başkanlarına 6 bin, ilçe belediye başkanlarına 3 bin, belde belediye başkanlarına da bin 500 gösterge rakamı üzerinden makam tazminatı ve buna bağlı olarak temsil veya görev tazminatı ödenecek.
- Yasa, belediyeye gereksinimleri karşılamak için arsa üretmek, konut, toplu konut yapmak, satmak, kiralamak ve bu amaçla arazi satın almak, kamulaştırma yapmak; bu amaçla kamu kurumlarıyla ve bankalarla işbirliğine gitmek yetkisi de veriyor. Üretilen arsa ve konutlar Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre satılacak.
- Belediyelerin öteki kamu kurum ve kuruluşlarından alacak ve borçlarının takas ve mahsup edilmesini öngören tasarıya Plan ve Bütçe Komisyonu'nda eklenen bir madde ile belediyenin 31 Mayıs 2004 tarihine kadar olan alacakları (1.5 katrilyon lira), kamu kurumlarına olan (19 katrilyon lira) borçlarına mahsup edildikten sonra kalan miktar için ödeme planı yapılacak. Belediyenin borçları, aylık gelirlerinin yüzde 40'ını aşmayacak şekilde taksitlendirilerek ödenecek.
- Yasa, belediye sınırları içinde kalan 5 bin metrekarenin üzerindeki Hazine arazilerinin belediyeye bedelsiz verilmesini öngörürken, bu yerlerin satışından elde edilen gelirin yarısının Hazine'ye verilmesini de hükmediyor.
- Belediye başkanlarının Emekli Sandığı ile ilişkileri de tasarı ile yeniden düzenleniyor. Göreve geldiklerinde Emekli Sandığı ile ilişkilendirilen başkanların Sandıkla bağları, görevden ayrıldıklarında da kesilmeyecek.
- Belediyeler terminaller yanında LPG ve Benzin istasyonu açıp işletebilecek.
BELEDİYELER KAYNAK SUYU İŞLETEBİLECEK
Yasa tasarısının görüşmeleri sırasında yapılan değişiklikle belediyelerin yetki ve imtiyazları daha da genişletildi. Buna göre nüfusu 50 bini geçen yerlerdeki belediyeler, sadece üniversitelerin değil, bütün eğitim kurumlarının su, termal su, kanalizasyon, doğalgaz, yol ve aydınlatma gibi altyapı çalışmalarını yapacak veya yaptıracak. Ayrıca katı atıklar ve odun, kömür, inşaat malzemelerinin satış ve depolama alanlarının yanı sıra LPG'nin depolama sahalarını da belediyeler belirleyecek.
Öte yandan, Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun motorlu taşıt muayene ve emisyon ölçümü işlerinin de özelleştirme kapsamına alınması yönündeki kararı çerçevesinde, belediyelere bu konuda verilen yetki de tasarı metninden çıkartıldı.
Yine yapılan değişiklikle belediye meclisleri, bağlı oldukları büyükşehir belediyesi veya il belediyelerinin hazırladığı çevre düzeni planlarını da onaylayacaklar. Yine bir başka değişikliğe göre, belediyeye ait tesislere de ad verilmesinin yanı sıra mahalle kurulması ve birleştirilmesine de belediye meclisi karar verecek. Yapılan bir başka önemli değişiklikle de belediye meclisleri, 'o beldenin amblem ve flamasına' da karar verebilecek. Böylece yapılacak amblem ve flama değişikliklerinin yargı kararlarıyla iptalinin önüne geçilebileceği belirtiliyor. Şimdiki uygulamada belediye meclisinin bu tür bir kararının öncelikle vali tarafından onaylanması gerekiyordu.
BELEDİYE BAŞKANLARININ SİYASET YAPMASINA SINIRLAMA
Tasarının görüşmelerinde, 'Belediye Başkanı' başlıklı 37. maddede değişiklik yapıldı. Yeni hükme göre 'belediye başkanının, görevinin devamı süresince siyasi partilerin genel idare kurulu ve/veya parti meclislerinde' görev alabileceklerine ilişkin hüküm çıkarılırken, yeni düzenlemeye göre, belediye başkanları görevlerinin devamı süresince, siyasi partilerin yönetim ve denetim organlarında görev alamayacaklar. Belediye başkanları profesyonel spor klüplerinin başkanlığını da yapamayacak ve yönetiminde bulunamayacaklar.
Yine yeni düzenlemeye göre küçük beldelerdeki belediye başkanlarının maaşlarında artış sağlandı. Yeni düzenlemeyle, belediye başkanlarının özlük hakları sekiz kademede belirlendi. Böylece, belediye başkanına nüfusu 10 bine kadar olan beldelerde 60 bin, nüfusu 10 bin 1'den 50 bine kadar olan yerlerde 70 bin, 50 bin 1den 100 bine kadar olan beldelerde 90 bin, nüfusu 100 bin 1den 250 bine kadar olan beldelerde 110 bin, nüfusu 250 bin 1den 500 bine kadar olan yerlerde 130 bin, nüfusu 500 bin 1den 1 milyona kadar olan yerlerde 150 bin, nüfusu 1 milyon 1den 2 milyona kadar olan yerlerde 190 bin, nüfusu 2 milyon 1den daha fazla olan beldelerde 230 bin gösterge rakamının Devlet memurları için belirlenen aylık katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda aylık brüt ödenek ödenecek.
Bu hüküm doğrultusunda, belediye başkanları nüfusu 10 bine kadar olan yerlerde brüt 2 milyar 316 milyon, nüfusu 10 binden 50 bine kadar olan yerlerde brüt 2 milyar 702 milyon lira ve nüfusu 2 milyon ve üzerinde olan yerlerde ise brüt 8 milyar 880 milyon lira ödenek alacaklar.
ZABITALARA FAZLA MESAİ
Tasarının 51. maddesinde yapılan değişiklikle zabıtalara fazla mesai ücreti 'ödenebilir' hükmü 'ödenir' şeklinde değiştirildi. Tasarı Genel Kurul'da bu değişiklikle yasalaştı.
TBMM Genel Kurulu'nda yine son anda verilen bir önerge ile spor kulübü başkanı olan belediye başkanları 01.01.2005'e kadar bu görevlerini yürütebilecekler. Bu düzenleme daha önce yasanın kanunlaştığı tarih olarak belirlenmişti.
BELEDİYELERİN BORÇ ÖDEMESİNDE YENİ DÖNEM
AK Parti tarafından geçici 8. madde üzerinde verilen bir önerge madde değiştirilirken, Belediyeler ve buna bağlı kuruluşlar ile sermayesinin yüzde 50'sinden fazlası belediyeye ait şirketlerin 31.5.2004 tarihi yerine 30.6.2004 tarihi itibariyle diğer belediyeler ile kamu kurum ve kuruluşlarından olan kamu hukuku ve özel hukuka tabi alacakları, yapılacak mahsup ve kesinti işlemleri çerçevesinde Bakanlar Kurulu tarafından karara bağlanacak. Bakanlar Kurulu ilgili kuruluşların borç ödeme kapasitelerini de dikkate alarak bu tutarları taksitlendirmeye, taksitlendirilen kısmı kanunun yayımını izleyen günden itibaren zam ve faiz uygulatmamaya, bu borçları feri ve cezalarını geçmemek kaydıyla indirmeye yetkili olacak.