Beyin ölümü, beyin sapı denilen özel beyin bölgesinin fonksiyonlarının geri dönüşü olmaksızın yok olmasına denir. Organ bağışı konusunda kritik bir öneme sahip olan beyin ölümü tıbbi olarak ölüm sayılır. Beyin ölümü nasıl gerçekleşir, merak ediyorsanız tüm detayları yazımızda bulabilirsiniz.
İnsan vücudunun kafatası içerisinde bulunan tüm beyin, beyincik ve merkezlerin yer aldığı beyin sapının fonksiyonlarının geri dönüşü olmaksızın yok olmasına beyin ölümü denir. Beyin ölümü tıbbi olarak ölümü ifade eder. Bununla birlikte kalp, böbrekler, solunum organlarının belli bir zaman sonra işlevinde azalma görülür. İleri yaşam desteği ile bir süre bu organların hayatta kalması sağlanır; ancak desteğin kesilmesi ile birlikte tüm organ fonksiyonları kaybedilir. Mutlak ölüm ile sonuçlanan bu sürecin özellikle organ nakli söz konusu ile doğru, eksiksiz ve zamanında yapılması çok önemlidir. Burada en büyük sorumluluk doktorlara düşmektedir.
Beyin ve beyin sapı fonksiyonlarının geri dönüşü olmadan yok olmasıyla gerçekleşen beyin ölümü bir hastalık, ilaç alımı, zehirlenme ve bunlara benzer tehlikeli bazı durumlarda meydana gelebilir. Bu tarz durumlarda yapılacak hiçbir şey kalmaması halinde ise doktorlar beyin ölümü gerçekleştiğine dair tanı koyar. Beyin ölümü tanısı koyabilmek için 3 tane temel koşul vardır:
1. Öncelikle hastanın hastalığının ne olduğu kesinlikle bilinmesi gerekmekte ve tedavi yöntemlerinin hiç birine cevap vermemesi gerekmektedir.
2. Bazı durumlarda hastalarda farklı tip fonksiyonlar görülebilir. Taklit durumu gibi. Beyin ölümünü taklit ederek geri dönen hastaların ayırıcı bir tanı ile göz önünde bulundurulmaları ve bununla ilgili özel testler yapılarak kontrol edilmeleri gerekmektedir. Bu konuda aynı tip hastalıkların olmadığı da gösterilmelidir.
3. Klinik olarak hastanın geri dönüşü olmayan koma, beyin sapı bölgesinin fonksiyonlarını tamamen kaybetmesi ve solunum yokluğunun yaşanması durumunda beyin ölümü gerçekleştiği tanısı konulabilir.
Hastanın tam yanıtsızlık hali ile hasta hiçbir koşulda tekrar uyanamaz. Kendine özgü olan fonksiyonları yerine getiremez. Yapılan testler sonucu solunum merkezi fonksiyonlarının tamamen kaybolmasıyla da reflekslerin tümünün kaybından emin olunur. Komanın nedeninin belirlenmiş olması, beyin hasarının yaygın ve geri dönüşsüz olduğunun belirlenmiş olması, hipotansif şok tablosu olmaması, santral vücut sıcaklığının 32 °C2den az olması gerekir. Daha sonra resmi kurulda görevli olan tüm hekimlerden de onay alınarak hastanın beyin ölümü tanısı kesin olarak gerçekleştirilir.
Tıbbi olarak ölüm sayılan beyin ölümü, bazı hastalıklar ve travma sonrası yaşamın sonlanma sürecindeki son dönemdir. Dünya üzerinde beyin ölümü nedenlerine bakıldığında oranların değişmesiyle yetişkinlerde daha fazla olduğu görülmekte olup, daha çok trafik kazaları, ateşli saldırı, darp ve yüksekten düşme gibi durumlarda oluşur. Bu travmatik beyin hasarı ve beyin dokusu içinde meydana gelen kanamalar ile ortaya çıkar. Diğer sebeplere göre daha az görülen kalp durması ve beyin iltihabı, beynin oksijensiz kalması ile ortaya çıkan diğer beyin ölümü sebeplerindendir. Beyin ölümü meydana geldikten sonra bazı refleks durumları ile hasta üzerinde hareketler ve garip durumlar gözlenebilir. Bu tarz durumlar hastanın beyin ölümünün gerçekleşmediği anlamına gelmez ve tekrar iyileşme gibi bir durum söz konusu değildir.
Organ nakli, organ bağışı bekleyen diğer insanlara umut olmaktadır. Haftalarca, aylarca, hatta bazen yıllarca insanlar organ bağışının olmasını beklemektedir. Beyin ölümü gerçekleşmiş bir hastanın tıbbi olarak kalbinin durduğu ve yasal olarak öldüğü andan itibaren organ bağışı yapılabilir demektir. Bu noktada gerçekleşen beyin ölümü sonrası hastanın aile ve yakınlarına durum anlatılarak nakil için onay istenir. Aile onayı alındıktan sonra organ nakli koordinatörü tarafından ‘Ulusal Koordinasyon Sistemi’ne ‘ bildirilir. Ardından Sağlık Bakanlığı tarafından organların hangi hastanede bekleyen hastalara nakledileceğine karar verilir. İlgilenen ekipler tarafından nakledilecek organlar alınır. Bu süreçte zamanında tanı konulması ve tıbbi olarak bu sürecin çok iyi yönetilmesi gerekmektedir.
Tıbbi olarak beyin ölümü gerçekleşen hasta için en çok merak edilen sorulardan biri de beyin ölümü gerçekleşen hasta ne kadar yaşar? sorusudur. Beyin ölümü gerçekleştikten sonra beynin çalışan hiçbir fonksiyonu kalmamıştır. Yasal olarak deklare edildikten sonra geri dönüşü olmayan bu süreç içinde hastanın beyin ölümü gerçekleşmiş ancak kendisi yaşam desteğine bağlı bir şekilde yaşamaktadır. Ancak burada kalbin bu yoğun desteğe rağmen çalışmasıyla devam etmesi hastanın hayata döneceği anlamına gelmemelidir. Genel olarak beyin ölümünden sonra ortalama 48 saat içinde kalp de durur.
Beyin ölümü gerçekleşen hastanın 48 saat sonra kalbi durur ve tamamen ölmüş sayılır. Beyin ölümü bekleme süresi maksimum 72 saattir. Günümüzde artık beyin ölümünün gerçekleşmesi ile ölümün gerçekleştiği bilinmektedir. Bu 72 saat süren zaman dilimi içerisinde diğer organların korunabilmesi için bedenin tıbbi bakımının yapılması aynı zamanda solunum cihazına bağlı kalması gerekmektedir.