TDK kapsamında sözcük anlamı bakımından çağdaş bilim verileriyle düş gücünden oluşan eserler şeklinde tanımlanan bilim kurgu, yakın veya uzak gelecekle ilgili kurguları içerir. Bu türdeki eserler oluşturulurken mevcut dönemdeki bilimsel ve teknolojik unsurların dışına çıkılır. Ayrıca bilim kurgu eserlerinde genel olarak doğa yasaları göz önünde bulundurulurken, bu gerçekler ile çelişkili olan yaratıcı ürünler oluşturulur. Geçmişten günümüze True History, Star Wars ve The Lats Man gibi pek çok ünlü bilim kurgu eseri kaleme alınmıştır.
Bilim kurgu eserlerin özelliklerinin anlaşılabilmesi için ilk olarak bu türün sözcük anlamına göz atılmasında fayda vardır. Dolayısıyla İngilizcesi "science fiction" olan bu sözcüğün TDK kapsamındaki tanımı belirtilmelidir. TDK kapsamında bilim kurgu çağdaş bilim verileri ile düş gücünden oluşan film ve roman gibi eserler olarak tanımlanır.
Uzak ya da yakın geleceğe yönelik öyküler bilim kurgu eserleridir. Yani bilim kurgu günümüzde mevcut olmayan bilim ve teknoloji unsurlarının kullanılması ile oluşturulan sanatsal eserleri temsil eden bir türdür. Bununla beraber bilim kurgu eserlerinin kimi durumlarda geçmişi de kurgulayabildiği unutulmamalıdır. Dolayısıyla bilim kurguda tarihten çok dönemin mevcut bilim ve teknoloji unsurlarının dışına çıkılarak öyküler oluşturulmasına dikkat edilir. Söz edilen bu türde oluşturulan ürünler sanat eseri, kitap, tiyatro eseri, film, bilgisayar oyunu ya da çizgi roman olabilir.
Farklı kitle iletişim araçlarında yer alan ürünlerin oluşturulmasında tercih edilebilen bir tür olan bilim kurgu, güncel gerçeklik ile ilişkili değildir. Yani kurgusal ögeleri içeren bilim kurgu eserleri, yaratıcılık ile doğrudan ilişkilidir. Dolayısıyla bilim kurgu kimi durumlarda korku ve fantastik türlerine ilişkin ögeleri de içerebilir.
Farklı türden eserler oluşturulurken kullanılabilen bilim kurgu çerçevesi özellikle film, roman ve bilgisayar oyunlarında ön plana çıkar. Bu türde oluşturulan romanlar, belli bir kurgulamaya uygun olarak yazılır. Bilim kurgu romanlarının fantastik eserlerden en önemli farkı ise kurgusal ögelerin bilimsel dayanağının olmasıdır. Yani bilim kurgu romanları söz konusu olduğunda kurgusal ögeler, doğa kanunları dikkate alınarak yapılan ispatlar ya da bilimsel önermeler çerçevesinde oluşturulur. Ancak bu bilim kurgu romanlarında yaratıcılığın sınırları olduğunu göstermez. Bu bağlamda bilim kurgu romanlarında belli başlı ögelerin tam anlamıyla yaratıcı kurgulardan ibaret olduğu söylenebilir.
Bilim kurgu fantastik romanlar bu türü "fikirlerin edebiyatı" hâline getirmiştir. Çünkü bilim kurgu eserlerinde yaratıcı kurgular oluşturulurken bir yandan da bu önermelerin bilimsel dayanakları sorgulanır. Dolayısıyla gerçekliğe aykırı kurgulamaların alternatif olasılıklarla karşılaştırılması söz konusudur. Tüm bu özelliklerine bakıldığında bilim kurgu romanların hem eğlendirici hem de rasyonel bir çerçevede oluşturulduğu söylenebilir.
Roman, öykü, film, tiyatro oyunu ya da bilgisayar oyunu gibi ürünler oluşturulurken temel alınabilen bilim kurgu türü farklı alt başlıklar altında incelenebilir. Yani bilim kurgunun katı ve yumuşak gibi türlerinin olduğu söylenebilir. Katı bilim kurgular bilimsel gerçeklere sıkı bir şekilde uyarken, yumuşak bilim kurgular ise psikoloji ve sosyoloji gibi insan davranışlarını inceleyen bilim dalları ile ilişkili olarak oluşturulur.
Yumuşak ve katı bilim kurgu gibi farklı bilim kurgu türleri de zaman içerisinde popülerleşmeye başlamıştır. Bunlardan biri yakın geçmişteki distopyayı konu alan cyberpunk olarak belirtilebilir. Ayrıca zamanda yolculuk, alternatif tarih, askeri bilim kurgu ve insanüstü varlıklar gibi bilim kurgu türlerinden de söz edilebilir. Günümüzde bilim kurgunun alt türleri arasında gösterilen diğer kategoriler ise şu şekildedir:
Yakın ya da uzak geleceğe dair olan, mevcut dönemde var olmayan bilim ve teknoloji unsurlarını ele alan bilim kurgu eserlerinin nasıl yazıldığı merak edilir. Bu bağlamda "Bilim kurgu öyküsü nasıl yazılır?" sorusunun yanıtlanması gerekir. Söz edilen türde bir eser oluştururken fikir, karakterler, olay örgüsü, üslup ve ortam gibi boyutlar dikkate alınmalıdır. Özellikle fikir ile ortam arasındaki sağlam ilişki, bilim kurgu öykülerinin oluşturulması bakımından son derece önemlidir. Bilim kurgu yazarken dikkat edilmesi gerekenler yani bu türdeki eserler kurgulanırken göz önünde bulundurulması gereken unsurlar ise şu şekildedir:
Nasıl bir tür olduğu sıklıkla araştırılan bilim kurgunun tarihçesi de yaygın olarak merak edilir. Bu bağlamda bilim kurgunun köklü geçmişine göz atılmasında fayda vardır. İlk bilim kurgu eserinin 2. yy'da oluşturulan Lucian'a ait True History olduğu söylenir. 1001 Gece Masalları'nın bazı hikâyeleri ve 10. yy'da oluşturulan The Tale of the Bamboo Cutter da bilim kurgu eserlerinin tarihçesine ışık tutar.
Net olarak ilk Türk bilim kurgu kitabından söz edilmesi mümkün değildir. Ancak bilim kurgu türünde yazılan Türkçe eserlerin de mevcut olduğu bilinir. Örneğin Orhan Duru tarafından yazılan öyküler, Türkiye'de oluşturulan ilk bilim kurgu hikayeleri olarak gösterilir. Yine Halil Kocagöz tarafından 1982 senesinde kaleme alınan Uzaya Kaçış adlı eser, ilk Türk bilim kurgu romanı olarak nitelendirilebilir. Bilim kurgu roman örnekleri Türk eserler kapsamında aşağıdaki gibi sıralanabilir: