Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Sermin Kesebir, iki uçlu duygu durum bozukluğu olarak da anılan bipolar bozukluğun duygu durum alanına ait bir bozukluk olduğunu belirterek duyguların düzenlenemediğini, duyguların şiddetini ve hızını kontrol edememek olarak tanımlanabileceğini söyledi. Bipolar bozukluk nedir detaylı görelim.
Eskiden manik depresyon olarak adlandırılan bipolar bozukluk, duygusal yüksekleri (mani veya hipomani) ve düşükleri (depresyon) içeren aşırı ruh hali değişimlerine neden olan zihinsel bir sağlık durumudur. Depresyonda olduğunuzda, üzgün veya umutsuz hissedebilir ve çoğu aktivitede ilgiyi veya zevki kaybedebilirsiniz. Ruh haliniz mani veya hipomaniye (mani'den daha az aşırı) kayarsa, öforik, enerji dolu veya alışılmadık derecede sinirli hissedebilirsiniz. Bu ruh hali değişimleri uyku, enerji, aktivite, davranış ve net düşünme yeteneğini etkileyebilir. Bipolar bozukluğu olan kişilerin semptom göstermeye başladığı ortalama yaş ise 25'dir.
Bipolar bozukluğun neden olduğu depresyon en az iki hafta sürer. Yüksek manik durumu birkaç gün veya hafta sürebilir. Bazı insanlar yılda birkaç kez ruh hali değişiklikleri yaşarken, bazıları sadece nadiren yaşar.
Bir test sonucu bipolar bozukluk tanısı koymaz. Bunun yerine, doktorunuz birkaç test ve muayene yapacaktır.
Fiziksel muayene. Doktorunuz tam bir fizik muayene yapacaktır. Ayrıca semptomlarınızın diğer olası nedenlerini öğrenmek için kan veya idrar testleri isteyebilirler.
Akıl sağlığı değerlendirmesi. Doktorunuz sizi psikolog veya psikiyatrist gibi bir akıl sağlığı uzmanına yönlendirebilir. Zihinsel sağlığınızı değerlendirecek ve bipolar bozukluk belirtileri arayacaklardır.
Ruh hali günlüğü. Doktorunuz davranış değişikliklerinin bipolar gibi bir ruh hali bozukluğunun sonucu olduğundan şüpheleniyorsa, ruh halinizi planlamanızı isteyebilir. Bunu yapmanın en kolay yolu, nasıl hissettiğiniz ve bu duyguların ne kadar sürdüğü hakkında bir günlük tutmaktır. Doktorunuz ayrıca uyku ve yeme alışkanlıklarınızı kaydetmenizi önerebilir.
Bipolar bozuklukta ortaya çıkabilecek üç ana semptom vardır: mani, hipomani ve depresyon. Mani yaşarken, bipolar bozukluğu olan bir kişi aşırı duygusallık yaşayabilir. Heyecanlı, dürtüsel, öforik ve enerji dolu hissedebilirler. Manik ataklar sırasında şu davranışlarda bulunabilirler: Aşırı harcama yapma, korunmasız seks ve ilaç kullanımı. Hipomani genellikle bipolar II bozukluk ile ilişkilidir. Mani'ye benzer, ancak o kadar şiddetli değil. Maninin aksine, hipomani işte, okulda veya sosyal ilişkilerde herhangi bir sorunla sonuçlanmayabilir. Bununla birlikte şu belirtileri gösterebilirler: Derin üzüntü, umutsuzluk, enerji kaybı ve bir zamanlar eğlendikleri etkinliklere ilgi eksikliği.
Manik belirtileri (yüksek)
Aşırı mutluluk, umut ve heyecan
Neşeliyken sinirli ve öfkeli olmak
Huzursuzluk
Hızlı konuşma ve zayıf konsantrasyon
Artan enerji ve daha az uyku ihtiyacı
Alışılmadık derecede yüksek seks isteği
Büyük ve gerçekçi olmayan planlar yapmak
Uyuşturucu ve alkol bağımlılığı
Daha dürtüsel olmak
Manik belirtileri (düşük)
Üzüntü
Enerji kaybı
Umutsuzluk veya değersizlik duyguları
Bir zamanlar sevdikleri şeylerin tadını çıkarmamak
Odaklanmada zorluk
Kontrol edilemeyen ağlama
Karar vermede sorun
sinirlilik
Daha fazla uykuya ihtiyaç var
Uykusuzluk hastalığı
Kilo vermelerini veya kilo almasını sağlayan iştah değişiklikleri
Ölüm veya intihar düşünceleri
Bipolar bozukluğunuzu yönetmenize yardımcı olabilecek çeşitli tedaviler mevcuttur. Bunlara ilaçlar, danışmanlık ve yaşam tarzı değişiklikleri dahildir. Önerilen psikoterapi tedavileri şunları içerebilir: Bilişsel davranışçı terapi, psikoeğitim, kişilerarası ve sosyal ritim terapisi. Diğer tedavi seçenekleri de şunları içerebilir: Elektrokonvülsif tedavi (ECT), uyku ilaçları, akupunktur, yaşam tarzı değişiklikleri.
Bazı doğal ilaçlar bipolar bozukluk için yararlı olabilir. Bununla birlikte, bu ilaçları önce doktorunuzla konuşmadan kullanmamak önemlidir. Bu tedaviler aldığınız ilaçları etkileyebilir.
MANİK DÖNEMDE COŞKU, DEPRESİF DÖNEMDE ÜZÜNTÜ VAR
Hastalığın manik döneminde coşku ya da sinirlilik, hareketlilikte ve düşüncelerde hızlanma, amaca yönelik aktivitede artış, uyku ihtiyacında azalma gibi belirtilerin görüldüğünü ifade eden Prof. Dr. Sermin Kesebir, “Depresyon dönemi ise bunun tam tersi diğer ucudur. Çökkün duygu durumu, üzüntü, karamsarlık, daha önce keyifle yapılan şeylerden artık zevk almama, isteksizlik, uyku ve iştahta değişiklik, cinsel istekte değişiklik, dikkat ve bilişsel alanda değişiklikler olarak sıralanabilir. Karma dönemde ise mani ucuna ve depresif uca ait belirtiler bir arada görülür” dedi.
20'Lİ YAŞLARDA TANILANABİLİYOR
Bipolar bozukluğun sıklıkla ergenlikte başladığını ifade eden Prof. Dr. Sermin Kesebir, “Bipolar bozukluk eğer depresif dönemle başlıyorsa maniyi görene kadar onun bipolar bozukluk olduğunu bilmiyorsunuz. Dolayısıyla hastalığın tanınması 20’li yaşlara kadar kayabiliyor. Ülkemiz genelinde yapılan çalışmalarda başlangıç yaşı genel olarak 25-26 yaş civarında” dedi.
BÜTÜNCÜL YAKLAŞIM ÖNEMLİ
Bipolar bozukluğun biyolojik, psikolojik ve sosyal anlamda bütüncül bir yaklaşımla ele alınması gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Sermin Kesebir, “Biyolojik çünkü beyin ve beden hücresel düzeyde bir kimyasal, iki elektrofizyolojik ve uzun vadede yapısal olarak ekleniyor. Psikolojik duygu durumu düzenlemede bir güçlük var, dürtü kontrolünde bir bozukluk var. Sosyal; çünkü kişiler arası ilişkiler etkileniyor, işlevselliğiniz bozuluyor. Dolayısıyla bu bütünü gözetmeden bir tedaviden söz etmek çok da mümkün değil” dedi.
Bipolar bozukluk tanılı bir bireyin hayatında iki dönem olduğunu belirten Prof. Dr. Sermin Kesebir, “Bir hastalık dönemleri var, bir de iyilik dönemleri var. Dolayısıyla tedaviyi de hastalık dönemlerinin tedavisi ve koruyucu tedavi olarak iki ayıralım. Hastalık dönemlerinin tedavisinde bir idame sürdürüm tedavisinden bahsetmek gerekir. Bu da belirtileri ortadan kaldırdıktan sonra bir uyum süreci, kararlı hale gelme sürecidir” dedi.
STRES KRİZLERİ ETKİLEYEBİLİYOR
Stresörlerin bipolar bozukluğun epizotlarını başlatmakta önemli bir faktör olduğunu belirten Prof. Dr. Sermin Kesebir, “Epizotların sayısı arttıkça hastalığın daha ilerleyen yıllarında bu stresörün epizot ortaya çıkarıcı etkisi azalıyor” dedi.
İLK DÖNEMDE YARATICILIĞI ETKİLEYEBİLİYOR
Bipolar bozukluğun bazı kişilerin yaratıcılık özelliğini ilk dönemde etkileyebileceğini belirten Prof. Dr. Sermin Kesebir, “Bir duygu durumunun şiddeti, mani ya da depresyon olsun eğer o duygunun şiddeti fazlaysa, ortaya çıkışı hızlıysa birtakım yaratıcı süreçleri uyaracağını düşünebiliriz. Sanatçı hastalığı denmesinin nedeni bu anlamda duyguların çok yoğun ve şiddetli yaşanması ve çok ani değişimlerle yaşanmasıdır. Bipolar bozuklukta yaratıcılık efektif mi, ürüne yansıyor mu? Hastalığın ilk dönemlerinde evet diyebiliriz, pek çok yazar ressam eserlerini özellikle bipolar bozukluğun depresif dönemlerinde üretmişler ama hastalık ilerledikçe bu yaratıcılıktaki efektfite azalıyor. Artık bu yaratıcılık üretken bir yaratıcılık olmaktan çıkıyor ama başarılı tedavi edilen olgularda bu durum sürebiliyor” dedi.
MEVSİMSEL DEĞİŞİKLİKLER GİDİŞ BELİRLEYİCİ OLABİLİR
Mevsimsel değişikliklerin bipolar bozuklukta önemli bir gidiş belirleyici olabildiğini belirten Prof. Dr. Sermin Kesebir, “Bir grup hastalar mevsimsel özellik gösterir. Bu grup bipolar hastalarının içerisinde %10 ile 30 oranında bildiriliyor. Ama bipolar bozukluğun tamamında mevsimsel gidişi görmüyoruz” dedi.
FARMAKOTERAPİ VE PSİKOTERAPİ YÖNTEMLERİ UYGULANIYOR
Bipolar bozukluğu tedavisinde çeşitli yöntemlerin başarıyla uygulandığını belirten Prof. Dr. Sermin Kesebir, “Farmakoterapi ve psikoterapi uygulamaları tedavilerin vazgeçilmezidir. Psikoterapi seçenekleri arasında bilişsel davranışçı terapi, kişiler arası ilişki terapisi, sosyal ritim terapileri bipolar bozuklukta kullanılan en gereli terapiler arasında yer almaktadır. Son yıllarda kullanımı giderek yaygınlaşan Transkraniyal Manyetik Uyarım tedavisinden bahsedilebilir. Bipolar depresyonda da etkili olduğuna dair yayınlar her gün artmaktadır. EKT de hem manik dönemin hem bipolar depresyon tedavisinin en güçlü ve en hızlı etki başlangıcına sahip tedavi seçeneği sunmaktadır” dedi.