Jaws, Deep Blue Sea (Mavi Korku), Opan Water (Açık Deniz) benzeri filmler nedeniyle köpekbalıklarının insanoğlunda bıraktığı izlenim, bu canlıların genellikle sebepsiz yere şiddete başvuran katil canlılar olduğu yönünde. Oysa bu canlıların deniz yaşamının dengesi için önemi çok büyük. Discovery Channel'da 29 Ağustos'tan itibaren başlayan Köpebalığı Haftası ile bu muhteşem canlıların hiç bilmediğiniz yönlerini keşfedeceksiniz.
Köpekbalığı meraklıları için Köpekbalığı Haftası yayınlanan Air Jaws: Night Stalker programına katkıda bulunan köpekbalığı uzmanı
Jeff Kurr ile kısa bir şöyleşi gerçekleştirdik.
Bu arada söylemeden edemeyeceğiz programın orijinali Game of Thrones'dan Cercei olarak tanıdığımız Lena Headey tarafından seslendiriliyor. Kendisine buradan sevgilerimizi gönderiyoruz!
Pek oralı olmadı... Şimdi röportajımıza geçebiliriz :)
Popüler kültürde köpekbalıkları genellikle saldırgan canlılar olarak tasvir ediliyor. Köpekbalıkları gerçekten hiçbir sebep yokken insanlara saldırıyor mu?
Köpekbalıkları, bazen insanları ısırır, ama bu çok nadir bir durumdur. Şampanya mantarı ya da bir Hindistan cevizi düşmesi sonucu ölme ihtimalinin bir köpekbalığı tarafından öldürülmekten daha yüksek olduğu söylenir, ben öyle duydum. Köpekbalıkları çok nadir olarak insanları ısırır, haksız yere medyanın büyük bölümünde, insanlara karşı saldırgan olarak tarif ediliyorlar ve bunun hoş bir durum olduğunu düşünmüyorum; onlar gerçekten çok utangaç hayvanlar. Köpekbalıkları insanlara isteksizce yaklaşır ve bu nadir yaklaşma durumlarında birini ısırdıklarında bu çoğunlukla onları en sevdikleri avları ile karıştırdıkları için olur. Diğer köpekbalığı ısırığı vakaları ise köpekbalığının insana olan merakından kaynaklanıyor; Çünkü insanların suyun içindeki hareketi genellikle onların hiç görmedikleri hareketler yapıyorlar. Onlar çoğu yırtıcının olduğu gibi meraklı hayvanlar. Dolayısıyla köpekbalığı gelir ve daha yakından bakmak ister; genellikle insanların ne olduğu anlamak içinse onları ısırır ama bunu bütün gücüyle yapmaz. Buna daha çok hızlıca bir ısırık aldıkları test ısırığı diyebiliriz. Sevdikleri bir av olmadığını anladıkları zaman da yollarına devam ederler.
Sizce insanların köpekbalıklarından öğrenebileceği en kritik şey nedir?
Birçok insanın hala köpek balıklarından korktuğunu düşünüyorum, ancak köpek balıklarının insanları hedeflemediğini ve onları yakalama peşinde olmadıklarını anlamanın insanlar için önemli olduğunu düşünüyorum. Bazen, köpekbalıkları ve insanlar arasında, bizim ısırma dediğimiz, bir karşılaşma gerçekleşir ama birçok insan bunları “saldırı” olarak adlandırıyor. Biz ısırma diyoruz çünkü köpekbalıkları gerçekten insandan beslenmeye çabalamıyor. Onlar sadece milyonlarca yıldır yaptıkları şeyi yaparak geziniyorlar; sevdikleri besin kaynaklarını arıyorlar yani hayatta kalmaya çalışıyorlar. İnsanlarla gerçekten ilgilenmiyorlar yani genellikle insanların, köpekbalıklarıyla bir arada yaşayabileceklerini anlamaya ihtiyacı olduklarını düşünüyorum. Eğer ki insanlar, köpekbalıklarının nereye gittiklerini ve davranışlarını daha iyi anlarlarsa, okyanusta köpekbalıklarıyla beraber güven içinde yaşayabileceklerini de görürler.
"Büyük beyaz köpekbalıkları mümkün olduğunca orkalardan uzak durmaya çalışırlar, orkalar onların olduğu bölgeye geldiği zaman bu katil balinaların oldukça büyük balıklar olduklarını ve onlara bulaşamayacaklarını anladıkları için bölgeyi terk ederler."
Büyük beyaz köpekbalıkları denizlerdeki en korkutucu avcılardan biri olarak biliniyor. Buna rağmen büyük beyazların bile çekindikleri deniz canlıları var mı? Ayrıca büyük beyazların bile avlayamayacağı ya da avlanırken çok zorlanacağı 'av'lar var mı?
Kesinlikle büyük beyaz köpekbalığının okyanus besin zincirinin en üstünde olduğunu düşünüyorum; bir istisna dışında “orka - katil balina”. Katil balina büyük beyaz köpekbalığından daha güçlü bir yırtıcı çünkü birincisi çok daha büyük, ikincisi sürüler halinde avlanıyorlar ve üçüncüsü de çok daha büyük beyinleri var yani daha basit dille büyük beyaz köpekbalıklarından çok daha zekiler. Bununla beraber, büyük beyaz köpekbalıkları mümkün olduğunca orkalardan uzak durmaya çalışırlar, orkalar onların olduğu bölgeye geldiği zaman bu katil balinaların oldukça büyük balıklar olduklarını ve onlara bulaşamayacaklarını anladıkları için bölgeyi terk ederler. Katil balinaların aslında büyük beyaz köpekbalıklarını öldürdükleri ve yedikleri durumlar olmuştur, çok sık olmuyor ama oluyor. Bunların bir kısmı büyük ihtimalle beslenme amaçlı, bir kısmı da katil balinaların, köpekbalıklarının kendi alanlarına girdiğini hissetmesi ve genç katil balinaların çevresinde bu köpek balıklarını istememesinden dolayıdır. Katil balinalar kesinlikle okyanusun en yırtıcı hayvanları, hemen arkalarından da büyük beyaz köpekbalıkları geliyor. İkinci sorunun cevabı sanırım bir büyük beyaz köpekbalığı okyanusta neredeyse hemen her şeyi, herhangi bir yaratığı başarıyla öldürüp sonrasında yiyebilir. Yine de büyük beyaz köpekbalıkları çok dikkatlidir, riske girmezler. Örneğin, yetişkin bir balina, büyük beyaz köpekbalığının mücadele etmesi için fazla büyük bir hedeftir. Onların ölü balinaları sevdiğini biliyoruz, ama bence büyük beyazlar büyük balinaların çoğundan kaçınıyor ama okyanustaki diğer şeyler farklı bir konu, küçük köpek balıkları, balık, ton balığı gibi şeyler yemeği severler, foklar, denizaslanları, deniz filleri bile büyük beyaz köpekbalıkları için olası hedeflerdir.
"Garip köpekbalıkları var, avlanmak ve karanlıkta görebilmek için çok değişik organlar/yöntemler geliştirmişler, bunlar genellikle okyanusun çok çok derin bölgelerinde yaşıyorlar."
Köpekbalıklarının deniz ekosistemi açısından en önemli rolünün ne olduğunu düşünüyorsunuz?
Köpekbalıklarının sualtı ekosistemindeki en önemli rolü, yırtıcı besin zincirinin en üstünde olmalarından dolayı her şeyi dengede tutmalarıdır. Eğer okyanuslarımızda köpekbalıkları olmazsa onların yedikleri şeylerin nüfusunda büyük bir artış meydana gelir. Mesela, Amerika Birleşik Devletleri’nin Pasifik kıyısının açıklarında yüz binlerce fok ve denizaslanı var. Bunlar insanlar için tam anlamıyla bir baş belası oldular ve bu hayvanlar birçok balığı yediği için de balıkçılar bu durumdan olumsuz etkilendi. Neyse ki bizler burada, fok ve fok nüfusunu belirleyen büyük beyaz köpekbalıklarına sahibiz. Eğer ekosistemin besin zincirinden avcı hayvanları çıkarırsak, bu durumun korkunç sonuçlara yol açacağını öngörebilirsiniz. Bu durum okyanusun dengesini bozacaktır ve insanlar okyanusu ana besin kaynaklarından biri olarak kullandığı için onlar için de korkunç sonuçları olacaktır. Sonuç olarak gerçekten köpekbalıklarını ve onların yaşam alanlarını korumak için yollar bulmamız gerekiyor.
Çekiçbaşlı köpekbalıkları gibi 'tuhaf' evrimleşen başka köpekbalığı türleri de var mı?
Biliyorsunuz 400'den fazla köpekbalığı türü var ve ben sadece bunların yaklaşık 20 tanesi ile çalışma ayrıcalığına eriştim. Daha yaygın olan türleri televizyonda görebiliyorsunuz: büyük beyaz, kaplan köpekbalığı, çekiç, boğa köpekbalıkları gibi. Ancak çok daha garip köpekbalıkları var, avlanmak ve karanlıkta görebilmek için çok değişik organlar/yöntemler geliştirmişler, bunlar genellikle okyanusun çok çok derin bölgelerinde yaşıyorlar. Bir gün onları çekebilme şansına erişmek isterim. Bunu yapmayı umuyorum çünkü değişik şekilde evrimleşmiş bu köpekbalıkları oldukça az. Ve bu evrimleşmiş yaratıkları ve onları köpekbalığı dünyasında eşsiz kılan tüm evrimleşmiş yapıları ile görüntüleyebilmek benim için önemli bir başarı olacaktır.