NEW YORK (İHA) - Birleşmiş Milletler'in çalışma yapısını incelemek üzere oluşturulan bir komisyon, sorunlu ülkelere daha hızlı müdahale edebilmek için örgüt yapısında ciddi reformlar yapılması gerektiğini belirledi.
Küresel tehditlere Birleşmiş Milletler'in nasıl daha iyi yanıt verebileceğini inceleyen komisyon, Güvenlik Konseyi'nin de genişletilmesi çağrısında bulundu. Komisyon'un raporu, Birleşmiş Milletler'in kurulduğu 1945 yılından bu yana en büyük değişim önerisi olarak değerlendiriliyor. Rapor temelde, "Birleşmiş Milletler'in daha hazırlıklı olması üye ülkelerin tek taraflı inisiyatif kullanmalarını azaltacaktır" anafikrine dayanıyor.
Geçen yıl, Irak konusunda derin görüş ayrılıkları yaşandığı günlerde, Genel Sekreter Kofi Annan Örgüt'ün bölünmenin eşiğine geldiği uyarısında bulunmuştu. Birleşmiş Milletler'in, küresel terör, kitle imha silahları, nükleer silahlanmayla mücadele edebilmek için temel prensiplerini yeniden gözden geçirmesi gerektiğini belirten Annan, bu raporu hazırlamaları için 16 kişilik bir komisyon oluşturmuştu.
Kısa süre sonra yayımlanması beklenen rapor, Örgüt'ün eski tutumundan vazgeçerek, daha etkin tavır almasını öneriyor. Raporu hazırlayan komisyon, elde ettiği bulgular çerçevesinde, barış tesis edecek yeni bir komisyon oluşturulmasını, bu komisyonun sorunlu bölgeleri takip ederek tavsiye ve öneriler getirmesini öngörüyor. Aynı çerçevede, üye ülkelerin, "vatandaşlarını koruma sorumluluğunu" kabul ettikleri bir anlaşmayı imzalamaları, böylece Güvenlik Konseyi'ne şimdi olduğundan daha fazla müdahale olanağı tanımaları da benimseniyor.
Komisyonun raporu, Güvenlik Konseyi'nin tek taraflı harekete geçme konusunda daha istekli davranması gerektiğini vurguluyor ancak bunu beş önemli kritere bağlıyor. Komisyon'un getirdiği kriterlere göre, örgütün harekete geçmesi için söz konusu tehdidin tanımlanmış olması, yapılacak müdahalenin amacının açık olması, müdahaleye son çare olarak başvurulması, uygulanacak yöntemlerin maksadını aşmaması ve müdahalenin sonuçlarının önceden değerlendirilmesi gerekiyor.
Raporda belirtilen bir diğer radikal reform ise, Güvenlik Konseyi'nin genişletilmesi. Raporu hazırlayan komisyon, Güvenlik Konseyi'nin üye sayısının 15'ten 24'e çıkarılmasını savunuyor. Bu yapılanmada, Konsey'in daimi üyeleri Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa'nın konumlarında ve veto yetkilerinde bir değişiklik önerilmiyor.
Raporda ayrıca, terör kavramının tanımlanması ve bunun her türlü uluslararası anlaşmanın parçası olması, yürütülecek barış koruma operasyonlarının maddi yükünün Birleşmiş Milletler tarafından karşılanması ve üye ülkelerin otomatik olarak bu yükü paylaşmaları, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu'nun daha az diplomat ve daha çok insan hakları savunucusundan oluşması gibi maddeler de yeralıyor.
Bundan sonrasıyla ilgili süreç ise şöyle: Komisyon'un hazırladığı rapor, şimdi Kofi Annan ve üye ülkeler tarafından incelenecek. Örgüt yapısında gidilecek herhangi bir değişimin ise yavaş işleyecek bir süreç olacağı düşünülüyor. Ancak uzmanların görüş birliği içinde oldukları nokta açık: Ya Birleşmiş Milletler yenilenecek ya da örgüt üstlendiği rolü kaybedecek.