AHMED BİN ET-TAHİR - Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreterinin Batı Sahra Özel Temsilcisi Horst Köhler'in ani istifası bölgedeki krizin çözümüne ilişkin belirsizliğe yol açtı.
Faslı uzmanların bir bölümü, Köhler'in istifasının çözümü etkilemeyeceğini savunurken bir kısmı da istifayla beraber Cenevre sürecinin askıya alınacağını öngörüyor.
- Görüşmelerin geleceği
Abdulmalik es-Saidi Üniversitesi'nin Titvan yerleşkesindeki Hukuk, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dekanı Dr. Muhammed El-Umrani Buhubza, Batı Sahra'ya ilişkin BM genel sekreterinin himayesinde Cenevre'de gerçekleşen sürecin, görüşmelerin geleceğini belirleyeceğini söyledi.
Köhler'in Batı Sahra konusuna ilişkin Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne (BMGK) raporlar sunduğu, bunların görüşüldüğünü ve bazı tavsiye kararları alındığını kaydeden Buhubza, "Görüşmelerin devamı kişilere değil, BMGK'nin kanaatine bağlı." dedi.
Buhubza, Cenevre'de gerçekleşen son görüşmelerde farklı tarafların gösterdiği ciddiyet ve ilerleme kaydetme arzusu nedeniyle BM genel sekreterinin yeni bir Batı Sahra temsilcisi ataması halinde dahi görüşmelerin durmasını öngörmediğini ifade etti.
Batı Sahra konusunda ABD yönetimindeki sağcıların uyguladığı baskıdan söz edilebileceğine dikkati çeken Buhubza, ABD Başkanı Donald Trump'ın Ulusal Güvenlik Danışmanı John R. Bolton'ın başını çektiği muhafazakarlar Fas'ın Washington'un tarihi ve stratejik ortağı olduğunu, çıkarlarına zarar verilmemesi görüşünü savunan kutupların bulunduğunu kaydetti.
- Ufukta düzelme yok
Batı Sahra ve Sahel uzmanı Abdulfettah el-Fatihi, Köhler'in çözüm önerisi bölgenin durumuna ilişkin kendi gözlemlerini, görüşmelerini ve gerçekleştirdiği ziyaretler doğrultusunda geliştirdiğine değinerek, "İstifa Cenevre görüşmelerinin sona ermesi anlamına geliyor. Yakın bir süreçte bu sorun için çözüm göremeyiz." diye konuştu.
"En azında ufukta anlaşmazlık konusunda bir düzelme görünmüyor." değerlendirmesinde bulunan Fatihi, Cezayir'de siyasi ve anayasal sorunların olduğunu, Moritanya'da ise cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yapılacağından dolayı konunun asıl taraflarının iç istikrara sahip olmadığını ifade etti.
Batı Sahra uzmanı Fatihi, söz konusu ülkelerden bu konuda siyasi bir vaat almanın şu aşamada mümkün olmadığını belirtti.
Fatihi, yeni bir Batı Sahra temsilcisi atanana kadar Cenevre görüşmelerinin sonlanacağını ve yeni gelen kişinin de ya selefinin bıraktığı yerden çözüm planını uygulamayı sürdüreceğini ya da yeni bir öneri ortaya atacağını dile getirdi.
- Muhtemel baskılar
Fatihi, Köhler'in BMGK tarafından desteklenen bir isim olduğunu ve herhangi bir baskı sonucu değil, sağlık sorunları nedeniyle istifa ettiğini kaydetti.
Cezayir'in Batı Sahra konusunda baskı oluşturduğunu aktaran Fatihi, Köhler'in istifa etmeden bir hafta önce Berlin'de Cezayir heyetiyle bir araya geldiğini ve burada Batı Sahra sorununun uzun bir süre daha devam edeceğine kanaat getirdiğini söyledi.
Horst Köhler'in ara buluculuğunda Batı Sahra sorununa yönelik çözüm arayışları kapsamında geçen mart ayında, Fas, Polisario Cephesi, Cezayir ve Moritanya heyetleri Cenevre'de bir araya gelmiş, toplantının sonunda bir karara ulaşılamamıştı.
Heyetler müzakere sürecinin devamından yana tavır sergilemişti.
Eski Almanya Cumhurbaşkanı Horst Köhler Ağustos 2017'de Batı Sahra Özel Temsilcisi olarak atanmış ve geçen ay görevinden istifa etmişti.
- Batı Sahra sorunu
Cezayir'in destek verdiği bağımsızlık yanlısı Polisario Cephesi ile Fas yönetimi arasındaki gerginlik, Fas'ın 1975'te eski İspanyol sömürgesi Batı Sahra'yı topraklarına katmasının ardından başladı.
Fas, bölgenin kendi egemenliğinde kalması gerektiğini savunurken, Polisario Cephesi Batı Sahra'nın bağımsız devlet olduğunu ileri sürüyor.
Polisario Cephesi, 1991'de BM ara buluculuğunda varılan ateşkes anlaşmasına kadar Fas güvenlik güçlerine karşı silahlı mücadele yürütüyordu. Ateşkes anlaşmasından bu yana Batı Sahra'nın statüsüyle ilgili görüşmeler başarıya ulaşamadı.
Rabat yönetimi son aylarda Cezayir'e Batı Sahra sorunuyla ilgili çözüme aktif katılım çağrısı yapıyor. Cezayir ise sorunun sadece Fas ve Polisario Cephesi arasında olduğunu, kendisinin sadece gözlemci olduğunu ve BM kararlarını desteklediğini belirtiyor.