Bir şirketin temel analiz sürecinde kâr oranları incelenir. İncelenen her kâr oranı, araştırma yapılan şirket hakkında farklı fikirlere sahip olma imkanı sunar. Gelir tablosunda bir işletmenin belirli bir dönem içinde gerçekleştirdiği satışlar, maliyetler, faaliyet giderleri gibi bilgiler yer alır. Bu tablolar sayesinde bazı önemli kâr marjları hesaplanır.
Brüt kâr, bir işletmenin sattığı malın ya da hizmetin satılabilir hale gelinceye kadar katlanılan maliyetlerine eklenen kârdır. Başka bir ifade ile ticari bir işletmenin belirli bir dönem içinde gerçekleştirdiği ürün ya da hizmet satışlarından elde edilen hasılattan, satılan mal ve hizmetlerin maliyetinin çıkarılmasıdır. Çıkarılacak maliyetlerin içinde işçilik ve ham madde gibi değişken giderler, kira, elektrik, su gibi idari giderler sayılabilir.
Brüt kâr marjı, satışlarla satışların maliyeti arasındaki farktır. Brüt kâr marjı, bu tutarın net satışlara bölünmesi sonucu elde edilir. Satışların üretim maliyetinin ne olduğunu ve ne kadarlık kısmının brüt satış kârını oluşturduğunu ifade eder.
Bir şirket üzerinden örnek verelim. Şirket bir yerel üreticilerden tereyağı tedarik ediyor ve tüm yurda satıyor. Şirket tereyağının kilosunu 25 TL'den satın alıyor; 5 TL paketleme ve nakliye maliyetine ekleyerek 30 TL'ye müşterilerine satıyor. Şirketin satış fiyatı 60 TL olduğunda, brüt kâr 60-30=30 TL olacaktır.
Bir şirkette brüt kâr marjı yüksekse o şirket genellikle brüt kâr marjı düşük olan şirketlerle kıyaslandığında, ürün satışlarından daha fazla kâr elde ettiği kabul görür. Brüt kâr marjı, brüt kârın net satışa olan yüzdesini hesaplamadır.
Brüt Kâr Marjı:
(Brüt Kar / Net Satış) x 100
olarak hesaplanır.
Bir şirketin brüt kârı 300.000 dolar ve geliri 1 milyon dolar ise, brüt kâr marjı 0,3 olarak hesaplanır. Yüzde olarak ifade edildiğinde ise brüt kâr marjı %30’dur.
Brüt kâr marjı sayesinde bir şirketin ne kadar gelir elde ettiği ölçülebilir ve maliyetleri yönetilir. Bu örnek, şirket gelirinin % 80'ini üretim maliyetleri tarafından tüketildiği sonucunu verir.
Brüt kâr marjının yüksek olması, bir şirket için oldukça önemli bir durumdur. Bir şirketin brüt kâr marjının yüksek olması, büyümeye daha çok yatırım yapma imkanı tanır. Nakit varlıklarına likit para ekler ve borçlarını öder. İstihdam da rol sahibi olur.
Bir işletmenin belli bir zaman dilimi içinde yapmış olduğu satışların toplamı, brüt satış olarak ifade edilir. Brüt satış tutarı, satış faturalarının toplamını gösterir. Brüt satış kârı, satış ve pazarlama çalışmaları için yapılan harcamaları ve müşteri için düzenlenen indirimi ya da iadeleri içermez.
Brüt satış kâr-zarar formülü üç adımla hesaplanır:
Brüt satışlar = Yurt içi satışlar + Yurt dışı satışlar + Diğer faaliyet gelirleri
olarak hesaplanır.
Net satışlar = Brüt Satışlar – Satış İndirimleri/İadeler
olarak hesaplanır.
Brüt satış karı / zararı = Net satışlar – Satılan mal ve hizmetlerin maliyeti
olarak hesaplanır.