İç savaşın ardından yaralarını sarmaya çalışan Sri Lanka'da, çok sayıda erkeğin ölmesi ve sakat kalması, mayın temizleme görevini kadınlara yükledi. Ancak korku tanımayan bu kadınlar, sadece mayın temizlemekle kalmıyor, ailelerin tüm sorumluluklarını da üstleniyor.
Sri Lanka’da 30 yıldan fazla süren iç savaş yüz binlerce insanın hayatını mahvetti. Kızıl Haç’a göre, iki yıl önce sona eren savaş en az 260 bin ev yaşanmaz hale geldi.
En az 300 bin insanın yaşadığı yerden göç etmeye zorlayan savaş, bu sefer insanların kaçtığı yerleşim bölgelerinde yeni bir kâbusla karşılaşmalarına neden oldu: Mayınlar.
Sri Lanka hükümeti yetkilileri, göçmenlerin kendilerine güvenli bir yerleşim alanı bulabilmeleri için ülkedeki birçok bölgenin mayınlardan temizlenmesi gerektiğini belirtti. Bu aşamadan sonra ise, Sri Lankalılar elektrik ve su altyapısının yanında okul ve poliklinikler kurarak normal yaşam standartları kurmakla uğraşmak zorundalar.
İşte bu kaçınılmaz görevler toplumdaki yardım etmeye gönüllü herkesi göreve çağırıyor. Bu aşamada kadınlar her alanda öne çıktıkları gibi, en ağır görevde, yani mayın temizlemede de öncü rol üstleniyor.
30 yaşındaki Jalini Sri Lanka’nın kuzeyindeki pirinç tarlası bölgesinde. Ancak yaptığı iş pirinç hasatı değil. Tam tersine, genç kadın Tamil Kaplanları ile Sri Lanka hükümeti arasında on yıllar süren savaşın ardından kalan mayınları pirinç yetişen araziden temizlemeye çalışıyor.
Burası oldukça verimli bir pirinç arazisiydi. Ancak araziye gömülmüş mayınların tespit edilmesi ve temizlenmeye başlaması ardından, Thunnukai kasabasındaki halk pirinç yetiştirmeyi bırakmak zorunda kaldı. Jalini ve arkadaşları şimdiye kadar 12 tane mayın buldukları arazide daha fazlasının olduğunu düşünüyor. Sri Lanka genelinde ise, sayısı bilinmeyen gizli mayınlar tarım alanlarını ve insanların geçimini tehdit ediyor.
İç savaş süresince, Bidya ve ailesi kamplara yerleşmek ve zor şartlar altında yaşamak zorunda kaldı. Bugün evinin etrafındaki alan mayınlarla çevrilmiş durumda. Ancak İngiltere’nin savaş sonrası enkaz ve mayın temizleme kurumu HALO Trust, Bidya’nın tekrar gıda üretebilmesi için arazisini temizlemeye çalışıyor. HALO Trust, dünyanın dört bir yanında süresiz mayın temizleme işlemi yürüten 8 bin üyeye sahip.
İki çocuk sahibi 29 yaşındaki Saila Jan, HALO Trust’ın Sri Lanka’da mayın temizlemek için eğittiği sayısı giderek artan kadınlardan biri. Erkeklerle beraber çalışan ve onlara eşit kabul edilmekten hoşlanan kadınlar, yüzlerce hektarlık pirinç arazisini kurtarmak için çaba gösteriyor.
Mayınları elle temizlemek çok vakit alıyor. Bir metre kareyi metal detektör ile taramak ve yeterince güçlü bir sinyal elde etmek, parmakla ucuyla yapılacak son derece dikkatli bir tespit gerektiriyor.
Yok edilmek için tespit edilen mayının konumu, önüne koyulan üçgenin ucuyla belli ediliyor.
Mayın temizleme kurumları Sri Lanka’da patlayıcı kullanamadıkları için, resimdeki gibi anti-personel kara mayınları yakılarak imha ediliyor. HALO’nun yerel yetkililerinden Paskar, sekiz yıldır çalıştığı HALO için her geçen gün gönüllü olan insan sayısının artmasından çok memnun. HALO, sadece 2010’un ilk iki ayında 16 binden fazla mayını etkisiz hale getirdi.
İç savaş süresince, Tamil Kaplanları erkekleri Sri Lanka ordusuyla savaşmak için zorla silahaltına alıyordu. Çok sayıda erkeğin ölmesi, yaralanması ve sakat kalması, birçok Sri Lankalı ailenin geçim sorumluluğunu kadınların omuzlarına yükledi. Bugün mayın temizleme çalışmalarına katılan kadınlar ayda 190 dolar (300 lira) para kazanıyor.
20 yaşındaki Sudarsana, 2009’un Aralık ayından bu yana HALO projesinde yer alıyor. 2008’in Temmuz’unda çatışmalardan dolayı evini terk etmek zorunda kalan Sudarsana, nihayetinde Kızıl Haç tarafından savaşın son haftalarına denk gelen 2009’un Nisan ayında güvenli bir yere tahliye edildikten sonra biraz huzura kavuşabildi.
Bugüne kadar, Sri Lanka’nın kuzeyinde kalan verimli toprakların 800 kilometre karelik alanı temizlendi. Resimde görülen Saila, Sri Lanka’nın refaha kavuşması için mayın temizleyen kadınlar adına son sözü söylüyor:
“Bu çok önemli bir konu. Bu sayede para kazanabiliyorum ve insanlar için daha güvenli bir yaşam ortamı sağladığım için mutlu oluyorum. Çalışmak zor ama aileme yardım ettiği bildiğim sürece korkmuyorum. Çocuklarımın bir gün okula güvenle gidebilmesini ve barış içinde yaşamalarını istiyorum” dedi.