Önceki yıllarda yıpranma hakkı ile erken emeklilik hakkı elde eden mesleklerin sayısı 18'di. Son yıllarda yapılan düzenlemeler sayesinde bu iş kollarının sayısı 45'e çıktı. Peki hangi meslekler emeklilik için gereken yaş haddini düşürüyor? Yıpranma hakkı nedir? Bu soruların yanıtını sizin için araştırdık.
"Fiili hizmet süresi zammı" ya da yıpranma hakkı uygulaması ağır işte çalışan işçi ve memurların daha erken yaşlarda emekli olmalarını sağlıyor. Önceki yıllarda yıpranma hakkı genellikle ağır sanayide çalışan işçilere tanınırdı. Ancak son yıllarda yapılan düzenlemeler sayesinde artık bu hak arsenik işçilerinden tutun da milletvekilleri ve basın mensuplarına kadar uzanan çeşitlilikteki iş kolları için geçerli hale geldi. Özellikle 2018'de yapılan düzenlemeler sonucu bu hakkı uzun zamandır bekleyen sağlık çalışanları ve cezaevi görevlileri de yıpranma hakkı primleri almaya hak kazandı. Son düzenlemeler ile beraber toplamda 45 iş kolu yıpranma hakkı ile erken emeklilik fırsatına sahip oldu. Yıpranma hakkı kapsamındaki iş kollarında çalışanlar her çalışma yılında emekliliklerine genellikle 60 ya da 90 gün, bazı mesleklerde ise 180 gün fazla prim hakkı kazanıyor.
Başka bir deyişle, bir çalışanın normal çalışma süresi olan 360 günün üstüne yıpranma hakkı kapsamında tanınan artı süreye göre fazladan hizmet süresi ilave ediliyor. Örneğin, normal şartlarda yıllık 360 gün çalışması gereken bir ağır sanayi işçisi 450 gün çalışmış sayılıyor. Bu da mesleklere göre değişecek şekilde emeklilik süresini birkaç yıl öne çekiyor. Toplam yıpranma hakkı gün sayısı 3 yılı geçmeyecek şekilde işçi ve memurların emekli olması için gereken yaş haddinden düşüyor. Böylece prim sorunu olmayan çalışanlar 3 yıl erken emekli olabiliyor. Bu kapsamdaki memurlara ayrıca emeklilik ikramiyesi de ödeniyor.
180 gün:
Madencilik ve diğer yeraltı meslekleri
90 gün:
Asit üretiminde çalışanlar
Basın mensupları
Ceza infaz kurumu çalışanları
Cıva işlerinde çalışanlar
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar
Demir-çelik fabrikalarında çalışanlar
Emniyet ve MİT mensupları
Radyoaktif işlerde çalışanlar
Sahil Güvenlik Komutanlığı
TBMM yasama organı üyeleri
TRT habercileri
Türk Silahlı Kuvvetleri
60-90 gün:
Kurşun ve arsenik işlerinde çalışanlar
Su altı meslekleri
60 gün:
Alüminyum fabrikaları çalışanları
Cam fabrika ve atölyeleri çalışanları
Çimento fabrikaları çalışanları
Döküm fabrikaları çalışanları
Ebe
Eczacı
Diş hekimi
Doktor
Hasta bakıcı
Hemşire
İhtiyat pilotları
İtfaiyeciler ve yangın söndürme görevlileri
Kok fabrikaları çalışanları
Termik santrallerde çalışanlar
Toplum sağlığı teknisyeni