Böbreklerin sağlıklı çalışmasını engelleyen BUN (kan üre azotu) idrar yolu ile dışarı atılıyor. Dışarı atılması için gerekli tedbirlerin alınması ve bol su tüketimi gerektiriyor. Kan üre azotunun yükselmesi ve vücuttan atılmaması farklı hastalıklara sebep oluyor. Peki BUN (kan üre azotu) nedir? BUN değeri kaç olmalı? Konu hakkında merak edilen tüm bilgileri yazımızda sizin için derledik.
Proteinin insan vücuduna alınması gereken oranının üzerinde alındığında sindirim sistemi besinleri parçalamak için yeterli gücü bulamaz. Güçsüz kalan sindirim sistemi ile böbrekler zorlanarak işlevi yarım kalır. Vücut içindeki proteinin amino asitler ile parçalanması sonucu amonyak ortaya çıkar. İçinde azot bulunan amonyak, zamanla vücudun besin yayılma yolu olan kan ile böbreklere ulaşarak üreye dönüştürülür. Sağlıklı çalışan böbrekler vücut için zararlı olan azotu kan yolu ile ayrıştırır. Belli bir döngü sağlanarak bu durum böyle devam eder. Kan üzerinde buluna sabit bir üre azotu vardır. Üre azotu, böbreklerde sorun çıkması halinde vücuttan atılamaz ve daha fazla yükselir. Yükselen üre azotu, başta böbrek yetmezliği gibi önemli böbrek rahatsızlıkları olmak üzere, sindirim sistemi sorunları, tiroit hormon bozuklukları ve kalp yetmezliği gibi birçok ciddi sağlık problemlerinin habercisi olabilir. BUN değerinin yüksek olması, karaciğer üzerinde üre azotu oluşumunun yüksek olduğunu gösterir. Bu da azotun kandan ayrışmakta yetersiz olduğunu ortaya koyar.
Kanda üre azotu olarak da bilinen BUN değeri kaç olmalı? sorusunun cevabı yetişkinlerde 10 mg/dL ile 20 mg/dL 'dir. Çocuklarda ise 5 mg/dL ile 18 mg/dL değerinde olmalıdır. Kan üzerinde bulunan üre azotu yani BUN değerleri sonuçlarına göre kronik böbrek hastalıklarının habercisi olabilir. Böbrek yetmezliği gibi çok daha ciddi rahatsızlıkların belirtisi olmasının yanı sıra farklı hastalıklara sebebiyet vererek vücut içi organların daha fazla hasar görmesine neden olur. BUN değerinin yüksek olması, vücut için gerekli olan su miktarının yok denecek kadar az tüketilmesi ya da hiç tüketilmemesi durumuna bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Bunun yanı sıra BUN yüksekliği, uzun süre idrar tutmaya bağlı olarak da meydana gelir. Ciddi kalp rahatsızlıklarına sebep olan BUN değeri dengesizliği sonucu, böbrek fonksiyonlarının düzgün çalışıp çalışmadığını anlamak için BUN testi yapılmasında fayda vardır. Bunun dışında farklı testler de gerektirebilir.
BUN değeri yüksekliği, kişinin yaş, cinsiyet ve benzeri özelliklerine bağlı olarak farklılık gösterecektir. BUN seviyesi yetişkin bir erkekte 0,6 ile 1,2 mg/dl olmalıyken, yetişkin bir kadında ise bu değer 0,5 ile 1,1 mg/dl olarak 10 mg/dL ile 20 mg/dL aralığındadır. Ancak yenidoğanda BUN değeri yetişkinlere göre daha farklıdır. Yenidoğan bir bebeğin 0,2 mg/dl kreatin değeri olmalıdır. Aynı zamanda tek böbreğe sahip olan kişilerde değer 1,8 ile 1,9 mg/dl aralığındadır. Bu değerlerin üzerinde bir sonuç ortaya çıktığında insan vücudunda bir sorun olduğu anlamına gelir. Böbrek işlevini yeterli bir şekilde kullanamaz ve bir hekim kontrolü gerektirir.
Sindirim sistemi, mide ve ince bağırsak yardımı ile protein içeren besinlerin parçalanması sağlanarak amonyak maddesini ortaya çıkarılır ve kan yolu ile karaciğere aktarılır. Üre azotunun belli bir kısmı ter yolu ile vücuttan atılabiliyorken büyük bir kısmı böbrekler tarafından süzülüp vücut dışına atılır. Bu oran yaklaşık %10 kadardır. Bu azot miktarının ölçümü ise BUN testi olarak bilinen kan üre azotu testi ile yapılır.
Vücut üzerindeki BUN düşüklüğü; yetersiz ve dengesiz beslenmenin yanı sıra az su tüketimi sonucu meydana gelir. Buna ek olarak BUN düşüklüğü, antibiyotik ve anabolik steroid türü ilaçların kullanımı sonucunda ortaya çıkabilir. Karaciğere hastalıklarına yakın hastalıklar, sindirim sistemine ait emilim problemleri, diyabet, siroz ve verem gibi hastalıklar da BUN değerinin düşmesine yol açabilir.
Yine vücut üzerinde meydana gelen BUN yüksekliği ise; kalp ve kan dolaşımı problemlerine bağlı olarak görülebilir. Metabolizmanın son ürünü olan üre azotu, idrarda köpük, idrar yapılırken ağrı, yorgunluk ve hâlsizlik gibi belirtilerle kendini göstermektedir. Aşırı egzersiz ve dengesiz protein alımı BUN değerini artırırken, aynı zamanda stres, uzun süreli açlık durumu, ateşli hastalık ve enfeksiyon gibi durumlar da BUN düzeyinin yükselmesine sebep olur.
Vücut üzerinde bulunan BUN değerinin yüksek olması durumunda bazı uygulamalar ile bu sonuçlar düşürülerek denge sağlanır. Sağlık açısından tehlike arz eden BUN yüksekliğini düşürmek için protein tüketimi azaltılabilir, diyette sıklıkla kullanılan lifli gıdalar kontrollü kullanılabilir, ortaya çıkan soruna bağlı olarak su tüketimi azaltılabilir ya da artırılabilir. Bu süreçte yaptığınız yoğun egzersizler de olumsuz etkileyebileceğinden bir süre ara verilmesinde fayda vardır.