Hapishane deyince aklımıza pis, bir koğuşta onlarca mahkumun yattığı, her gün kavgaların çıktığı, insanların birbirini şişlediği, tehlikenin kol gezdiği yerler gelir. Ancak bugün size çok farklı bir yeri anlatacağız. Her mahkumun özel odasının olduğu, gümüş çatal bıçak takımlarıyla yemeklerin yendiği, internet erişiminin ve TV’nin olduğu, her odasında banyo bulunan bir yer. Böyle anlatınca burayı beş yıldızlı bir yer zannetmiş olabilirsiniz, ancak değil. Burası Norveç’te bulunan, tehlikeli suçluların yattığı yüksek güvenlikli Halden Hapishanesi.
Öncelikle Norveç adalet sisteminin suçluları rehabilite etmeye yönelik olduğunu belirtelim.
Yani onları topluma kazandırmaya çalışıyorlar, diğer ülkelerde olduğu gibi onların cezalarını toplumdan ve insanlardan tamamen soyutlanarak çekmesinden yana değiller. Çünkü Norveç’te ömür boyu hapis cezası yok ve o insanların bir gün yeniden topluma karışacaklarının farkındalar.
Bu sebeple Halden Hapishanesi’nin bildiğiniz hapishaneler gibi olmasını beklemeyin.
Her ne kadar Norveç standartlarında “yüksek güvenlikli hapishane” olarak geçiyorsa da, burada kalabilmek için üste para verecek insanlar olduğu da bir gerçek. Gelin bu 5 yıldızlı otel konforu sunan yüksek güvenlikli hapishaneye yakından bakalım.
1. Halden Hapishanesi 2010 yılında hizmete girdi ve yüksek güvenlikli bir hapishane olmasına karşın dünyanın en insancıl hapishanesi olarak biliniyor.
2. Mimar Eric Møller tarafından tasarlanan hapishane doğanın içine inşa edildi, etrafı ağaçlarla çevrili. Mahkumların her an doğayı görebilmesi ve gün ışığından yeterince faydalanabilmesi için hapishanenin dört bir tarafı pencerelerle çevrili desek abartmış olmayız.
3. Halden’in içi de çok farklı, bildiğimiz hapishane mantığının dışında burada hücrelerde metal kapılar veya parmaklıklar yok. Gerçi burada hücre de yok, odalarda bildiğimiz ahşap, tutma kolu olan standart kapılar kullanılıyor.
4. Oda demişken… Gördüğünüz gibi odalar bir suçlu hücresinden çok tek kişilik öğrenci yurdu odasına benziyor.
5. Bu odalarda Halden Hapishanesinin temelinde yatan felsefeyi görebiliyoruz: Tehlikeli olsalar bile insanların kendilerini insan gibi hissetmesine izin verin ve onlara şeytani suçlu gibi değil de normal insanmış gibi davranın.
6. Odaların hepsinde TV, banyo, yatak, ufak bir buzdolabı, kitaplık, çalışma masası, büyük bir pencere, sandalye ve hatta internet erişimi dahi var.
7. Suçlulara gösterilen saygı sadece odada kalmıyor, mutfağa kadar uzanıyor. Mutfakta hapishanelerde görmeye alışık olmadığımız bir şekilde gümüş yemek takımları kullanılıyor. Mahkumlar birlikte pişirdikleri yemekleri yine bir arada yiyorlar.
8. Hapishane içinde ismi “adalet” olan bir dükkan mevcut, mahkumlar buradan istedikleri her şeyi, taze meyve ve sebzeleri alıp kendilerine yemek yapabiliyorlar.
9. Güvenlik görevlileri de yemeklerini son derece temiz ve lüks bir yemekhanede yiyorlar. Özel Üniversite kantini gibi.
10. Hapishanede mahkumlar için sosyalleşip video oyunları oynayabilecekleri bir dinlenme odası mevcut. İsterlerse burada film de izleyebiliyorlar, hatta bazen gardiyanlarla birlikte oyun oynayıp film izledikleri de oluyor.
11. Halden’de mahkumlar için, içinde birkaç adet basket sahasının ve bir tırmanma duvarının da bulunduğu spor salonu mevcut. Burada eğitmenler eşliğinde jimnastik, yoga, tırmanma, vb. sporları yapmak mümkün.
12. Bırakın yüksek güvenlikli hapishaneleri, normal hapishanelerde bile tehlikeli malzemeler bulunabileceği için müzik enstrümanı odaları bulunmaz, ancak Halden’de var. Üstelik sadece çalmakla da kalmıyorsunuz isterseniz kayıt yapabileceğiniz bir kayıt stüdyosu dahi var ismi “Criminal Records”.
13. Halden’de tüm inançlardan mahkumların ibadet edebileceği ibadethaneler mevcut. Üstelik sıklıkla yerel din görevlileri buraya geliyor ve mahkumlarla birlikte ibadet edip sohbetler yapabiliyorlar.
14. Hapishanenin çoğu yerinde güvenlik kameraları yok, mahkumlar hapishane içinde çok daha özgür şekilde hareket edebiliyorlar.
15. Gün içinde gardiyanlar ve mahkumlar sık sık bir araya geliyorlar. Çay saatleri, oyun saatler hatta birlikte waffle yedikleri anlar bile oluyor. Hapishane bahçesinde birlikte voleybol oynuyorlar.
16. Mahkumların gergin, sinirli ve saldırgan olmaması için günlük aktivitelere çok önem veriliyor. Odaların kapısı sabah 7.30’da açılıyor, eğer odanızdan çıkıp etkinliklere katılırsanız günlük 6 Euro’ya yakın bir harçlık bile veriliyor mahkumlara. Odalar gece 8.30’da kilitleniyor, bu saate kadar özgürsünüz.
17. Sonuç olarak Halde hala bir hapishane, ancak suçluları, son derece tehlikeli olsalar dahi rehabilite edip topluma kazandırmaya çalışan bir hapishane.
Suçlu profili hakkında biraz fikir sahibi olmanız için 2011 yılında Norveç saldırıları olarak bilinen saldırılarda 77 kişiyi öldürüp 242 kişinin ise yaralanmasına sebep olan ve 24 yıl hapis cezasına çarptırılan Anders Behring Breivik’in Halden Hapishanesi’nde yattığını da belirtmeden geçmeyelim.