Bursa'daki Şehitler Anıtı Ve Kitabesi

Her yıl Bursa'nın kurtuluş törenlerinin yapıldığı Osman Gazi ve Orhan Gazi türbelerinin yanında bulunan Şehitler Anıtı'nın; bazı simgeleri, kitabesinde yer alan ifadeler ile bulunduğu yer, tartışma konusu oluyor.

Özellikle, Bursa'nın 11 Eylül 1992'de Yunanların işgalinden kurtuluşu sırasında şehit olan 14 asker için dikildiği belirtilen anıtın kitabesinde yer alan ve "İstiklal mücadelesinin, Yunanlara değil de Osmanlı'ya karşı yapıldığı anlamına gelebilecek ibareler", eleştiriliyor.

Uludağ Üniversitesi (UÜ) İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Mefail Hızlı, anıtla ilgili bir rapor hazırlayarak Bursa Valiliği, Büyükşehir Belediyesi ve diğer ilgili kurumlara sundu.

Raporunda, söz konusu askerlerin, Hacivat Köprüsü'nün bulunduğu yerde şehit düştüklerini vurgulayan Hızlı, "Bu nedenle anıtın, Osman Gazi Türbesi'nin önünde değil Hacivat Köprüsü mevkisinde yer almasının daha mantıklı olduğu" görüşünü bildirdi.

Raporu ve diğer resmi yazışmaları değerlendiren valilik ve belediye, anıtla ilgili geniş çaplı bir çalışma başlattı.

-"Türbeyi gölgeleyebilecek şekilde..."-

Prof. Dr. Hızlı, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Tophane semtindeki Osman Gazi ve Orhan Gazi türbelerinin yanında bulunan anıt için toplumda birtakım tartışmaların yaşandığını anımsattı.

Anıtın hem bulunduğu yer, hem de kitabesindeki ifadeler nedeniyle bazı sorunların ve tartışmalı konuların gündemde olduğunu vurgulayan Hızlı, "Anıtın bulunduğu yer, Osman Gazi türbesinin 5 metre yakınında. Bunun neden buraya konulduğuyla ilgili çeşitli tartışmalar var. Burada kabirleri bulunan 12, bazı rivayetlere göre de 14 kişinin şehit olduğu yer, burası değil. Onlar Hacivat Köprüsü'nün bulunduğu yerde şehit düşmüş. Bu nedenle anıtın orada olması daha mantıklı. Anıt buraya acele, düşünülmeden konulmuş gibi duruyor. Ancak Osman Gazi türbesinin yanı başında ve adeta onu gölgeleyebilecek şekilde konulmasının çok da mantıklı bir açıklaması yok" diye konuştu.

-"Hilali delen ok" figürü-

Dört kademeden oluşan anıtın tek bir mermer bloktan müteşekkil üçüncü kademesinin dört tarafında, kimi uzmanların "okla delinmiş hilal" olarak nitelendirdiği motifin yer aldığına dikkat çeken Hızlı, şöyle devam etti:

"Bununla ilgili pek çok olumsuz yorum yapılabilir ve yapılıyor da. Ancak ben daha çok kitabedeki yoruma açık olmayan ibarelere geçmek istiyorum. Kitabede yazılanlara baktığımız zaman, Osmanlıları yani ecdadımızı rencide edici, onlara saygısızlığa yönelik ifadelerin yer aldığı fark ediliyor. Çünkü bilinene göre bu anıt buraya Yunanlardan Bursa'nın geri alınması nedeniyle konuldu. Ancak buna rağmen kitabede Bursa'ya ve Osman Gazi türbesine her türlü çirkinliği reva gören işgalci Yunanlardan söz edilmemesi gerçekten dikkat çekici. Kitabede yazanlar bir çelişkiler yumağı. Mesela 'Hükümet-i Cumhuriyemiz' ifadesi... Kitabede Yunan işgali tarihi olan 11 Eylül 1922 yazısını görüyoruz. Ancak Cumhuriyet bu tarihten tam 13 ay sonra, 29 Ekim 1923'de ilan edildi. Demek ki Cumhuriyet kavramının kitabede yer alması bir çelişkidir. Bununla bu anıtın Cumhuriyet'in ilk yıllarında buraya konulduğu anlaşılıyor."

-"Sanki buradaki askerler Osmanlı ile savaşmış gibi"-

Anıtın kitabesindeki ibarelerin daha önemli problem oluşturduğunu dile getiren Hızlı, şunları kaydetti:

"Kitabe ne kadar dikkatli yazılmış olursa olsun, Osmanlıya karşı saygısızlık içeren ifadeler çok net bir şekilde görülüyor. Biz çünkü Bursa'yı Osmanlılardan değil, Yunanların işgalinden kurtardık. Biz Osmanlı ile değil Yunanlarla mücadele ettik. Ancak buradaki ifadelere göre 'Biz Bursa'yı ikinci defa fethettik'. Kimden- 'Osmanlılardan fethettik' anlamına gelen ifadeler var. Bu son derece rahatsız edici, incitici ve hatta Osmanlılara saygısızlık içeren bir ifade olarak dikkat çekiyor. Kitabede yazanlara göre, buradaki savaşın ardından Bursa ikinci defa fethedildi ve sonucunda da Osmanlı yıkılarak, Cumhuriyet kuruldu. Sanki buradaki askerler Osmanlı ile savaşmış gibi. Bunu kabul etmek mümkün değil. Bir de bu ifadelerin Osman Gazi'nin kabrine birkaç metre uzaklıkta olması kahredici. Şehit olanların ve Milli Mücadele'yi verenlerin tamamının Osmanlı tebaasına mensup olması da başlı başına bir çelişki."

Kitabedeki, "Burada yatan askerlerin şehid düştükleri muharebe öyle muazzam bir zaferle nihayet bulmuştur ki neticesinde Bursa ikinci defa fethedilmiş ve kadim Osmanlı hükümeti nihayet bularak yerine Hükümet-i Cumhuriyemiz teessüs etmiştir" ibaresine işaret eden Hızlı, "Bu söze göre sanki buradaki askerler Yunanlarla değil, Osmanlı ile savaşmış gibi bir anlam çıkıyor" dedi.

Önceki yıllarda da kitabede yer alan ifadelerle ilgili eleştirilerin yapıldığına dikkat çeken Hızlı, "Edebiyatımızın dev isimlerinden biri olan merhum Mehmet Kaplan 1960'lı yılların sonunda kentimizi gezmiş ve düşüncelerini 'Bursa'da kısa bir gezinti' başlığıyla Hisar dergisinin Aralık 1969'daki sayısında yayımlamıştı. O da aynı bizim gibi, söz konusu ifadelerin Osmanlı'ya saygısızlık içerdiğine dikkat çekmiş. Artık bundan sonra yetkililerin bu alanın iade-i itibarını yapma zamanı gelmiştir" ifadelerini kullandı.

-Şehitler Anıtı-

Anıt, dört kademeden meydana geliyor. Kaide, iki farklı mermer blokun üst üste konulmasıyla oluşturulmuş.

İlkine göre daha dar olan ikinci kademede ise Osmanlıca kitabe bulunuyor. Hemen altında, kaidenin ikinci bölümünde, kitabenin Türkçesinin bulunduğu küçük levha yer alıyor. Bu levhada, imla hatalarının da bulunduğu şu ibare dikkat çekiyor: "Burada yatan askerlerin şehid düştükleri muharebe öyle muazzam bir zaferle nihayet bulmuşturki neticesinde Bursa ikinci defa feth edilmiş ve kadim Osmanlı hükümeti nihayet bularak yerine Hükümet-i Cumhuriyemiz teessüs etmiştir. Bu şehidler bu eserlerin Abide-i mefharetidir. Mukaddes ruhlarına fatiha. 19 Muharrem 1341 / 11 Eylül 1338 ( 1922)."

Daha dar olan ve tek mermer bloktan oluşan üçüncü kademenin dört tarafında ise kimi uzmanların "okla delinmiş hilal" olarak nitelendirdiği motif yer alıyor.

Son kademede ise iri bir mermi göğe doğru uzanıyor.

Bursa Valiliği'nin "Hisar ve Tophane" başlıklı tanıtım kılavuzunda "Şehitler Anıtı"na ilişkin şu ibareler yer alıyor:Tophane Parkı'nın girişinde Osman Gazi Türbesi'nin hemen önünde İstiklal Savaşı Şehitleri adına yapılan anıt yer almaktadır. Anıtın hemen önünde Bursa'nın Yunan işgali sırasında hayatını kaybeden 11 İstiklal şehidi yatmaktadır. Bursa'nın kurtuluş etkinlikleri her yıl burada yapılan törenle başlamaktadır."