Döngüsel gelir akışına her yeni bir talep eklendiğinde bu durum çarpan etkisi ile sonuçlanır. Bunun sebebi döngüye dahil olan her ekstra gelirin ayrıca daha fazla harcamaya neden olması ve bu harcamaların da tekrar ekstra gelir olarak bir şekilde dönmesinden kaynaklanır. Bu döngünün ekonomiye etkisi ise çarpan etkisi adını alır.
Çarpan etkisi, sermayenin enjeksiyonu veya çekilmesinden kaynaklanan nihai gelirdeki orantılı artış veya azalma miktarını ifade eden ekonomik bir terimdir. Çarpan etkisi, yatırım veya harcama gibi ekonomik bir etkinliğin bir şeyin total ekonomik çıktısı üzerindeki etkisini ölçer.
Ekonomide çarpan etkisi yapılan bağımsız yatırımların milli ekonomide sebep olduğu yükseliş veya artışlar anlamına gelir. Birinin yapacağı harcama, satın alacağı bir mal, ondan para eksilmesine sebep olurken aynı harcama bir başkasının geliri olacak ve ona kazanç sağlayacaktır. Bu sirkülasyonun milli gelir üzerindeki etkisi de çarpan etkisi olarak adlandırılır.
Çarpan etkisi enjeksiyonlar ve sızıntılar olmak üzere iki faktöre bağlıdır.
Enjeksiyonlar, tüketiciler tarafından harcanan nakdi veya işletmeler tarafından yapılan yatırımları ifade eder. Bu, başlangıçtaki toplam gelirin dairesel akımı yoluyla işletmelerden çalışanlara ve çalışanlardan işletmelere gönderildiği için çarpan etkisini artırır.
Buna zıt olarak sızıntılar ise paranın elde tutulması, harcanmamasıdır. Bireyler ya da işletmeler harcama yapıp ekonomik sirkülasyona dahil olmak yerine paralarını biriktirdiğinde bu sirkülasyonda aksamalara neden olacaktır. Bu aksamaların ise çarpan etkisine dönütü olumsuz sonuçlanır.
Çarpan etkisinin işleyişini domino taşlarına benzer şekilde düşünmek mümkündür. Bir taşı devirmek yanındakini devirir, o taş da diğerini… Bu şekilde her taş kendinden bir sonrakini etkilemiş olur.
Çarpan etkisinin işleyişi aslında dairesel bir hareket olarak düşünülebilir. Bir işletme büyüdükçe daha fazla çalışan alır. Bu çalışanlar işletmeden kazandıkları parayı başka işletmelerde harcarlar. Sonuç olarak o işletmeler de daha fazla çalışan alır ve bu bir döngü halinde devam eder. Bu döngü ise çoğalan bir etkiyle devam eder ve bir milletin ekonomisine katkıda bulunur.
Çarpan etkisi çoğunlukla kamuya yönelik yatırımlarda bulunan sosyal ekonomilerde görülmektedir. Gayri safi yurt içi hasılasını yine topluma yatırım yapıp yaptığı yatırımın iş gücü, ekonomik akışının hızlanması, para piyasalarının stabil bir hale gelmesi gibi hedeflerle hareket eden ekonomiler, çarpan etkisini görmektedir.
Kamuya yönelik harcamaların kağıt üzerinde orta ve uzun vadede toplum yararına bir sirkülasyon oluşturarak gelirleri ve giderleri arttıracağı teorisi çarpan etkisidir. Bu döngünün bir spiral gibi kamu harcamalarının yöneldiği kişi ve kurumların gelirlerini yükselterek, gayri safi yurt içi hasılatı da yukarıya taşıyacağı öngörülür.
Kamu harcamalarının çarpan etkisi de bir şekilde yine ve misliyle ülke ekonomisine dönerek ve ekonomik hareketliliği arttırarak olur.