Cumhuriyetin 100. yıl dönümü münasebetiyle soruları yanıtlayan Yer Bilimci Celal Şengör dikkat çeken açıklamalarda bulundu. "Türk milleti için muhteşem bir yüzyıl. Türkler, cumhuriyet ile ilk defa kaderinin kendisinde olduğunu idrak etti. Yani bir babaya bakalım, sultana bakalım kalktı; ben oyumla istediğimi getiririme geldi." diyen Celal Şengör, sürece ilişkin de konuştu.
Cumhuriyetin ilan edilmemesi halinde neler olabileceğine dikkat çeken Şengör şu ifadeleri kullandı:
"Biz Afganistan olurduk. Çünkü cumhuriyetin ilan edilmesi bir kere çökmüş ve ayağa kaldırılması mümkün olmayan bir Orta Çağ imparatorluğunu attı. 'Bundan sonra halkımızın kaderi, halkımızın elinde olsun' dedi. Atatürk demokrasinin temel taşlarını döşemek niyetinde olan bir adamdı. 'Benim dediğim olacak ama bunu ben öyle veya böyle oyla alacağım. Halkın temsilcileri tamam diyecekler' dedi. Demeseler ne olurdu? O zaman yine felaket olurdu. Çünkü Atatürk'ün asker arkadaşları 'Ya bu Meclis iki de bir taş koyuyor yaptıklarımıza, şunu feshetsek de gitsek' dedi, fakat Atatürk 'Asla! Meşrutiyetten ayrılamayız. Yaptığımız iş meşru olacak!' demiştir. Kendi fikirlerini empoze etti. İyi ki de etti. Etrafımıza bakın ya. Ateş çemberi içerisindeyiz. Sulh içinde yaşıyoruz. Bu Atatürk sayesindedir”
Cumhuriyet ilan edilmeseydi kargaşa olacağını vurgulayan Celal Şengör, "Ne olacak? Padişah esir! Halk kime dönecek. Otorite kimdir? Bu ortadan kalkacaktı ve biz Çin'in Mao ihtilalinden önceki haline dönerdik. Bu, 'warlords' denilen savaş ağalarının, birbirlerini yedikleri bir dönemdi ve felaket getirmiştir. Biz de böyle olurduk. Her bir komutan emrindeki orduyla 'Ben böyle istiyorum' diyecekti, öteki de karşı çıkacaktı. Al sana cıngar." dedi.
Atatürk'ün karşısındaki kişinin de toplumun da kafasını okuduğunu ifade eden ünlü isim, açıklamalarını şöyle sürdürdü:
"Atatürk Yunan komutanlarının aklını okuyarak çok riskli olduğu zannedilen bir büyük taarruz planı yapmıştır. Bütün arkadaşları! Bu adamların hepsi asker. Hatta bir tanesi kendisinin harp akademisinden hocası. Yakup Şevki Paşa. Bunlar 'Bu milletle kumar oynamaktır. Biz bu mesuliyeti alamayız' diyorlar. Atatürk 'Aman efendim öyle bir sorun yok. Bütün mesuliyet benim Kaybedersek beni asarsınız' diyor. Fakat Atatürk kaybetmeyeceğini biliyordu ve bunu ispat etti.”
“Atatürk öyle bir oyun kurmuş ki Trikopis fark ediyor işi. Digenis'e 'Esas taarruz burada, bırak orayı hemen buraya gel' diye haber gönderiyor. O, 'Ben gelemem, karşımda Yakup Şevki'nin ikinci ordusu var.' diyor. Öyle bir şey yok. Atatürk o ordunun bütün ağırlıklarını buraya taşımış. Soba boruları koymuşlar top diye. Digenis gördüğü zaman top zannediyor ve gitmiyor yardıma. Ne zamana kadar? Atatürk zaten işi bitirene kadar. Ondan sonra Digenis gidiyor. E ne oluyor? Esir düşüyor.”
Mustafa Kemal Atatürk'ün neden bir yönetim biçimi olarak cumhuriyeti seçtiğine de değinen Şengör şu açıklamayı yaptı:
"Atatürk artık bu halkın onun bunun direktifiyle hareket eden bir halk olmasını istemedi. Ama bu halkın da kendi iradesiyle bir şeyler yapabilmesi için olmazsa olmaz şey eğitimdir. Mesela onu dayatıyor. Mustafa Kemal, cumhuriyeti daha Makedonya'dayken kafaya koymuş. Öğrenciyken!"
Cumhuriyetin ilanı ile birlikte bilimde ve sanatta olumlu gelişme yaşandığını vurgulayan Celal Şengör "Türkiye'de kütüphanecilik hakkında ciddi ne yapıldıysa Atatürk zamanında yapılmıştır." ifadelerini kullandı ve açıklamasını şöyle sürdürdü:
"Cumhuriyet Türk halkını kurtarmış bir rejimdir. Cumhuriyet bir insan olma projesidir. Hür olmayan adama insan denmez. Tasmasından tutar çekersin. Onun köpekten bir farkı kalmaz. Atatürk, 'Ben milletime bunu yakıştıramıyorum. Milletim yönetime katılacak, hür karar verecektir. ' diyor. Fakat 'İki tane muhalefet partisi kurdurdu, sonra da ikisini de kendisi kapattırdı' diyorlar. Dikkat edin Atatürk bir deney yapıyor. Aynı Kurtuluş Savaşı'nda olduğu gibi. Marksistler gibi 'Ben önce bir kitap yazayım sonra dünyayı ona göre şekillendireyim' dememiştir. Atatürk önce işi yapıyor, sonra deney protokolünü sunuyor."
"Gençliğe Hitabe, Atatürk'ün gelmiş geçmiş en büyük sosyal bilimci olduğunu gösteriyor" diyen ünlü isim "Adam bugünü görmüş. Diyorum ya o gelmiş geçmiş en iyi sosyal bilimci. Toplumunu tanıyor. Toplumu da tanımakla kalmıyor dünyayı tanıyor." ifadelerini kullandı.
Kadınlara seçme, seçilme hakkının verilmesine de değinen Şengör, konuyu bir anısı üzerinden anlattı. Cambridge gittiğinde İskoçyalı bir arkadaşında kaldığını söyleyen ünlü isim, "Arkadaşım Dan 'Kayınvalidem burada' dedi. O da 80 yaşlarında bir kadıncağızdı. Benim İstanbul'dan olduğum söylenince kadın bakıp 'Siz Türk müsünüz?' dedi. 'Evet' deyince o da 'Bizim genç kızlığımızda Türkiye'de aşık olduğumuz bir adam vardı. Resimlerini keser saklardık' dedi. Ben düşünüyorum. Şarkıcı yok, film artisti yok, rejisör yok. İskoçya'da bir genç kız Türkiye'de kime aşık olabilir be? 'Kim bu?' diye sordum. 'Mustafa Kemal Paşa' dedi. 'Bu adam düşmanınızdı sizin, kovaladı sizi' deyince 'Öyle düşünme' yanıtını verdi. O, 'Mustafa Kemal Paşa benim yaşam süremde Ortaçağ kalıntısı bir devleti aldı modern dünyaya getirdi. Kadınlara seçme seçilme hakkını bir sürü Avrupa ülkesinden önce verdi.' dedi.
Atatürk'ün ilk projeleri arasında kadınlara seçme ve seçilme hakkı vermek olduğunu belirten Celal Şengör konuya dair şu açıklamayı yaptı:
"Atatürk ne diyor? 'Bir milletin potansiyelinin yarısını kullanmamak aptallıktır.' Kadının erkekten ne farkı var be kafa olarak? Benim son 20 senedeki en iyi öğrencilerimin hepsi kızdı. Şahane çocuklardı. Yani Atatürk 'Bu potansiyeli kullanmamak enayiliktir' diyor. Atatürk'ün kadınlara seçme ve seçilme hakkı vermesi, onları tanıması, memleket içindir."