CEZAYİR (AA) - Cezayir'de Genelkurmay Başkanı Ahmed Kayid Salih'in bugüne kadar Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika'nın yanında yer alan tavrını değiştirerek, cumhurbaşkanlığı makamının boş olduğunun kabul edilmesi çağrısında bulunması ülkede dengelerin nasıl değişeceği sorusunu gündeme getirdi.
Devletin işleyişinde önemli bir güce sahip olan Genelkurmay Başkanı Salih, Buteflika'nın Nisan 2013'te geçirdiği felcin ardından halkın önüne daha çok çıkmaya başladı. Özellikle istihbarat teşkilatındaki eski kadronun 2015'te tasfiyesinden sonra Salih'in etkinliği iyice arttı.
Buteflika'ya yakınlığıyla bilinen Salih, Cezayir'deki gösterilerin başından itibarense gelişmelere göre tavır almasıyla dikkati çekti.
- Salih'in tutumu günler içinde değişti
Salih, geçen ay, 1999'dan bu yana iktidarda bulunan Buteflika'nın 5. dönem adaylığına karşı halk hareketinin başladığı ilk günlerde gösteri çağrılarını "şüpheli" olarak nitelendirerek, "Bu çağrılarla bazı Cezayirlilerin meçhule yönlendirilmesi düşünülemez." dedi.
Bu açıklamasından 10 gün sonra isim vermeden bazı grupların ülkeyi geçmişteki sıkıntılı yıllara döndürmek istediğini belirten Salih, gösterilerin amacından saptırılmaması uyarısı yaptı.
Bu arada orta yol tutturma çabasıyla halka da olumlu mesajlar vermeyi ihmal etmeyen Salih, "Cezayir'de elde ettiğimiz güvenlik ve istikrara bağlılığımızı sürdüreceğiz. Cezayir halkının ülkesinde sağlanan bu kıymetli nimeti tatmaya devam etmesini sağlayacağız." ifadesini kullandı.
Ülkede gösteriler devam ederken Genelkurmay Başkanı, doğrudan Buteflika'yı karşısına almadan halka daha yakın bir tutum izlemeye başladı.
Salih, 10 Mart'ta başkent Cezayir'deki askeri mühendislik okulunda yaptığı konuşmada, "Cezayir halkı ile ordusunu, sevgi, karşılıklı sempati ve dayanışma unsurları ile ülkenin yarınları için ortak bir bakış açısının dinamikleri bir arada tutuyor." dedi.
Genelkurmay Başkanı'nın "halkla karşılıklı sempati" açıklamasının ertesi günü Cumhurbaşkanı Buteflika, sürpriz bir kararla 18 Nisan'da yapılması planlanan seçimleri ertelediğini, adaylığını geri çektiğini ve hükümette kapsamlı değişiklikler yapılacağını duyurdu.
Bu kararları açıkladığı gün çok sayıda üst düzey ismi kabul eden Buteflika, uzun bir aradan sonra ilk kez kameraların karşısına geçti.
Devlet televizyonunda yayımlanan görüntülerde Genelkurmay Başkanı Salih'in de yer alması, ordunun Buteflika'nın kararlarını onayladığı şeklinde değerlendirildi.
Ancak Salih, çok geçmeden Buteflika karşıtı çıkışının ipucunu veren şu açıklamayı yaptı:
"Sorunlar ne kadar karmaşık ve içinden çıkılmaz hal alırsa alsın bunlara uygun bir çözüm bulunacaktır. En kısa zamanda bu çözümleri bulmak için sorumluluk ruhu taşımamız gerektiğinin farkındayız."
- 102. madde çağrısı
Cezayir Genelkurmay Başkanı, bazı çevrelerce "Buteflika'ya muhtıra" olarak değerlendirilen çağrısını ise 26 Mart'ta yaptı.
Salih, ülkedeki krizin çözümü için cumhurbaşkanlığı makamının boşalmasını ya da cumhurbaşkanının istifasını öngören anayasanın 102'nci maddesinin işletilmesini istedi.
Söz konusu madde, cumhurbaşkanının, tehlikeli ya da kronik hastalık gibi bir sebeple görevlerini yerine getirememesi halinde izlenecek süreci düzenliyor.
Buna göre, "cumhurbaşkanının görev yapamaz" halinin parlamento tarafından ilan edilmesinin ardından Ümmet Meclisi Başkanı, geçici olarak cumhurbaşkanının yetkilerini üsteniyor ve bu süreçte seçimlere gidilmesi gerekiyor.
- Cezayir'in en etkili isimlerinden
Genelkurmay Başkanı Ahmed Kayid Salih, Cezayir'in en etkili isimleri arasında yer alıyor.
Medyada çok boy göstermeyen Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı Ali bin Ali'yle Cezayir ordusundaki iki orgeneralden biri olan Salih, 13 Şubat 1940'ta ülkenin doğusundaki Batne kentinde dünyaya geldi. Özgürlük mücadelesinde mücahitlerin safında Fransa sömürgesine karşı savaştı.
Cezayir'in 1962'de bağımsızlığını kazanmasının ardından orduda görevine devam eden Salih, 1967'deki Arap-İsrail Savaşı'na katıldı.
Salih, 1993'te Tümgeneral rütbesine getirildi ve 1994'te Kara Kuvvetleri Komutanı oldu. Salih'in bu rütbeyi aldığı dönemler, ülkede güvenlik krizinin had safhaya ulaştığı terör sürecine işaret eden "On Kara Yıl" adıyla biliniyor.
Buteflika, 2004 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra Salih'i Genelkurmay Başkanı olarak atadı. Salih'in halefi eski Genelkurmay Başkanı Muhammed el-İmari, 2004'teki seçimlerde Buteflika'ya rakip olan eski Başbakan Ali bin Felis'i desteklemişti.
Salih, 11 Aralık 2013'ten itibaren Genelkurmay Başkanlığının yanı sıra bir görev daha üstlendi ve Savunma Bakan Yardımcısı olarak hükümette de yerini aldı. Cezayir'de 1999'dan itibaren Savunma Bakanlığı görevini Cumhurbaşkanı'nın bizzat kendisi yürütüyor.
- Salih'in yıldızı 2013'te parlıyor
Askeri yetkililer içinde "mücahit" sıfatına sahip tek kişi olan Salih'in yıldızı, Buteflika'nın Nisan 2013'te geçirdiği felcin ardından daha çok parlamaya başladı. Buteflika'nın kamuoyu önüne nadiren çıktığı bu tarihten sonra Salih, rejimin en çok görünen yüzü oldu.
Buteflika'nın rahatsızlığından aylar sonra Paris'teki Val-de-Grace Askeri Hastanesi'nde Salih'le birlikte verdiği pozlar, Cumhurbaşkanı'nın Genelkurmay Başkanı'na olan güvenine ilişkin de fikir veriyordu.
Televizyon ekranlarında neredeyse her gün ordunun faaliyetleriyle boy gösteren Salih, bu dönemde hastalığı nedeniyle Buteflika'nın görevden alınması için yapılan çağrılara ise ordunun anayasaya bağlılığı ve siyasi çekişmelere sokulmaması gerektiği yönünde cevaplar veriyordu.
- Eski istihbarat kadrosunun tasfiyesi
Orgeneral Salih'in devlet içindeki gücünü artıran bir başka kilometre taşı İstihbarat Teşkilatı Başkanı General Muhammed Medyen ve ekibinin görevden alınması oldu.
Cumhurbaşkanı Buteflika, 13 Aralık 2015'te ülkede en büyük nüfuza sahip yetkililerden General Medyen'i azlederek yerine Güvenlik Danışmanı Osman Tartak'ı atadı.
Tevfik kod adıyla bilinen Medyen, 1990 ile 2015 arasında tam 25 yıl Cezayir istihbaratının başında görev yapmış çok güçlü bir şahsiyet olarak tanınıyordu.
Eski istihbarat kadrosunun tasfiyesi en çok Genelkurmay Başkanı Salih'in işine yaradı. Medyen'in azlinin ardından iç ve dış güvenlik, cumhurbaşkanlığı güvenliği ve tüm istihbarat sisteminde kapsamlı değişiklikler yapıldı.
- Fransız basınının Salih'e saldırıları
Cezayir Genelkurmay Başkanı Salih, 2013'ten itibaren yükselişiyle eş zamanlı olarak Fransız basınının saldırılarına maruz kaldı. Fransız medyasında Salih aleyhinde çıkan haberlerin ana temasında her zaman "Cezayir'de yönetimin içinde Fransa karşıtı grubu temsil ettiği" görüşü yer aldı.
Orgeneral Salih, yıllardır ülke içindeki ziyaretleri sırasındaki konuşmalarında "Cezayir halkına karşı vahşice davranan acımasız Fransız sömürgesi" ifadelerini kullanıyordu.
Salih'in geçen salı günü yaptığı, anayasanın 102'nci maddesinin uygulanması teklifinin ardından Fransız basınında yine aleyhinde bazı yazılar çıkmaya başladı.
Le Monde gazetesinde yer alan bir analizde, Salih'in bu teklifinin geniş halk kitlelerinin arzuladığı bağımsız şahsiyetler gözetimindeki geçiş süreciyle uyumlu olmadığı yorumu yapıldı.
- Salih'in çağrısına tepkiler
Salih'in çağrısının ardından Cezayir'de dengelerin nasıl değişeceği merak konusu.
İktidarın en önemli müttefiklerinden İslami eğilimli Cezayir'in Umudu İçin Birlik Partisi, "cumhurbaşkanlığı makamının boşalmasını öngören Anayasa'nın 102. maddesinin yürürlüğe girmesi" çağrısına destek verirken, koalisyon ortağı Ulusal Demokratik Topluluk Partisi, doğrudan Buteflika'ya "istifa" çağrısı yaptı.
Ülkenin İslami eğilimli en büyük partisi Barış Toplumu Hareketi ise Salih'in çağrısını yetersiz bularak, öncelikle bir uzlaşı hükümeti ve bağımsız seçim komisyonu kurulmasını talep etti.
Salih'in çağrısının ardından bugün başkentte Buteflika'nın görev süresinin uzatılmasına karşı düzenlenen gösterilerde ise "Ordu ve halk kardeştir" sloganları atıldı.