Rusya-Ukrayna krizi tüm dünyanın gündemindeki yerini korurken özellikle Rusya'ya ilişkin tavrı nedeniyle Çin ve ABD arasında da önemli gelişmeler yaşanmaya devam ediyor. Ancak bu defa iki ülke arasındaki gerilim Tayvan meselesi üzerinden yaşandı. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Cao Licien, yaptığı açıklamada, ABD Kongresi'nin kabul ettiği 2022 Konsolide Bütçe Yasası'nda Tayvan'a 250 milyon dolara Arazi Bilgi İletişim Sistemi (FICS) satışına onay verilmesinin, "tek Çin" ilkesine ve ABD ile Çin arasında diplomatik ilişkileri kuran Üç Ortak Bildiri'nin hükümlerine aykırı olduğu değerlendirmesinde bulundu.
Çin'in iç işlerine açık müdahale niteliğindeki satışın, ABD-Çin ilişkilerine olduğu kadar Tayvan Boğazı'ndaki barış ve istikrara da zarar vereceğini savunan Sözcü Cao, "ABD'yi, Tayvan ile askeri ilişkilerini kesmeye ve adaya silah satışını sona erdirmeye çağırıyoruz." dedi.
Öte yandan yasada yer alan bir diğer maddede "yasa kapsamındaki fonların Tayvan'ın sosyal ve ekonomik sistemini yanlış betimleyen haritaların üretilmesi, sipariş edilmesi veya sergilenmesi için kullanılamayacağına" yönelik ifadeler de Çin'in eleştirisine sebep oldu.
Cao, ABD'nin Tayvan haritasını öne sürerek siyasi manipülasyon amaçladığını, "tek Çin" yerine "iki Çin" veya "Çin ve Tayvan"ın bulunduğu izlenimini yaratmaya çalıştığını öne sürdü.
Tayvan'ın Çin'in ayrılmaz parçası olduğunu vurgulayan Cao, "Doğru harita bu gerçeği temel almalıdır. ABD'yi, 'Tayvan kartını' oynamanın, ateşle oynamakla eşdeğer olduğu konusunda uyarıyoruz. Bu tavır, yalnızca Tayvan'ı tehlikeli duruma sürüklemekle kalmayacak, ABD tarafı için de katlanılmaz sonuçlara yol açacaktır." ifadelerini kullandı.
Çin'de İkinci Dünya Savaşı'nın ardından çıkan iç savaşta Mao Zedong liderliğindeki Çin Komünist Partisinin (ÇKP) 1949'da iktidarı ele geçirmesi ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ilan etmesi üzerine Çan Kayşek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintag) üyeleri, Tayvan'a yerleşip 1912'de kurulan "Çin Cumhuriyeti" iktidarının Ada'da devam ettiğini ileri sürerek bağımsızlık ilan etmişti.
Bu girişim, Çin tarafından kabul edilmese de Tayvan temsilcileri, 1971'e kadar Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulunda Çin'i temsil etmişti. 1950'ler ve 1960'larda çok sayıda ülkenin diplomatik ilişki tercihini Çin Cumhuriyeti'nden Çin Halk Cumhuriyeti'ne çevirmesinin ardından 1971'de BM Genel Kurulunda yapılan oylamada, Pekin hükümetinin Çin'in tek meşru temsilcisi kabul edilmesiyle Tayvan'ın uluslararası örgütlerdeki konumu belirsiz hale gelmişti.
Pekin yönetimi, "Tek Çin" ilkesini benimseyerek Tayvan'ın kendi topraklarının parçası olduğunu savunuyor. Çin, boğaz ve çevresindeki askeri varlığının yanı sıra Tayvan'ın dünya ülkeleriyle müstakil diplomatik ilişkiler kurmasına, BM'de ve diğer uluslararası kuruluşlarda temsil edilmesine karşı çıkıyor.
Çin-ABD geriliminin Rusya ayağında da önemli gelişmeler yaşanmaya devam ediyor. ABD Savunma Bakanlığından üst düzey bir yetkili, Çin’in Rusya’ya askeri malzeme desteği vermesi durumunda bunun Pekin yönetimi için sonuçları olacağını söyledi.
Pentagon’da bir grup gazeteciye, Ukrayna-Rusya savaşına ilişkin değerlendirmelerde bulunan üst düzey bir yetkili, Rusya’nın operasyonlarının büyük ölçüde yavaşladığını belirtti.
Rusya’nın Çin’den askeri malzeme talebinde bulunduğuna ilişkin iddiaların hatırlatılması üzerine yetkili, “Bu konuda haberler gördük ve size sadece bu konuyu çok çok yakından takip ettiğimizi söyleyebilirim. Yönetimden başka yetkililerin de ifade ettiği gibi Çin bu savaşta Rusya’yı malzeme bakımından desteklerse bunun Çin için sonuçları olacak.” dedi.
Çin’in daha önce Batı'yı suçlayarak üstü kapalı bir şekilde Rusya’nın yaptıklarına onay verdiğini ifade eden yetkili, askeri malzeme desteği konusunda istihbarat değerlendirmesine girmeyeceğini ancak bu durum da dahil Çin’in savaşla ilgili pozisyonunu yakından takip ettiklerini dile getirdi.
Rusya, Çin'den Ukrayna savaşı için askeri teçhizat istedikleri iddialarını yalanlamıştı.
Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, yaptığı açıklamada, Rusya'nın Çin'den herhangi bir yardım almadan Ukrayna şehirlerinin tam kontrolünü alabileceğini söylemişti.
Rusya’nın hafta sonu Ukrayna’nın batısında yer alan Yavoriv askeri eğitim merkezini seyir füzeleri ile hedef aldığını belirten yetkili, yaklaşık 24 füzenin fırlatıldığını ve en az 7 binanın isabet aldığını bildirdi.
Yetkili, bu saldırıda ölü ve yaralı sayısını teyit edemeyeceğini ifade ederek “Şunu not etmek istiyorum; bizim değerlendirmemize göre bu füzelerin tamamı uzun menzilli bombardıman uçaklarından Rusya hava sahası içinden fırlatıldı, Ukrayna hava sahasından değil. Yine ifade ediyorum; bu saldırı, uçuşa yasak bölge fikrini savunanlar için Ukrayna içerisinde uçuşa yasak bölge ilan etmenin bu tür saldırılara karşı hiçbir etkisi olmayacağına dair bir örnektir.” diye konuştu.
Yavoriv askeri eğitim merkezinde ABD hükümetinin herhangi bir kurumuna bağlı kimsenin bulunmadığını vurgulayan yetkili, ABD vatandaşı herhangi birinin orada olup olmadığını ise bilmediğini ve bu üssün batıdan gelen askeri yardımların gittiği yer olmadığını söyledi.
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkezi Komitesi Dışişleri Komisyonu Ofisi Direktörü Yang Cieçı, İtalya'nın başkenti Roma'da görüştü.
İtalyan basınına yansıyan bilgilere göre, Roma'daki Waldorf Astoria Hotel'de yerel saatle 10.30'da bir araya gelen Sullivan ile Yang'ın görüşme maratonu yaklaşık 8 saat sürdü.
Çinli heyet, bir ara öğle arası için otelden ayrılsa da görüşmeler öğleden sonra devam etti. Sullivan ve Yang'ın görüşmesi basına kapalı gerçekleşti.
Taraflar, görüşmenin ardından basın açıklaması yapmadan otelden ayrıldı.
Basına yansıyan haberlerde, Ekim 2021'den beri ilk kez bir araya gelen Sullivan ile Yang'ın görüşmesinin özellikle Rusya'nın Ukrayna'ya açtığı savaş sonrasında gerçekleşmesi sebebiyle büyük önem taşıdığı, ikilinin uluslararası gündemdeki konular ile iki ülke arasındaki ilişkileri ele aldıkları belirtildi.
Sullivian ve Yang, 10 Mart 2021'de ABD'nin Alaska eyaletine bağlı Anchorage kentinde, 6 Ekim 2021'de ise İsviçre'nin Zürih kentinde bir araya gelmişti.
Görüşme öncesinde Financial Times gazetesinde, Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısının ardından Rusya'nın Çin'den askeri yardım talebi bulunduğu haberinin çıkmasına Çin tepki göstererek, ABD’yi "dezenformasyon yapmakla" suçlamıştı.
Bu arada İtalya Dışişleri Bakanı Luigi Di Maio da ABD'li ve Çinli yetkililerin Roma'daki görüşmelerini "tarihi" olarak nitelerken, "Eğer ABD ve Çin görüşüyorlarsa bu İtalyan hükümeti olarak bizim teşvik ettiğimiz çizginin ilerleme kaydettiği anlamına gelir. Biz, Çinlilerle, Türklerle, İsraillilerle görüştük. Ukrayna’da önce insani ateşkese ardından da barış anlaşması için konuşmaya ihtiyaç var." değerlendirmesinde bulundu.
Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki, Çin’in Rusya’ya askeri malzeme desteği vermesi ve Rusya'ya uygulanan yaptırımları delmesi durumunda bunun Pekin yönetimi için sonuçları olacağını söyledi.
Psaki, Beyaz Saray'da düzenlediği basın toplantısında, Rusya’nın Çin’den askeri malzeme talebinde bulunduğuna ilişkin iddialara değindi.
Bu konudaki istihbaratın ve atılacak adımların detaylarına giremeyeceğini belirten Psaki, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkezi Komitesi Dışişleri Komisyonu Ofisi Direktörü Yang Cieçı'nın İtalya'nın başkenti Roma'da yaptığı toplantıya işaret etti.
Psaki, "Sullivan, burada açıkça, Çin'in Rusya'ya askeri yardım ve diğer yardımlar vermesinin yaptırımların delinmesi ve savaşın desteklenmesi anlamına geldiğini ve bunun sonuçları olacağı konusunda Çin'i uyardı. Ancak bu sonuçların ne olacağı konusunda detay veremem. Bu konuda ortak ve müttefik ülkeler ile görüşüyoruz." ifadesini kullandı.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price da düzenlediği günlük basın toplantısında, benzeri iddialara değindi.
Sullivan'ın Yang ile Roma'daki görüşmesinde, Ukrayna meselesini geniş bir şekilde ele aldığını belirten Price, bu konuşmanın detaylarına giremeyeceğini aktardı.
Price, ABD'nin ve Batının Ukrayna savaşı nedeniyle Rusya'ya yaptırımlarının ortada olduğuna işaret ederek, "Çin, Rusya'ya askeri anlamda ya da yaptırımları delecek şekilde yardım ederse bunun sonuçları olur." diye konuştu.
Çin'in Rusya'ya askeri ve ekonomik yardıma istekli olduğu yönünde ABD'nin NATO müttefiklerine diplomatik yazışma ile bilgi verdiği yönündeki haberler konusunda ise Price, "Bu konunun detaylarına girmeyeceğim, Rusya'nın saldırgan tavrına ilişkin endişelerimizi elbette müttefiklerimizle konuşuyoruz fakat bunun detaylarına burada giremem." dedi.
Psaki, basın toplantısında Ukrayna savaşı konusunda yaşanan son gelişmelere değindi ve gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Ukrayna ve Rusya arasında yapılan görüşmeleri desteklediklerini belirten Psaki, "Ancak bugüne kadar Putin'in durmaya niyetli olduğuna ilişkin bir işaret görmedik." ifadesini kullandı.
Psaki, "Müttefiklerimiz, Türkiye, Fransa, Almanya ve İsrail'in Rusya ile görüşmelere katılmasından çok memnunuz. Ancak diplomasi ancak her iki taraf da iyi niyetle hareket ederse sonuca ulaşır. Biz süreci yakından izliyoruz." değerlendirmesinde bulundu.
Biden'ın yakın zamanda Avrupa'ya gideceği iddialarına ilişkin ise Psaki, "Şu anda masada birçok şey var ancak net bir karar verilmiş değil." diye konuştu.
ABD'nin Ukrayna'ya gerekli her türlü yardımı sağladığının altını çizen Psaki, "Ancak bir taraftan da kendi ulusal güvenlik çıkarlarımızı düşünmemiz lazım. Ukrayna'ya asker göndermek bizim çıkarımıza değil. 3. Dünya Savaşı bizim çıkarımıza değil." ifadelerini kullandı. (AA)