Çocuğunuza disiplin verirken nelere dikkat etmelisiniz? Çocuğunuza nasıl sınır koyabilirsiniz? Çocuğunuzun, sizin her sözünüzü dinlemesi normal midir? Tüm bu soruların yanıtlarını ve çocuğa nasıl disiplin verilebileceğini Uzman Psikolog Yegan Sasık, Mynet Kadın için anlatıyor.
Disiplin nedir?
Disiplin, çocukların sergileyecekleri davranışların sınırlarını belirlemeyi amaçlayan yaklaşım olarak tanım bulur. Çocuğun ilk sosyalleşme deneyimi aile içinde gerçekleşir ve çocuk, sosyal hayata uyum becerisi için gerekli kazanımları erken yaşlarda aile ortamında edinir. Sosyal canlılar olarak bizler, yaşantımızda diğerleri ile iletişimimizi/ilişkilerimizi sürdürebilmek amacı ile kimi sosyal kurallara uyma, karşı tarafı rahatsız edeceklerin farkında olma ya da kestirebilir olma gibi yetilere sahip olmalıyız. İşte bu yetilerin kazanımında, yaşamın ilk yılları itibari ile anne ve babaların aile içerisinde sergiledikleri tutum ve davranışları, çocuklara tanınan özgürlük alanları ve çevreleyen sınırlar yön verici olur.
Her ailenin 'disiplin anlayışı' ya da 'sınırları' kendi sistemi içerisinde belirlenir. Her ebeveynin doğrusu, yanlışı, tahammül seviyesi, beklentileri farklı olabileceği gibi çocukların da sosyal, bilişsel, fiziksel ve yapısal farklılıkları mevcuttur. Dolayısıyla genel kurallar veya yapılandırılmış 'sınır koyma' taktikleri olmadığı görüşündeyim.
**Çocuğa disiplin nasıl uygulanır?
**
Aslında burada üzerinde durulması gereken, çocuğa nasıl sınır konacağından ziyade, sizin sınırlarınızı keşfinizin önemidir. Çocuk yetiştirirken hayat bir yandan devam eder ve siz anne babalar, ebeveyn olmanın haricinde de birçok stres faktörüne maruz kalırsınız. İşte gerçek hayat ile yüzleşmeli ve evinizde, aile içi iletişiminize anne ve baba olarak size doğru-yanlış gelenlerin, durulması gereken noktaların, tahammülünüzü zorlamayacak-gerçekçi sürelerin farkında olmak işleri kolaylaştıracaktır. Sonrasında ise evladınız için en sağlıklı, güvenilir ve huzur verici olduğunu düşündüğünüz ortamı karar ve tercihleriniz doğrultusunda böylece (kendiliğinden!) oluşturmuş olursunuz. Sizin emek ve sevginizle oluşturulan bu yaşam sistemi içerisinde büyümeye devam eden çocuk, böylece hiçbir yapmacık/zorlama metot ile karşılaşmadan, kendiliğinden anne ve babasının sınırları dahilinde yaşamını sürdürür.
Söz dinlemek, genel kurallara uyumu da içerir. Bu gibi durumlarda işinizi kolaylaştırmak için küçük yaşlardan itibaren çocuğunuzla ilgili bir düzen oluşturun.
• Yemek saati,
• Yemek yenilecek yer,
• 1 ay içerisinde alabileceğiniz hediye miktarı,
• Atıştırmalıkların neler olabileceği, ne zaman yenebileceği
• Teknoloji ürünlerin kullanım koşulları
• Okul başladıktan sonra düzenli olarak okula devam gibi konularda kurallar belirleyin.
Eviniz, aileniz içerisinde erken yıllar itibarıyla kemikleştirdiğiniz bu düzen ileriki yıllarda daha soyut mevzular gündeme geldiğinde karşıt gelme davranışı sergileyecek olsa dahi çocuğunuz, son sözü sizin söyleyecek olmanıza hazır olacak ve yaşanacak krizi en hafif hali ile atlatmanıza yardımcı olacaktır. Çünkü sizin kural koymaya ve kurallarınızı uygulatmaya antrenmanlı olmanızla birlikte, çocuğunuz da düzene çoktan ayak uydurmuş olacaktır.
**Çocuğa disiplin verirken nelere dikkat etmek gerekir?
**
**•
**Çocuğunuzun yapısal özelliklerine. Örneğin, sabır süresi ne kadar ya da hangi durumlarda daha kaygılı veya hassas olabiliyor (evde yabancı olduğunda, hastalık öncesi, acıktığında, vb). Böylece olası kriz anlarına hazırlıklı olabilir, pratik çözümler üretebilir ve beklentilerinizi gerçekçi bir biçimde oluşturabilirsiniz. Yani yan komşunuzun verdiği tepkiyi rahatlıkla kabul eden oğlunuzun yaşıtı Ahmet'in verdiği tepkiyi çocuğunuzun da vermesini beklemezseniz hayal kırıklığına uğramazsınız.
**Çocuğa söz dinletmenin koşulları
**
Söz dinletebilmekten bahsederken, anne ve babalara ilk ve en önemli tavsiyem KAZANAMAYACAKLARI SAVAŞA GİRMEMELERİ! Peki bunun için ön koşullar nedir?
• Öncelikli olarak kendi sınırlarınızı biliyor olmalısınız.
• 'Hayır' dediğinizde çocuğunuz ağlamaya başlarsa ne kadar dayanabilirsiniz?
• Cevabınızın nedenini açıklamaya, çocuğunuz ile sohbet etmeye ne kadar zaman ayırabilirsiniz?
• Partneriniz aldığınız kararlarda size destek oluyor mu?
• Çocuğun, ebeveynin her sözünü dinlemesi, her istediğini yapması gerekir mi?
Her çocuk sınırları zorlamalıdır. Her denileni yapan, karşı çıkmayan, tanımadığı objelere dokunup onları yanlışlıkla kırmayan çocuk hayata daha geç adım atar bir anlamda. Sınırları zorlayan, merak eden, araştıran, anne babasından ayrışabilen çocuktur. Ancak sınırları zorlarken çocukların anne babalarını yıkıp geçmeye değil, onların dimdik ayakta kalıp kendilerini durdurabilmelerine ihtiyaç duydukları unutulmamalıdır.
Çocuklar neden sınırlara ihtiyaç duyar?
Tüm çocuklar, anne baba ve etraflarındaki herkesin sınırlarını zorlarlar. Çünkü ancak bu sayede kendi sınırlarını keşfederler. Nasıl davrandıklarında kabul gördüklerini, sevildiklerini, dışlandıklarını, ilgi çektiklerini bu yolla öğrenirler. Dolayısıyla anahtar başlıklar şu şekilde sıralanabilir:
• Çocuğunuzun sergilemesini istemediğiniz davranışlarını görmeyin; ilginizi bu yolla çekebildiğini keşfetmesine izin vermeyin.
• 'Ceza' da istenmeyen davranışa karşı gösterilen ilgiyi hissettirir çocuklara, dolayısıyla cezadan kaçının.
• Çocuğunuzun kazanmasını istediğiniz davranışı pekiştirin. Ama öncelikle model olun.
• Bireysel olarak karar ve davranımlarınızda tutarlı olun. Bugün 'hayır' dediğinize yarın 'evet' demeyin. Mutlaka ilk 'hayır'dan sonra sizi deneyecektir.
Yazan: Uzman Psikolog Yegan Sasık