Vücut ısısı beyinde hipotalamus adı verilen bölgede kontrol edilir. Burada vücut ısısını 37 derece civarında tutmak üzere bir termostat sistemi bulunur. Enfeksiyonlarda veya bazı hastalıklarda bu sistem bir savunma mekanizması olarak vücudun ısısını arttırır. Normal vücut ısısı kişiden kişiye, yaşa, günün saatine, ölçümün yapıldığı vücut bölgesine ve çevre ısısı gibi dış etkenlere bağlı olarak değişkenlik gösterir.
Bebeklerde vücut ısısı daha yüksektir, 1 yaş civarında erişkin yaş düzeylerine doğru bir düşüş gösterir. Bu hafif düşüş ergenlik dönemi boyunca da devam eder. Kızlarda 13-14, erkeklerde 17-18 yaşlarında sabit hale gelir. Sabahtan akşama doğru vücut ısısında 0.5-1 derece artış gözlenir. Gün içinde en düşük değerler sabah 05.00-07.00, en yüksek değerler akşamüstü 16.00-19.00 saatleri arasında saptanır.
Ateş ne zaman yükselir?
Ateşi; vücut ısısının normal sınırların üzerine çıkması olarak tanımlayan ve "Tüm ateş yüksekliklerinin tedavi edilmesi gerekmeyebilir" diyen Amerikan Hastanesi Pediatri Bölümü'nden Dr. Gülsemin Güloğlu, çocuklarda ateş yükselmesi ve yapılacaklar konusunda şu bilgileri verdi: "Enfeksiyonlar, ateşin en sık nedenidir. Ateş enfeksiyona karşı doğal bir savunma mekanizmasıdır. Özellikle yenidoğan bebekler, ısı kontrolü henüz tam gelişmediğinden, aşırı giyinme ve çevre ısısı gibi etkenlerden daha fazla etkilenirler. Aşı uygulamaları sonrası bazen hafif ateş yükselmeleri olabilir. Diş çıkarma sırasında da hafif ateş yüksekliği görülebilir. Ancak bunun 38 derecenin üzerinde olması beklenmez.
Hangi tip termometre kullanılmalı?
Hangi tip termometre kullanırsanız kullanın, doğru kullandığınızdan emin olmak için kullanım kılavuzundaki uyarıları dikkate alın.
Dijital termometreler: Genellikle en hızlı ve kesin ölçüm sonuçlarını verirler. Çeşitli şekillerde ve boyutlarda olanları vardır. Ağızdan, makattan, koltukaltından ölçüm yapabilen türleri vardır. Genellikle ısı sensorunun bulunduğu esnek ve plastik bir uca sahiptir ve kolay okunabilir dijital bir göstergesi vardır.
Elektronik kulak termometreleri: Timpanik (kulak zarına ait) ısıyı gösterir. Kullanımı hızlı ve kolaydır. Dijital termometrelere göre daha pahalıdırlar. 3 ay altındaki bebeklerde dış kulak yolu dar olduğu için kullanımı önerilmemektedir.
Alın termometreleri: Küçük bebeklerde kulak termometrelerine alternatif olabilir. Ancak makat ölçümü kadar kesin sonuç vermez.
Emzik şeklinde termometreler: Çok güvenilir değildir. 3 ay altında bebeklerde kullanılmamalıdır. Ağızda birkaç dakika hareketsiz tutulması gerektiğinden kullanımı neredeyse imkansızdır.
Cıvalı cam termometreler: Daha önceleri en sık kullanılan termometreler olmasına karşın cıva içermesi ve kırıldığında cıvaya maruz kalma olasılığı nedeniyle tercih edilmemektedir.
Ateş nereden ölçülmeli?
Ateş makattan, koltukaltından, dil atından ve kulaktan ölçülebilir. Dilaltı ölçümü çocuklarda pek tercih edilmemektedir.
Makattan ölçüm: İç vücut ısısına en yakın ve en güvenilir ölçümdür. Ancak rahatsızlık hissi, ve özellikle yenidoğanlarda rektum hasarı gibi yan etkileri nedeniyle sık kullanılan bir yöntem değildir. Makattan ölçümde 38 derecenin üstü ateş sayılır.
Koltukaltından ölçüm: Basit ölçüm tekniği nedeniyle sık kullanılır. 37.3 derecenin üzeri ateş kabul edilir.
Kulaktan ölçüm: Hızlı ve kolay uygulanabilir olması nedeniyle sık kullanılır. Kontrollerde aynı kulaktan ölçüm yapılmalıdır. Kulaktan ölçümde 37.8 derecenin üzeri ateş kabul edilebilir.
Ateş hangi durumlarda ölçülmeli?
Çoğu zaman endişe verici olsa da ateşin vücudun bir savunma mekanizması olduğu unutulmamalıdır. Çoğu zaman sadece çocukta rahatsızlık hissi ve hasta görünüme yol açıyorsa tedavi gerektireceği unutulmamalıdır. 38.9 derecenin altındaki ateşte çocuk iyi görünüyor, rahatsızlık hissi yoksa ateş düşürücü vermek gerekmeyebilir. Ancak 3 ay altındaki bebeklerde oluşan ateş yükseklikleri mutlaka doktor tarafından değerlendirilmelidir.
Ateşli bir çocukla karşılaştığınızda ilk önce yapmanız gereken üzerindeki giysileri çıkarmak olmalıdır. Ateşli çocuk titremektedir ve üşüme hissi vardır. Bu nedenle yanlışlıkla çocuk soyulması gerekirken, kalın giysiler giydirilmekte ve üzeri örtülmektedir. Bu tür davranışlardan kaçınılmalıdır.
Ortam ısısının 22-24 derecenin üzerinde olmaması sağlanmalı ve bol sıvı verilmelidir. Ilık duş aldırmak da yararlı olacaktır.
Tedavide en çok parasetamol yani ateş düşürücüler kullanılmaktadır. Asetil salisilik asit içeren ateş düşürücüler, 12 yaş altında çocuklarda bazı viral hastalıklar sırasında kullanıldığında Reye Sendromu denilen ciddi bir hastalığa yol açabileceğinden kullanılmamalıdır.
Ateş hangi durumlarda ciddi bir hastalık belirtisi değildir?
Çocuk etrafla ilgili ve oyun oynuyorsa
İştahı ve sıvı alımı normalse
Size gülümsüyorsa
Cilt rengi normalse
Ateşi düşürüldüğünde iyi görünüyorsa endişelenmenize gerek yoktur.
Doktorunuzu aramanızı gerektiren durumlar!
3 aydan küçük bebeklerde 38 derecenin üzerinde ateş ölçümü,
Ağızdan yeterince sıvı alamadığını düşünüyorsanız,
İdrar miktarında azalma, dilde kuruluk, göz kürelerinde çöküklük gibi sıvı kaybı belirtileri varsa,
Tekrarlayan kusma ve ishali varsa,
3 günden uzun süren ateşi varsa,
Sürekli ağlıyorsa,
Aşırı huzursuz görünüyorsa,
Ciltte döküntüleri varsa,
Ciddi baş ağrısı varsa,
Solunum sıkıntısı varsa, doktorunuzu arayın.