Sorumluluk tutumu, zorlama ya da isteme ile oluşmaz. Zorlama sonucu yapılan işlerin sorumluluk tutumunun kazanılmasında olumlu etkisi yoktur.
Çocuklar 4-5 yaşlarına kadar kendilerini başarılı hissederler; ancak bu yaşlardan itibaren de çevrelerindeki örneklemelere bağlı olarak başarılı ya da başarısız kimlik değiştirmeye başlarlar. Başarı veya başarısızlığın görünmeyen en önemli kısmının, sorumluluk tutumunu kazanmak ya da kazanmamakla ilişkili olduğunu geçen sayıdaki yazımızda, belirtmiştik. Bu da gösteriyor ki çocuklarımızın başarılı bir kimlik geliştirmeleri için sorumluluk tutumu örneklemelerini aile içinde ve okullarımızda çoğaltmak önemlidir.
Sorumluluk tutumu, kişinin kendi şahsına ve içinde yaşadığı topluma (aile, okul, mahalle, ülke, gezegen) karşı sorumlulukları olmak üzere iki grupta ele alınmalıdır. Sadece kendi şahsı ile ilgili sorumluluk tutumu kazanması yeterli değildir. Önce aile bireylerinden ve içinde bulunduğu topluluklardan başlayarak ve yaşına uygun değişen sorumluluk becerilerini bilmeli ve kullanmalıdırlar. Bir beceriyi kazandıktan sonra bir sonraki beceriyi çocuğumuza bir ödül gibi sunmalıyız.
Örnek: Artık ailemizin sofrasmdaki peçeteleri sen yerleştirmelisin. Uygun ve makul bir kontrol süresi koyup bu süreyi başarıyla tamamlayınca "teşekkür ederim, bu işi başarı ile tamamladın. Bu büyüdüğünü gösteriyor, peçetelere ilaveten artık kaşıkları da sen koyabilirsin". Makul bir süre sonra peçetelere ve kaşığa bıçak ve çatal ilave edilmeli, makul bir süre sonra ise tabaklar ve bardaklar...
Aile ve okulun çocuğa örnek olarak, sorumluluk tutumunu sürekli örneklendirerek hissettirmeleri ve bu konuda hem bilinç aşılamaları hem de örnek olmaları gereklidir.
Sorumluluk tutumuna sahip olmanın başarı için önemli olduğunun farkındalığını geliştirmeliler. Başarısızlığın nedenlerini kendi dışında arayarak perdeleme yapmamalılar.
Farklı ortamlarda, farklı sorumluluk becerileri olduğunu kavramalılar.
Sorumluluk tutumunu yaşantılarından örneklerle çevrelerine sunmalılar.
Her bir sorumluluk tutumunun alt becerileri belirlenmelidir. Bu becerilere çocukların dikkatleri çekilmelidir.
Sorumluluk ile ilgili bir örnek beceriyi uygularken çocuğa doğru mesaj verilmelidir. Diğer bir deyişle davranışın doğal birortamda prova edilebilmesine dikkat edilmelidir.
Becerinin her doğru uygulamasına çocuğun dikkati çekilerek, beceri pekiştirilmelidir.
Becerilerin farklı ortamlar içinde de aynı biçimde uygulanacağı, diğer yetişkinlerce aynı tutarlılıkla çocuğa fark ettirmelidir.
Becerinin bizzat uygulayıcı tarafından ölçülmesine ve değerlendirilmesine yardım edilmelidir.Sorumluluk sahibi bireyler; yaşama ortamlarına uyum gösteren, mutlu, kendini ve başkalarını dengeli olarak düşünen, sorumluluklarını dengeli uygulayan bireylerdir. Daha da önemlisi ise ötekilerinin haklarının bilincinde olan kişilikli bireylerdir.