Çok önemli bir sosyal beceri olan empati, ebeveyn çocuk ilişkisinde önemli bir yere sahiptir. Empati becerisi 3 yaşından itibaren kazanılmaya başlanır. Çocuğun empati becerisini kazanabilmesi için öncelikli olarak duygularının farkında olması önemlidir. Duygularını tanıyan ve tanımlayan çocuk karşısındaki kişiyi kısmen anlamaya başlar. Ancak çocuğa bunları öğretecek ve gösterecek ilk yer aile bireyleridir. Aile bireylerinin birbirlerine ve çocuğuna gösterdiği davranışlar onda bir öngörü oluşmasını sağlayacaktır.
Aile bireyleri neler yapmalı?
• Öncelikli olarak onu dinleyin.. Duymayın dinleyin.. Kendini ifade ediş şekli, anlatmak istediklerini vucut diliyle göstermesini izleyin.
• Ani durumlarda oluşan duygularını geri bildirim vererek gösterin. Örneğin bir hediye aldığındaki yaşadığı sevinci “ Çok mutlu gözüküyorsun”. Yada korktuğu sırada “ Çok korkmuş görünüyorsun. Bak kalbin hızlı hızlı atıyor ve sık sık nefes alıyorsun” gibi.. Bunları yaparken sabırla uygun zamanı bekleyin ve anında pekiştirin.
• Ben dilini kullanın.. Çok şaşırdığınız, yada üzüldüğünüz bir durumu paylaşın. “ ... dolayı çok üzülmüş ve ağlamıştım. Üzgün olunca kendimi kötü hissediyorum.” Gibi ifadelerle kendinizden yola çıkarak duygularınızı aktarmaya ve paylaşmaya çalışın.
• Çocuğunuzla duygu günlüğü oluşturun. O gün yaşadığı olaylardan yola çıkarak hangi durumda hangi duyguyu yaşadığını sorun.
• Bir öykü geliştirin. Farklı duygular yaşayan kişilerden oluşan bu hikayenin sonucu hakkında konuşun. “... çok mutsuz du. Sence neden mutsuz du?” yada “ .. şaşırınca neler hissetmişti hatırladın mı?” tarzındaki sorularınızla yönlendirin.
• Yine “Hikayedeki karakterlerin yerine geçerek sen olsan ne yapardın? O neden böyle yapmış olabilir ? gibi sorularla farklı bakış açıları kazanmasına destek olun.
• Birbiriniz hakkında konuşun. Birbirinizin olumlu ve olumsuz özelliklerini söylemenizi isteyin. Bu sırada kesinlikle eleştirilsel yada yargılayıcı tutumda bulunmayın.
• Bazı problem cümleler geliştirin. “ Baban arabayla yolda giderken birden trafiğin ortasında arabası bozuldu. Sence neler hisseder?” yada “ Arkadaşının eşyasını izinsiz aldın. O ne hisseder?” gibi sorular sorun beraber sonuçları hakkında tartışın, farklı duyguları bu durumlarla özdeşleştirin ve farkı görmesini sağlayın. Örneğin “Baban çok mutlu olmuş mudur? Sorusu çocukta duyguların şiddeti hakkında bilgi verecektir.
Çocuğunuzun bu beceriyi kazanması insanları anlamasına, kabul görmeye ve kabul etmeye, kendini tanımaya, sosyal ilişkilerindeki davranış sorunlarının azalmasını sağlar. Bu sayede aile bireyleri ile çocuk arasındaki iletişim daha sağlıklı gelişirken çocuktaki özgüven duygusuda artar.
Özel Pozitif Gelişim Özel Eğitim ve Aile Danışmanlık Merkezi
Çocuk Gelişim Uzmanı
Şenay Yılmaz