Büyüme ve iştahsız çocuk merkezi yaklaşımı, klinik ve teknik olanakları geliştirilerek "Büyüme ve İştah Bozuklukları Merkezi" olarak International Hospital Etiler Tıp Merkezi'nde yapılandırıldı. Merkezin kurucu hekimi Prof.Dr. Benal Büyükgebiz'in büyüme ve iştah bozuklukları ile ilgili görüşlerini aldık.
Çocukluk döneminin en önemli özelliği "büyüme"dir. Büyüme, vücut ağırlığının ve boy uzunluğunun ölçülmesiyle izlenir. İlk yıllarda ve ergenlikte büyüme hızlı olmakla birlikte tüm çocukluk yaş grubunda büyüme devam eder. Eğer çocuk kendi yaş grubuna uygun (normal) sınırlarda büyüyor ise, bu durum onun sağlıklı olduğunu düşündürür. Büyümenin yavaşlaması veya durması ise, çocuğun sağlıksız olduğunun göstergesidir. Mutlaka araştırılmalı ve sorun belirlenerek tedavi edilmelidir.
Hayatın ilk beş yılı içinde büyümeyi etkileyen en önemli faktör beslenmedir. Daha sonra hormonlar da etkili olmaya başlar. Genetik potansiyel ve geçirilen hastalıklar da büyüme üzerinde etkili olduğunu bildiğimiz diğer faktörlerdir. Beslenme-büyüme arasındaki bu gerçek ve önemli ilişki nedeniyle yetersiz beslenme durumunda büyüme geriliği beslenme yetersizliği ortaya çıkar. Daha anlaşılır olmak için çocuk zayıf ve/veya kısa boylu olur demek daha doğrudur.
Bazı durumlarda, çocuğun hem boy uzunluğu hem de vücut ağırlığı geri kalır. Başka bazı durumlarda ise, çocuğun boyu geri kalsa da boya göre vücut ağırlığı normal sınırlarda büyümeye devam edebilir. Kısaca değişik nedenlerle hem boy uzaması hem de kilo artışında sorunlar yaşanabilir. Önemli olan sorunun nedeninin kısa zamanda belirlenmesi ve gerekli tedbirlerin alınması, gerekiyorsa tedavisinin yapılmasıdır.
Büyüme, beslenme ve iştah arasındaki kuvvetli ilişki nedeniyle, iştahsızlık büyümeyi çok önemli derecede risk altına sokan bir durumdur. Bu nedenle büyüme ve iştah bozukluğu olan çocuklar bir bütün olarak değerlendirilmeli ve her hastaya bu bilimsel gerçekler doğrultusunda yaklaşım yapılmalıdır" diyen Prof.Dr. Benal Büyükgebiz sözlerine şöyle devam ediyor: "Her hasta tektir ve kendisine özgü çok önemli özellikler içerir. Sabırla, zaman ayırarak sorunun tüm detaylarını öğrenilip uygun tetkiklerle doğru tanı koymak gerekir."
İştahsızlığın nedenleri nelerdir?
İştahsızlığın içinde çok farklı açılımlar vardır. Bazen kardeşini kıskanmak tek neden olabildiği gibi bazen yeme becerilerinin gelişmemiş olması tek sorumlu olabilir. Kimi zaman da mide-bağırsak sisteminin bir hastalığı iştahsızlığa neden olur. Çocuk haklı bir nedenle yiyemez ancak anne bilmediği için baskı yapar. Çocuk doğal olarak buna tepki olarak ağzını açmama, başını çevirme gibi bir davranış geliştirir. Ve ön planda biz bu tepkiyi görürüz. Bu nedenle de altta yatan neden ihmal edilebilir, gözden kaçabilir. Böylece birden fazla sayıda etken, sebep-sonuç ilişkisi içinde iştahsızlık sorununu arttırabilir. İştahsızlığın nedeni ve sonucu olan klinik durumlar bir arada düşünülmelidir. Sorunu çok yönlü değerlendirmek gerekir. Ayrıca konu içerdiği tüm disipliner özellikleriyle teknolojinin ve bilimin desteklediği bir ekip yaklaşımı da gerektirir. Bu nedenle çok özel bir konudur."
İştahızlık boy kısalığına neden olur mu?
Boy kısalığının önemli bir nedeni de uzun süreli yetersiz beslenmedir. Bir çocuk yetersiz besleniyorsa önce vücut ağırlığının artış hızı azalır. Daha uzun sürerse kilo alışı durur. Hatta çocuk kilo verebilir. Yetersiz beslenme durumu daha da uzun sürecek olursa boy uzunluğu da etkilenir. Çünkü önce uzama hızı azalır, daha sonra yetersiz beslenmenin ağırlığı ile ilgili olarak boy uzaması durur. İşte bu durumda bir süre sonra boy kısalığı ortaya çıkar. Yetersiz beslenme özellikle çocuğun günlük enerji ihtiyacını karşılayamaması şeklinde ortaya çıkar.
Boy kısalığı ile karşılaşıldığında öncelikle kronik hastalıkların olmadığı durumda çocuğun yeterli beslenip beslenmediği dikkatlice sorgulanmalıdır. Bu amaçla güvenilir diyet analizi yapılmalıdır. Çocuğun günlük enerji-protein gibi besin öğelerin ihtiyaçları belirlenmeli, tükettiği yiyeceklerle bunu karşılayıp karşılamadığı dikkatle araştırılmalıdır. Daha sonra da gerekli beslenme takviyeleri yapılarak bu koşulda bir süre boy uzunluğundaki artış yakından izlenmelidir. Eğer çocuk yeterli beslendiği halde boy uzamasında hızlanma temin edilemez ise, bu durumda da bazı hormon hastalıklarının varlığı araştırılmalıdır.
Yetersiz beslenmeye bağlı olarak ortaya çıkan boy kısalığının en önemli nedeni çocuklarda sıklıkla ve yoğun olarak yaşanan iştahsızlıktır. Bu nedenle iştahsız çocuk, çok yakından izlenmeli, büyüme hızının geri kalıp kalmadığı dikkatlice araştırılmalıdır. Büyümenin normal sınırlarda devam etmesi durumunda, iştahsızlık çocuk için önemli bir sorun oluşturmaz. Ama büyüme geri kalıyorsa konu mutlaka uzmana danışılmalıdır.
İştahsızlığın nedeni ne olursa olsun, iştahsız çocuğun risk altında oluşudur. Bu nedenle her iştahsız çocuk, önce vücut ağırlığı ve boy uzunluğu dikkate alınarak değerlendirilmeli; beslenme yetersizliği/büyüme geriliği araştırılmalıdır. Merkezimizde çocuğa özel bir bilgisayar programı ile büyüme analizi yapılır. Çocuğun adale kitlesi ve yağ dokusu da dahil olmak üzere beslenmesi detaylı incelenir. Yine bilgisayarlı diyet analizi ile beslenmesi sorgulanır. Yeterli olup olmadığı araştırılır. Sonuçlara göre tedavisi planlanır.
Kız ve erkeklerde büyüme hızı
İlk 1 yaşta; yılda 25 cm
1 - 2 yaş arası; yılda 10 - 12 cm
2 - 4 yaş arası; yılda 10 - 12 cm
4 - 12 yaş arası yılda 5 cm büyürler