Çocuk gelişiminde en önemli nokta: Uyku eğitimi

UYKU EĞİTİMİ

Bebeklerde anne karnında sürekli uyurlar. Yeni doğan bir bebek ortalama günde 20 saat uyur. Aslında anne karnındaki ortamı devam ettirir. 6. Ayından itibaren artık çevre sesleri, ışık, ısı gibi etmenlerle bebek 16-14 saate düşürür uyku aralığını.. 1 yaşında ise uzun bir gece uykusu arkasından da gündüz 2-3 defalık kısa uykularla şekerlemeler yapar bebeğiniz.. 2 yaşından itibaren de artık düzenli uykuya geçmesi gerekli..

Annelerin en fazla sıkıntı duydukları konulardan biri de bebeğine nasıl bir uyku eğitimi vereceğidir. Uyku eğitimi için önerilen iki yöntem vardır. Biri çocuk ağlasa da uyumayı kendi kendine öğrenmesini ön gören metot.. İkincisi doğal yöntemlerle güven ortamı sağlanarak uykunun öğretilmesini esas alan metot.. Aslında ikisi de önerilebilir yöntemler. Ancak burada ebeveynin tutumu ve uyku eğitimine yaklaşımı önemli..

Ben size bu iki metotu da anlatacağım.. Ancak öncesinde dikkat etmeniz gerekli bazı hususlar var.

Bebeğinize iyi bir uyku eğitimi vermeden önce;

• Ona en uygun koşulları sağlamalısınız.
• Yatak çok aşırı yumuşak olmamalıdır. Kuş tüyü şilteler daha uygundur.
• Yastık önemli değil ancak hareketlerini engellemeyecek şekilde aşırı büyük ve yumuşak olmasından kaçınmalısınız.
• Üzerine örttüğünüz örtünün ağır olmaması önemlidir.
• Mümkünse üşümesini engellemek adına tulum giydirilebilir.
• Oda evin en az gürültü alan ışığı en hafif olan bölümü seçilmelidir. Ancak bazı çocuklar tam anlamıyla sessiz olmayan aydınlık ortamlar da uyuyabilir. Tercihini izleyerek şekil verin.
• Yemekten hemen sonra sırt üstü uyutmamak gerekli. Emdiği süt soluk borusuna kaçabilir.
• Eğer bebeğiniz yüz üstü yatmayı tercih ediyorsa hep aynı yüz yönünde yatırılmamalı..

Dikkat!

Çocuk uykuyu öğrenirken müdahale edilmemeli kendi iç sistemini kurması desteklenmelidir. Kendi tarzını yaratmalıdır.

Uyku ve beslenme birbirleriyle çok ilişkili kavramlar olduğu için bazen anneler çocuğunu beslemek adına kendi ayarlama yapar ve beslemek adına çocuğu uyandırır. Bu doğru değildir.

Bu durumda ona saygılı ve sabırlı olmak gerekli. Bunun için zamana ihtiyaç vardır. Aceleci olamadan çocuğunuzu gözlemleyerek ona güven vermelisiniz.

Gelelim yöntemlere..

YÖNTEM FERBER YÖNTEMİ

Bu yöntemde bebek kendi kendine uykuya geçmeyi ve yalnız yatmayı öğrenmesi hedeflenir. Çıkış noktası Amerika olup en çok kullanılan yöntemdir.

Uygunluk kriterleri

• 7 aydan büyük bebeklere uygulanmalıdır.
• Bu yöntemi uygulayacak netlikte belki de biraz katılıkta olmanız gerekli.
• Baba ve aile büyüklerinin de bu yönteme destek vermesi gerekli.
• Uygulama ciddi anlamda sistemli ve programlı uygulanmalı.. Kesinlikle tutarsız davranış yada sisteme uygun olmayan davranış kullanılmamalı..

Uygulama aşamaları

Önce uyku ritüellerini oluşturun. Bu ılık bir banyo, güzel bir ninni yada hafif bir masaj.. İki üç tane belirlediğiniz bu ritüelleri sadece uykudan önce yapın ki uyku vaktinin geldiğini anlasın.

Bu ritüelleri oluşturduktan sonra çocuğunuzu yatağına koyun ve odadan dışarı çıkın.

ilk gün yatağına yatırdığınız ilk 3 dakika süresince yanına gitmeyeceksiniz. Sadece 3 er dakikalık aralarda gidip “pış pış” yapacak, ninni söylemeyecek, konuşmayacak ve aşırı ilgi göstermeyeceksiniz. Bebeğiniz sadece sizin orada olduğunuzu bilecek. Uyuyana kadar 3 er dakikalık aralıklarla sadece sakinleştirilecek telkinler verilecek, kesinlikle kucağa alınmayacak..

İkinci gün: Aralıklı bakma süreniz 5 dakikada bir olacak.

Üçüncü gün: Aralıklı bakma süreniz 8 dakikada bir olacak.

Dördüncü gün: Aralıklı bakma süreniz 10 dakikada bir olacak.

Beşinci gün: Aralıklı bakma süreniz 13 dakikada bir olacak.

Altıncı gün: Aralıklı bakma süreniz 15 dakikada bir olacak.

Yedinci gün: Aralıklı bakma süreniz 20 dakikada bir olacak.

Ortalama 7-10 gün içerisinde bebeğiniz kendi kendine uykuya geçme davranışını gösterecektir.
Süreç içerisinde eğer isterse yanında ayıcığı ya da bebeğiyle uyuyabilir.

ÖNEMLİ NOT: Bu uygulamalar esnasında dikkat edilecek nokta bebeğin ağlamalarının bir hastalık, diş çıkarma, gaz ya da herhangi bir fiziksel sıkıntıdan dolayı olmadığına kanaat getirilmesidir. Bu dönemlere denk gelen zamanlarda “ Ferber yöntemi” kullanılmamalıdır.

“Yok ben Ferber yöntemini yapamam!” diyorsanız ikinci seçenek,

YÖNTEM CO-SLEEP YÖNTEMİ

Uygunluk kriterleri

Bu yöntem de çocuğa güven ortamı sağlanarak kendi kendine uyuması öğretilmesi hedeflenmektedir. Çocuk ne kadar küçük ise bu metot o kadar etkilidir. Yaş büyüdükçe ebeveynin çocuğa karşı kararlı ve tutarlı olması önemli..

Her yaşa uygulanabilir.
Sinirlerinizin gergin olmaması ve sabrınızı en üst düzeyde kullanabileceğinizi hissetmelisiniz.
Çocuğun hasta olmaması, herhangi bir fiziksel şikayeti olmaması.
Olabildiğince akşam beslenmelerinin kesilmiş olması.
Çocuğa karşı zorla ve ısrarla, ceza tarzı ifadelerle yönlendirilme yapılmaması.

Uygulama aşamaları

Önce uyku ritüellerini oluşturun. Bu ılık bir banyo, güzel bir ninni yada hafif bir masaj.. İki üç tane belirlediğiniz bu ritüelleri sadece uykudan önce yapın ki uyku vaktinin geldiğini anlasın.

Bu ritüelleri oluşturduktan sonra çocuğunuzu yatağına koyun ve yanına oturun. Bir sandalye ya da koltuğa oturabilirsiniz. Çok fazla ten temasına girmeden ona telkin verin. Mesela “şşşş şşş şşş” tarzı tekrarlar onu rahatlatacaktır.

Uyuyana kadar bekleyin. Bu esnada kesinlikle konuşmak ya da ten teması yok.

Uyuduğunu hissettiğinizce sessizce kalkıp odadan uzaklaşın. İlk 4 maddeyi aynı şekilde en az 5 gece olacak şekilde devam edin.

5. Geceden sonra odasının kapısına yakın bir noktaya oturun ve telkinlerinizi buradan verin. Eğer çocuk kalkmak isterse ağlarsa yanına kısa aralıklarla giderek sakinleştirin. Ancak bu sakinleştirmeniz yine aynı telkin şeklinde olsun. Sakinleştikten sonra tekrar eski yerinize gidin ve bu ritüeli sabaha kadar devam ettirin.
   Basamak: Ortalama 15 gün süren bu eğitim sonunda çocuğunuza iyi geceler diyerek ayrılmanız yeterli olacaktır.

Uyku ile en çok sorulan sorular

Uyku öğretimi için en uygun yaş ya da zaman ne zamandır?

Doğumdan itibaren ikinci ayından itibaren bu eğitime başlanabilir. Beşiğinde başlanacak süreç yavaş yavaş yatağına geçişi sağlayacak şekilde düzenlenir. Daha sonra yukarıda anlatılan yöntemlerden biri uygulanabilir.

Kaç yaşına kadar bizimle yatması uygundur?

Bazı anne babalar çocuğuyla yatmaktan keyif alabilir. Bu nedenle çocuğun yatakta yatmasından ziyade ebeveynlerin onunla yatma isteğinden dolayı yataktan ayrılamayabilir. Ben uzman olarak belli bir yaşa kadar çocuğun haftada en fazla bir gün anne babasıyla yatmasına sıcak bakıyorum. Ancak diğer günlerde yatağında yatması konusunda net ve tutarlı davranılmalıdır. En fazla 4-5 yaşa kadar haftada bir gece sizinle yatabilir. Ancak bu yaştan sonrası doğru olmaz.

En doğru yöntem hangisidir?

Aslında en doğru yöntem diye bir şey yoktur. Çünkü bu iki teknik konusunda da yapılan tüm araştırmalar çocuğa zararı olmadığını göstermektedir. Esas olan size hangi metodun uyduğu.. Çünkü burada kararlı ve tutarlı bu teknikleri uygulayacak ak olan sizsiniz. Kendinize en uygun olduğunu düşündüğünüz ve güvendiğiniz metodu seçmeniz uygun olacaktır.

Eğitime başladıktan sonra eğer başarılı olamazsam bu çocuğum üzerinde nasıl bir etki sağlar?

İki tür etki yaratabilir. 1. Uykuya karşı direnç geliştirebilir. 2. Size olan güvenini ( davranışlarınız konusunda ) kaybedebilir. Haliyle özellikle eğitime başlamadan önce hayatınızı kısa bir süreliğine düzenleme getirin ve tutarlı olun.

Çocuğum çok inatçı ve kesinlikle yalnız yatmak istemiyor. Ne yapmalıyım?

Hayatı sonuna kadar sizinle yatmayacağını biliyorsunuz herhalde.. Mutlaka onun keyifli ve bu eğitime hazır zamanını kollayın. Her şeyden önce unutmayın ki.. Siz kararlı olursanız çözüm kolay.. Çözüm sizin kararlılığınızdan geçiyor.

Çocuğumun yatış saati kaç olmalı?

Tracy Hogg’a göre bir çocuk için yeterli uyku saati aşağıdaki şekilde sıralamıştır.

0-1 Ay: 19-21 saat

2- 3 Ay: 16-18 saat

4- 6 Ay: 15-16 saat

6-9 Ay: 13.5 -16 saat

10-12 Ay: 13-15 saat

13-24 Ay: 13-14 saat

Bu saatleri baz alarak akşam 9 gibi yatan bir çocuğun sabah 8-9 gibi kalkması onun için yeterli uykuyu aldığını gösterir.

Çocuğum yatmak için bizim yatmamızı bekliyor. Ne önerirsiniz?

4 yaşına kadar uyku düzeni oturmuş çocuklar zaten saati gelince kendi kendine uykuya geçmek ister. Ancak 4 yaşından sonra bu alışkanlığı kazandırmaya çalışmanız direnç ve tepkilere neden olabilir. Uyumak istememe, uykuyu erteleme yada sizin yattığınız saatte yatmak.. Bu konuda net ve kararlı olun. Yatış saatinde en azından televizyonunuzu kapatın. Telefon sesinizi kısın ve ev içinde dingin uyku öncesi sessizliği yaratın. Kararlılıkla beraber uygun ortamı sağlamanız onun uyuması için yeterli olacaktır.

Çocuğum uyuduktan sonra gecenin bir vakti kalkıyor ve şuursuzca ortalıkta koşturup bağırıyor. Ne yapmam gerekli?

Bu soruna “gece terörü” denir. Genelde genetiktir. Özellikle çocuğun yoğun stres yaşadığı günün gecesinde görülür. Bu konuda uzman bir pedagogdan görüş almanızı öneririm.

Çocuğum uyurken çok hareketli ve üzerini hiç örtmemi istemiyor. Ne yapmamı önerirsiniz?

Özellikle hareketli ve enerjik çocuklar, alerjisi olan ve duyuları keskin çocuklar uyurken çok hareketli olabilir. Ayrıca genetik etmenlere de dayalıdır. 8-10 yaşa kadar sürebilir. Bu yaştan itibaren normal düzene geçebilir.

Uyku ve genetik arasında bir ilişki var mı?

Kesinlikle.. Sadece anne babanın uyuyuş şekli değil diğer aile bireylerinin ( anneanne, dede, hala, teyze, amca gibi..) uykuyla ilgili yaşadığı sorunlar çocuğunuza geçmiş olabilir.

Çocuklarda uyku alışkanlığı nasıl edinilir?