Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Yakup Yıldırım, çocuklarda görülen ayak/bacak problemleri hakkında merak edilen soruları sizler için cevapladı.
1.Çocuklarda düztabanlık tedavisi nasıl yapılır?
Çocuklarda düztabanlığın tedavisi için düztabanlığın çeşitlerinden bahsetmek gerekir. Çünkü düztabanlığın tedavisi çeşitlerine göre farklılık göstermektedir. Çocuklardaki düztabanlığı genel olarak ikiye ayırmak mümkündür. Esnek ve sert düztabanlık. Esnek düztabanlık toplumda yaygın olarak görülen (ortalama %15-20 civarı) ve yaşantının önemli bir bölümünde herhangi bir sorun oluşturmayan düztabanlık çeşididir. Bu düztabanlıkta ayak kavisi çocuk üzerine bastığında düzleşir fakat ayak üzerinde yük yokken veya başparmağı geriye doğru çektirmekle ayak kavisinin oluştuğunu görmek mümkündür. Bu düztabanlık çeşidi zaman içerisinde ayak kaslarının gelişmesiyle ve kemik yapısının belirginleşmesiyle 8-10 yaşlarına kadar düzelebilir. Ayrıca esnek düztabanlık ayakta ağrı veya yara gibi problemler oluşturmayacağı için tedaviye ihtiyaç duyulmaz fakat yine de ailenin psikolojik olarak rahatlaması veya nadir durumlarda oluşan ağrıya fayda sağlaması için tabanlık kullanılabilir. Fakat tabanlık kullanarak düztabanlığın düzelmesini beklemek yanlış olur çünkü düztabanlık ve tabanlık arasındaki ilişkiyi göz bozukluğu ve gözlük arasındaki ilişkiye benzetmek mümkündür. Nasıl ki gözlük kullanarak göz bozukluğunu düzeltmek mümkün değilse, tabanlık kullanarak da düztabanlığı düzeltmek mümkün değildir.
Sert düztabanlık ise ayakta ciddi sorunlara ve ağrılara yol açabilecek bir problemdir. Bu düztabanlık çeşidinde ayak kavisinde üzerinde yük olsa da olmasa da ayak kavisinde düzleşme vardır. Yük dağılımındaki bozukluğa bağlı olarak ayak tabanında ağrı ve bası yaraları, nasırlar olabilir. Bu düztabanlık çeşidinin oblik talus, vertikal talus, tarsal koalisyon gibi farklı sebepleri olabilir. Sert düztabanlığı da tabanlıkla düzeltmek mümkün değildir. Şikayet oluşturması durumunda sebep olan duruma göre farklı cerrahi işlemleri uygulamak gerekebilir.
2. Çocuklarda içe basma nasıl tedavi edilir?
Çocuklarda içe basma sık görülen bir durumdur. Aslında buradaki sorun bir ayak problemi değil kalça veya kaval kemiği (tibia) problemidir. Ayak sadece son bölüm olduğu için etkilenen organdır. Buradaki sorun kalça öne dönme açısındaki fazlalık veya tibia’nın içe doğru dönüklüğündeki artıştır. Bu problem doğuştandır ve genellikle genetiktir. Çocukta çok nadir durumlar haricinde bir probleme yol açmaz fakat görüntüde rahatsızlık oluşturduğu için aileler tarafından çözüm yöntemleri araştırılır. Çocukların büyük bölümü otururken kurbağa veya W şeklinde oturmayı tercih ederler. Bu nedenle ailelere ve çocuğa tavsiyemiz bu oturuş şeklini yapmamaları ve bağdaş kurmayı teşvik etmeleri yönündedir. İçe basma çocuğun ergenliğe yaklaşmasıyla genelde düzelir veya oldukça azalır. Ergenlik sonrasında bile devam eden ve çocuk koşarken ayaklarının birbirine dolaşarak düşmesine neden olan çok nadir durumlarda cerrahi düzeltme gerekebilir.
3. Çocuklarda çarpık bacak sorunu nasıl çözülür?
Çocuklardaki çarpık bacak 0-2 yaşları arasında fizyolojiktir yani beklenen bir durumdur. 2-4 yaş arasında bacaklar dışa doğru açılmaya başlar ve yaklaşık 4 yaşından sonra normal görüntüsüne kavuşur. Bacaklardaki bu değişim normal olduğu için herhangi bir tedaviye de ihtiyaç duyulmaz. Fakat her çarpık bacak 0-2 yaş aralığında da olsa fizyolojik olmayabilir. Nadir bir hastalık olan Blount hastalığında,kaval kemiğinin üst ucundaki büyüme kıkırdağında normalden fazla eğim vardır ve ciddi bir durumdur. Tedavisinde ise dizlik kullanımı cerrahi düzeltme ameliyatları bulunmaktadır.
4. Topuk ağrısı nasıl tedavi edilir?
Çocuklarda topuk ağrısı aktivitenin yoğun olduğu 9-12 yaş aralığında sıklıkla görülen bir sorundur. Özellikle zıplama gerektiren basketbol, voleybol gibi sporlarla ilgilenen çocuklarda olur. Buradaki sorun topuk arkasındaki büyüme kıkırdağının ergenlikten önce ana kemiğe tam olarak bağlanarak kemikleşmemesi sonucunda zayıf bölge olarak kalmasıdır. Bu bölgeye bağlanan aşil tendonunun zıplamalar sırasında buraya çok yük bindirmesi sonucunda zayıf bağlantı noktası aşırı yüklenmekte ağrıya sebep olabilmektedir. Tedavisinde öncelikle sebep olan fiziksel aktivitenin bir süreliğine kesilmesi önemlidir. Zorlanmalar sırasında topuk bölgesinde ödem ve enflamasyon olacağı için buz tedavisi ve ödem giderici ilaçlar önemlidir. Akut ağrılı dönem geçtikten sonra tekrarının önlenmesi amacıyla aşil tendon germe egzersizlerinin yapılması gereklidir.
5. Çocuklarda parmak ucunda yürüme nasıl düzelir?
Çocuklarda parmak ucunda yürüme her zaman patolojik olarak kabul edilir ve bu nedenle tedavi edilmesi gereklidir. %90’ında altta yatan bir sebep yoktur fakat geriye kalanlarda merkezi sinir sistemi sorunları olabilir. Bu nedenle gerekli araştırmalar yapılmalıdır. Altta yatan bir sebebin olmadığı durumlarda 3 yaşına kadar aileye aşil tendonu germe egzersizleri yapması önerilir. Germe egzersizlerine rağmen devam eden durumda seri alçılama yapılır. İnatçı vakalarda ise basit bir operasyon olan aşil tendon gevşetme işlemi yapılır.
6. Çocuklarda çarpık ayak nedir?
Çocuklarda çarpık ayak (Pes equino-varus/ club foot) ciddi bir sorundur ve anne karnında gelişim sırasında oluşan bir problemdir. Mutlaka tedavi edilmesi gereken bir problemdir ve tedavi ne kadar erken başlanırsa o kadar kolay ve etkilidir. Bu nedenle, tespit edilirse doğumdan hemen sonra tedaviye başlanılmalıdır. Çarpık ayakta doğumdan sonraki ilk 1 senede tedavi seri alçılamadır. Seri alçılamalar ile tedavideki başarı şansı %90 civarındadır. Gecikmiş vakalarda veya alçı tedavisine rağmen düzelmeyen vakalarda 2-3 yaşına kadar gevşetme ameliyatlarının yapılması gerekir. Yaşın ilerlemesiyle yapılacak işlemler daha komplike hale gelir ve kemik ameliyatları ile düzeltme yapılması gerekebilir. Gecikmeyle birlikte hem yapılan işlemlerin ciddiyeti artar hem de alınacak başarılı sonuçların oranı düşer.
7. Serebral palsili çocuklarda ayak ve ayak bileği sorunları nasıl tedavi edilir? (Ayakta Ekinus Deformitesi)
Serebral palsili çocuklarda ayak sorunları çok çeşitlidir. Bunların ciddiyeti de farklılık göstermektedir. En sık görülen ayak sorunları ayakta içe dönüklük (varus) ve öne eğiklik (equinus) deformiteleridir. Varus deformitesi esnek yani elle düzeltilebilecek bir deformiteyse kas ve tendon transferleri yapılabilir. Fakat elle düzeltilemeyen sert deformitelerse, kemik ameliyatlarıyla düzeltme yapmak gerekir. Equinus deformitesi genellikle esnek deformitelerdir. Bunların düzeltilmesi genel ayak sağlığı açısından son derece önemlidir. Bu deformitenin düzeltilmesinde aşil tendonu uzatma ameliyatları veya aşil tendonun kas tendon bileşkesinden gevşetme ameliyatları yapılabilir.
Prof.Dr.Yakup YILDIRIM
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı