Uykuda 2 farklı fizyolojik durum mevcuttur. REM uykusunda; spontan hızlı göz hareketleri olur ve iskelet kasları neredeyse paralize (felçli gibi) iken beyin metabolizma hızı en üst düzeydedir. REM uykusu sırasında kalp atım hızı, kan basıncı ve solunum düzensiz ve değişkendir. Rüyalar bu dönemde görülür ve tüm uykunun %20-25’ini oluşturur.
NONREM uykusunda 4 evre belirlenmiştir: 1. evre uykunun başlangıç evresidir. Toplam uykunun %4-5’ini oluşturur. Uyku uyanıklık arası geçişler ve halüsinatuvar imajlar görülebilir. 2. evrede EEG’de yavaş dalga aktivitesi hakimdir. Tüm uykunun %45-55’ini oluşturur. İlk 2 evre yüzeyel uykudur. 3. evrede yavaş dalga aktivitesi devam eder, vücut ısısı ve kan basıncı düşer. Orta derecede derin uykudur. Tüm uykunun %4-6’sını oluşturur. 4. Evre EEG’de en fazla yavaş aktivitenin görüldüğü evredir. Tüm uykunun %12-15’ini oluşturur. Üçüncü ve dördüncü evreye birlikte “yavaş dalga” (delta) uykusu denilir. Uykunun en derin olduğu evrelerdir. Derin uykuda büyüme hormonu salgısı ve protein sentezi artar; metabolizma yavaşlar.
Uyku, nonREM ve REM uykusunun sıralı değişimiyle sürer. Yaklaşık 80 dakika süreli nonREM uykusuyla başlayan uyku, 10 dakikalık REM uykusuyla devam eder. Gecenin ilk 1/3 lük kısmına 3.-4. evreler yani derin uyku hakimken, son 1/3 lük kısımda REM yani rüya evresi daha baskın hale gelir.
Gece terörü (uyku terörü) nedir?
Tekrarlayıcı bir şekilde, genellikle uykunun ilk 1/3’ünde aniden panik içinde çığlık atma, belirgin korku, çarpıntı, hızlı nefes alma, terleme gibi belirtilerle görülen atakların varlığı ile tanı konur. Kişi çevreyle ilişkisizdir ve sabah uyandığında bu atağı hatırlamaz. Bu atak genellikle 20 saniye ile 5 dakika arası sürer. Gece terörünün mutlaka psikolojik bir nedenle, örneğin yaşanan kötü bir olay, gergin ortamla ilişkili olması beklenmemelidir. Fakat ruhsal travma yaşamak, hassas, kaygılı bir yapıda olmak yatkınlığı arttırabilir. Genellikle ayrılık durumları yaşayanlarda daha sık görülür. Tüm çocukların yaklaşık %2-6’da görülür. 5-7 yaş civarında daha sıktır. 9 yaşından sonra sıklığı azalır. Yeni bir hastalığa yol açmaz. Aileleri oldukça endişeye düşürebilen, korkutucu bir görüntüsü olabilir. O sırada fiziksel olarak yaralanmamasına dikkat etmek önemlidir. Ayrıca beraberinde epilepsi nöbeti olabilir (ya da bu durum epilepsi nöbeti ile benzerlik gösterir). Bu nedenle uykuda EEG değerlendirmesine ihtiyaç duyulabilinir.
Gece terörü esnasında yapılması önerilebilecek davranışlar arasında şunları sayabiliriz:
- Gece terörü sırasında sakin olunuz.
- Çocuğu kendisine zarar vermeyecek şekilde tutunuz.
- Çocuğun normal hayatını olabildiğince devam ettiriniz.
- Ertesi gün hatırlamayacağını biliniz.
- Tepkiniz ile ruhsal etkilenmesini alevlemeyiniz.
- Tipi ve sıklığı değişir, 2-3 ayda geçmezse mutlaka bir çocuk psikiyatrisi veya çocuk nörologuna başvurunuz.
Dr. Nuşin Bilgin
Noropsikiyatri Merkezi