Genellikle birden fazla sayıda yumurta hücresinin (oosit) aynı sayıda sperm ile döllenmesi sonucu oluşur. Bu durumda genetik olarak birbirinden farklı birden fazla embriyo vardır. Çoğul gebeliklerin üçte ikisi bu şekildedir. Halk arasında buna çift yumurta ikizi denir (polizigotik veya non-identikal).
Bazen de döllenmiş bir yumurta gelişimi sırasında bölünmeye uğrar ve birbirinin aynı genetik özellikte olan birden fazla embriyo oluşur. Daha ender olan bu çoğul gebelik formuna (üçte biri) tek yumurta ikizi denilmektedir (monozigotik veya identikal). Yaklaşık olarak tüm gebelikler içinde yüzde 1 oranında görülen çoğul gebelik, oldukça hoş bir sürpriz olmakla beraber getirebileceği riskler açısından da ciddi bir durum olarak kabul edilmekte ve riskli gebelikler konumunda incelenmektedir.
ÇOĞUL GEBELİK OLASILIĞINI ARTTIRAN FAKTÖRLER NELERDİR?
- ailede ikiz gebelik olması,
- ileri anne yaşı (örneğin; 35 yaş üzeri gebeliklerde iki kat sık görülür),
- toplumsal özellikler (örneğin; Afrika toplumunda 5 kat daha fazladır),
- doğurma sayısı (4. doğumdan sonra ikiz gebelik olasılığı 2 kat artar) ve
- ovulasyon indüksiyonu ilaçları ile çoğul yumurtlama; ortalama yüzde 20 oranında çoğul gebelik görülür (ör; Klomifen % 6-7, GnRH: %17.2, HMG: %25-30)
ÇOĞUL GEBELİK NASIL ANLAŞILIR?
Bir doğum doktoru ikiz gebelikle karşılaştığında esas olarak öncelikle bu durumun tipini tayin etmek ister.
Ultrasonografi ile bebeklerin, içinde bulundukları keseleri ve plasentaları incelenir. Plasenta ve kese durumuna bakılarak bu ikiz gebeliğin hangi tür olduğuna karar verilmeye çalışılır. İkizlerin cinsiyetleri farklı ise bunlar çift yumurta ikizleridir. Cinsiyet aynı ise plasentaları incelenir (Lambda İşareti). Plasentanın ve amniyon kesesinin tek olması monozigotik (tek yumurta ikizi) olduğunu gösterir. Ancak ayrım her zaman kolay olmaz. Kesin ayrımı; bebeklerin DNA analizi verir.
Çok eskilerde çoğul gebelikler; fizik muayene ile anne karnının beklenenden daha iri saptanması veya iki ayrı alandan bebek kalp seslerinin dinlenip, ayırt edilmesi ile yapılıyordu. Günümüzde gelişen ultrasonografi teknolojisi ile gebeliğin 6. haftasından itibaren birden fazla kese görülerek tanı konabiliyor.
ÇOĞUL GEBELİKLERDE ANNEYE AİT RİSKLİ DURUMLAR NELERDİR?
- Çoğul gebeliğe sahip bir anne adayında; tek gebeliğe sahip olunduğundan daha belirgin bir değişim olur. Anne adayı gebeliği boyunca daha fazla kilo alır (ortalama 18 - 20 kg).
- Gebeliğin ilk aylarında gözlenen gebelik bulantı, kusmaları çoğul gebeliğe sahip anne adayında çok yoğun yaşanabilir (hiperemezis gravidarum).
- Gebelik boyunca anemiye (kansızlık) daha sık rastlanır.
- Gebeliğin ilk aylarında kanama ve düşük tehlikesi daha fazladır.
- Erken doğum olasılığı tek gebeliklere göre yaklaşık 10 kat artmıştır. Yapılan araştırmalarda tek yumurta ikizlerinde ortalama doğum haftası 36. hafta, çift yumurta ikizlerindeyse 37. hafta olarak bildirilmiştir.
- Annede ikiz gebelik varlığında yüksek tansiyon, preeklampsi (gebelik zehirlenmesi) olasılığı tek gebeliklere göre 3 kat artmıştır.
- Gestasyonel diabet ,
- Plasenta anomalileri (P.Previa , Ab. Plasenta , Vasa Previa)
- Müdahaleli doğum ve doğum sonu kanama riskleri daha fazladır.
- Kısaca çoğul gebelikte genel olarak gebeliğe ait komplikasyonların görülme sıklığı artar.
ÇOĞUL GEBELİKLERDE ORTAYA ÇIKAN FETAL SORUNLAR NELERDİR?
Rahim içi ortam birden fazla bebek tarafından paylaşıldığında beraberinde bazı sorunları da getirebilir.
- İkiz eşlerinde tek bebeklere göre düşük riski, iki kat artmıştır.
- Çoğul gebeliklerde, bebeklerde konjenital (doğumsal) anomali riski 2 kat artmıştır. Bu nedenle özellikle 3-4 ve 5. aylarda bebekler yeterli düzeyde ultrasonografi ile incelenmelidir. Gebelik boyunca anne karnında (özellikle monozigotik ikizlerde) fetal kayıp oranı artmıştır.
- Erken doğum riski yaklaşık 10 kat artmıştır. Çoğul gebeliklerin ortalama yüzde 40'ında 36. haftadan önce doğum olur. Doğum sonrası dönemde uzun süreli prematüre bakımı ihtiyacı artabilir.
- Bu bebeklerde intrauterin gelişme geriliği riski de, tek gebeliklere göre 10 misli artmıştır. Yaklaşık görülme sıklığı tüm ikizler içinde yüzde 20-25'dir.
- İkizler arası plasentadaki damarlardaki birtakım düzensiz dağılımlar sonucu ikizlerden biri fazla beslenip, diğeri zayıf kalabilir (İkizden ikize Transfüzyon Sendromu). Bu durum her iki fetusu da ciddi olarak etkiler.
Bu gibi riskler nedeniyle aile ve doktor için kimi zaman hoş olan bu sürpriz durum, gebeliğin ilk haftalarından itibaren yakın ve sıkı takibe alınmalıdır.
ÇOĞUL GEBELİK TAKİBİ NASIL YAPILIR?
Aileye gebeliğin başında olası risklerin anlatılması ve bu risklere karşı alınacak önlemler gebeliğin sorunsuz geçme olasılığını artıracaktır.
- Periyodik takiplerin sıklaştırılması
- Rutin kan ve idrar tetkiklerinin belli aralıklarla tekrarlanması
- Demir, folik asit ve kalsiyum desteği
- Erken doğum açısından yakın takip
- Bebeklerin gebelik haftasına ve birbirlerine uyumlu büyümelerinin takibi
- Fetal iyilik testleri (13)nin periyodik uygulanması, takip sürecinde riskli durumların varlığında zamanında müdahale riskleri en az düzeye indirecektir.
Takip sürecinin sonunda, doğum şekline karar verilme aşamasına gelinir. Fetal ve maternal riskler göz önüne alındığında genellikle sezaryen, tercih edilen doğum yöntemidir.
Yazı: seval.tasdemir@mynet.com