Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 1 Mart'ta açıkladığı kademeli ve kontrollü normalleşme planı, farklı illerde farklı önlemlerin uygulanması ve çok sayıda detay içermesi nedeniyle pek çok kişi tarafından ilk bakışta tam olarak anlaşılamadı.
Normalleşme planına dair Instagram hesabımızdan bize gönderdiğiniz soruları yanıtladık:
20 yaş altı kişiler istediği zaman sokağa çıkabilecek mi?
Düşük riskli ve orta riskli illerde 20 yaş altının sokağa çıkma kısıtlaması kaldırıldı. Yüksek ve çok yüksek risk grubundaki illerdeki gençlerin sokağa çıkabildiği saatler ise 14-18 olarak belirlendi. Bunun dışında gençler, illerinde varsa hafta sonu yasakları ve akşam sokağa çıkma yasaklarından da etkileniyor.
Normalleşme geçen seneki gibi bir süre sonra tekrar bitecek mi?
Her şeyin tekrar kapanması planlanmıyor. Kademeli ve kontrollü normalleşme ile illerin risk gruplarındaki kurallara göre yönetilmesi planlanıyor.
Düşük ve orta riskli gruplarda yer alan illerin, vaka sayılarındaki artış nedeniyle yüksek ve çok yüksek riskli kategorisine alınması ve bu yüzden kısıtlamaların artırılması mümkün.
İllerin koronavirüs vaka verileri haftada bir güncellenirken, illerin bulundukları kategoriler de ihtiyaç halinde 15 günde bir güncellenecek.
Fakat bu her şeyin kapanacağı anlamına gelmiyor.
İki haftada bir gözden geçirme yapılacak. İllerin haftalık verilerine göre risk grupları güncellenecek, verilere göre tedbirler de değişecek.
Birçok ilde g**ünlük vaka sayısı artarken neden normalleşiyoruz?**
Vaka sayıları her ilde aynı şekilde seyretmiyor. Bazı illerde diğerlerine göre vaka oranı çok daha az. Vakaların az olduğu illerde kaldırılan yasaklar daha çok olurken vakaların en fazla olduğu illerde kaldırılan önlemler daha az.
Yetkililer aşılamanın ilerlemesi ve havaların ısınmasıyla birlikte vaka sayılarındaki artışın önüne geçilmesini umuyor.
Sağlık meslek örgütleri ise normalleşme için henüz erken olduğunu düşünüyor.
Ç**ocuklar ve yaşlılar İzmir'de cumartesi günü saat kaça kadar dışarda olabilir?**
İzmir şimdilik yüksek riskli iller kategorisinde yer alıyor. Bu kategorideki illerde cumartesi günleri 20 yaş altı 14-18, 65 yaş üstü ise 10-14 saatleri arasında sokağa çıkabiliyor. İzmir'in orta veya düşük riskli gruba geçmesi durumunda bu kısıtlama da kaldırılacak.
65 yaş üstü kişiler için seyahat sınırlaması var mı?
65 yaş üzeri için sokağa çıkma yasağının olduğu illerde, söz konusu saatlerde seyahat etmek de yasak. Sokağa çıkmanın serbest olduğu saatlerde de toplu taşıma kullanmaları yasak. Eğitim kurumlarında çalışan veya öğrenci olan 65 yaş üzeri kişiler ise bu kuraldan muaf tutuluyor. Fakat bunu kanıtlamak için kurumlarından bir belge almaları şart. Şehirler arası ulaşımda da kısıtlamalar geçerli. Öte yandan dileyenler e-devlet üzerinden 65 yaş üstü seyahat izin belgesi veya 65 yaş üstü turizm amaçlı yurt için seyahat belgesine başvurabiliyor.
Hafta sonu da 21**:00-05:00 arası sokağa çıkma yasa**ğı geçerli mi?
Evet. Yasağın ne zaman kaldırılacağı henüz bilinmiyor.
Akşam yasaklarının ne kadar faydası oluyor?
Sokağa çıkma yasağının belirli saatlerde uygulanmasının ve eğlence mekanlarının erken kapatılmasının pandemi ile mücadelede ne kadar etkili olduğu konusunda tartışmalar devam ediyor.
Bu yöntemin etkili olduğunu gösteren pek fazla bilimsel çalışma bulunmuyor. Hatta yapılan araştırmalarda etkisinin düşük olacağına dair değerlendirmeler yer alıyor.
Covid-19 ile mücadelede akşam sokağa çıkma yasağı uygulamasının nedenleri ne?
Hükümetlerin aldığı önlemleri karşılaştırmalı olarak inceleyen bir bilimsel araştırma ise 16 Kasım 2020'de Nature Human Behaviour dergisinde yayımlandı.
Dokuz araştırmacının ortak çalışmasıyla üretilen makalede, sokağa çıkma yasakları ve kısıtlamaları pandemiye karşı en etkili önlemler arasında gösterildi.
Benzer yasaklar başka ülkelerde de uygulanıyor. Örneğin Fransa'da 18:00-06:00 saatleri arasında işe gitmek veya evcil hayvan gezdirmek gibi az sayıda istisna dışında sokağa çıkmak yasak.
Kamp yapabiliyor muyuz?
Evet. Kamp yapmak yasaklı faaliyetler arasında yer almıyor. Fakat sokağa çıkma yasağının olduğu gün ve saatlerde bu kurallara uymanız gerekiyor.
Bar, disko ve nargile kafeler açıldı mı?
Nargile kafeler ve bar, disko gibi eğlence mekanlarının açılmasına izin verilmedi. Bu mekanların ne zaman açılacağına dair bir tarih de paylaşılmadı.
Fakat bazı barlar içkili restoran ruhsatıyla faaliyet gösteriyor. Söz konusu mekanlar çok yüksek riskli iller hariç 07:00-19:00 saatleri arasında yüzde 50 kapasite ile açılacak.
Konserlere gidebilecek miyiz? Saat 19**:00**'a kadar kafe ve barlarda gündüz konserler serbest olacak mı?
Konserlerin ne zaman başlayacağı henüz bilinmiyor. Barların açılmasına da izin verilmiyor.
Fakat çok yüksek risk grubundaki iller hariç bar yerine kafe veya restoran ruhsatıyla faaliyet gösteren mekanlar hafta sonları 19'a kadar açık kalabilecek. İçişleri Bakanlığı'nın genelgesinde bu mekanlarda canlı müziğe dair bir kısıtlama yok.
Bu mekanların kapasitelerini yarı yarıya azaltmaları gerekecek.
Tabiat parkları açıldı mı? Açıksa hangi saatler ve günler?
Tabiat parkları açık. Parkları içlerinde bulundukları illerde sokağa çıkma yasağı olmayan saatlerde gezmek mümkün. Hangi parkın hangi saatlerde açık olduğunu tabiat.gov.tr adresinden inceleyebilirsiniz.
Esnafa sadece Pazar günü mü kısıtlama var?
Hayır. Bu esnafın çalışma alanına göre değişiyor. Örneğin bar işletmecileri yasaklardan haftanın yedi günü etkilenirken restoran sahipleri veya kuaförler belli saatlerde etkileniyor. Marketler ise yasaklardan etkilenmiyor.
Güz dönemi üniversiteler açılacak mı? Üniversiteler en erken ne zaman normalleşmeye dahil olur?
Güz döneminde üniversitelerin açılıp açılmayacağı henüz bilinmiyor. Yüksek Öğretim Kurumu 17 Şubat'taki açıklamasında uygulamalı eğitimlerin seyreltilerek, gruplara ayırarak yüz yüze yapılmaya başlanabileceğini belirtmişti.
Teorik eğitimlerin ise mümkün olduğunca internet üzerinden yapılması isteniyor.
Üniversitelerin güz döneminin başlayacağı Eylül ayına kadar toplumun sürü bağışıklığı oluşturabileceği kadar (yüzde 60-70 civarı) aşılama yapılması durumunda üniversitelere yönelik kısıtlamaların kalkması mümkün.
Türkiye'de aşılamanın ne zaman tamamlanmasının hedeflendiğine dair bir açıklama yapılmadı. Fakat Economist Untelligence Unit, Türkiye'de aşılamanın yüzde 60-70 seviyelerine gelmesinin 2022 ortalarını bulacağı görüşünde.
Özel sektör sanayi kuruluşları çalışma saati değişti mi?
Özel sektör ve sanayi kuruluşlarının çalışma saatleri sektörlerine, şirketlerine ve bulundukları ilin valiliği tarafından alınan kararlara göre farklılık gösterebiliyor. O yüzden sektör ve il bazlı bir araştırma yapmanızı tavsiye ediyoruz.
İllere göre salgın oranı her hafta güncellenip normalleşme kapatılacak mı? Şehirlerin risk durumları ne sıklıkla güncellenecek? İllerin durumu riske göre değişince yasaklar da ona göre mi belli olacak?
İllerdeki nüfusa oranla koronavirüs vaka sayılarına dair veriler her hafta güncellenecek. Fakat normalleşme kapatılmayacak.
İller vaka miktarına göre düşük ve çok yüksek risk grupları arasında yer değiştirebilecek, alınan önlemler de buna göre değişecek.
İstanbul'da c**umartesi akşam kaça kadar dışarı çıkabiliriz?**
İstanbul şu anda yüksek riskli kategoride yer alıyor. Yüksek riskli illerde cumartesi günleri 21:00'e kadar sokağa çıkmak serbest. Cumartesi 21:00'den pazartesi sabaha kadar ise sokağa çıkma yasağı var.
Öte yandan 20 yaş altı veya 65 yaş üzeri gruptaysanız ekstra kısıtlamalara tabisiniz. Cumartesi günleri İstanbul'da 20 yaş altı 14:00-18:00, 65 yaş üstü ise 10:00-14:00 saatleri arasında sokağa çıkabiliyor.
Trakya bölgesindeki vaka sayısının fazlalığının sebebi nedir?
Trakya'daki illerin tamamı yüksek veya çok yüksek risk gruplarında bulunuyor. Bunlardan Kırklareli, Tekirdağ, İstanbul ve Çanakkale yüksek risk, Edirne ise çok yüksek risk kategorisinde.
Trakya'daki vakaların toplam sayısının fazla olması, Türkiye'nin en büyük kenti İstanbul'un yarısının bu bölgede yer almasından kaynaklanıyor.
Trakya'da nüfusa göre vaka oranının fazla olması konusunda ise Edirne Tabip Odası Başkanı Prof. Dr. Gürcan Altun'un bir açıklaması olmuştu.
Altun, artışın mutant virüse bağlı olabileceğini, bu konuda Sağlık Bakanlığı'nın açıklama yapması gerektiğini söylemişti.
DHA'ya göre Edirne'nin Keşan ilçesine bağlı Beyendik beldesinde mutant virüs görüşmesi üzerine karantina kararı alındı. Bu virüsün hangi varyanttan olduğu açıklanmadı.
Marketlerde hafta sonu içki satışı yapılacak mı?
Bu konuyla ilgili İçişleri Bakanlığı genelgesinde bir bilgi bulunmuyor.
Tekel Bayileri Yardımlaşma Derneği ise yasağın cumartesileri tüm Türkiye'de kalktığını, pazar günleri ise yalnızca yüksek ve çok yüksek riskli illerde devam ettiğini aktardı.
Düğünler ne olacak?
Düşük ve orta riskli illerde 100 kişiye kadar ve en fazla 1 saat süreyle, yüksek ve çok yüksek riskli illerde ise 50 kişiye kadar ve en fazla 1 saat süreyle nikahlara izin veriliyor.
Liselerin geri kalan kademeleri de açılacak mı? Konya'da lise sınavları yapılacak mı?
Milli Eğitim Bakanlığı'nın açıklamasına göre düşük ve orta riskli illerde liselerde yüz yüze eğitim 2 Mart itibarıyla düşük ve orta riskli illerde başladı.
Bu illerde lise hazırlık, 9., 10. ve 11. sınıflarda seyreltilmiş gruplar halinde haftada iki gün eğitim verilecek. 12. sınıflarda ise yine seyreltilmiş gruplar halinde haftada 16-24 saat arası eğitim verilecek.
Yüksek ve çok yüksek riskli illerde ise 12. sınıflarda seyreltilmiş gruplar halinde haftada 16-24 saat yüz yüze eğitim yapılacak.
Lise sınavları ise tüm illerde 8 Mart'tan itibaren yüz yüze gerçekleştirilecek. Çok yüksek riskli olan Konya gibi iller de buna dahil.
Köy ve seyrek nüfuslu yerleşim yerlerinde ise mevcut uygulamalarda bir değişiklik olmayacak.
Sinema salonları açıldı mı?
Sinema salonlarının ne zaman açılacağına dair bir karar henüz açıklanmadı. Salonlar önce 1 Mart tarihine kadar kapatılmış, ardından bu karar 1 Nisan 2021'e kadar uzatılmıştı. Yasağın tekrar uzatılıp uzatılmayacağı bilinmiyor.
Kafelerde 45 dakika uygulaması var mı?
İçişleri Bakanlığı'nın yayımladığı genelgede kafelerde geçirilecek süreye dair bir kısıtlama bulunmuyor.
İstanbul'da kuaför ve berberler açıldı mı?
İçişleri Bakanlığı 3 Mart'ta yayınladığı genelge ile çok yüksek risk grubundaki haricindeki illerde berber, kuaför ve güzellik salonlarının 07:00-20:00 saatleri arasında hizmet verebileceğini açıkladı.
Çocukları etkileyen yasaklar neler?
Çocukları etkileyen birden fazla koronavirüs düzenlemesi var. Bunlardan ilki, sokağa çıkma yasakları. 20 yaş altındakiler yüksek ve çok yüksek riskli illerde yalnızca 14:00-18:00 saatleri arasında sokağa çıkabilecek. Bu illerde pazar günleri de tüm yaş gruplarını kapsayan sokağa çıkma yasağı uygulanıyor.
Çocukları etkileyen bir diğer düzenleme de eğitim hayatlarıyla ilgili.
Milli Eğitim Bakanlığı, risk gruplarına göre illerde eğitimin nasıl yapılacağını bir yazılı açıklama ile duyurdu:
"**Düşük ve orta riskli olarak tanımlanan illerde yüz yüze eğitime;**
"**Yüksek ve çok yüksek riskli olarak tanımlanan illerde yüz yüze eğitime;**
"Özel gereksinimli öğrenciler için hizmet veren özel eğitim okul ve sınıfları ülke genelinde tam zamanlı olarak yüz yüze eğitime başlayacaktır.
"Yüz yüze eğitime başlayacak tüm okul kademeleri ve sınıf düzeylerinde eğitim 2 Mart Salı gününden itibaren başlayacak.
"Liselerdeki sınavlar 8 Mart Pazartesi gününden itibaren tüm illerimizde salgın tedbirleri çerçevesinde yüz yüze gerçekleştirilecektir.
"Köy ve seyrek nüfuslu yerleşim yerlerindeki eğitim kurumlarında mevcut kararlar uygulanmaya devam edecektir."