Cuma namazı, müslümanların bayramı, fakirlerin haccı olarak tarif edilen mübarek günde camide cemaatle kılınan farz bir namazdır. Cuma; kelime olarak cami ve cemaat ile aynı kökten gelir ve "toplamak, toplanmak" anlamlarına gelir. Kur'an-ı Kerim'de 62. sure olan Cuma suresinde Yüce Allah bütün müminlere şöyle seslenmektedir: “Ey iman edenler! Cuma günü namaz için çağrı yapıldığı zaman, hemen Allah'ın zikrine koşun ve alış verişi bırakın. Eğer bilirseniz bu, sizin için daha hayırlıdır.” (Cuma, 9)...
Cuma namazının belli şartları vardır. Bu şartlar; Cuma namazı kimlere farzdır ve Cuma namazının geçerliği olmasının şartları şeklindedir. Cuma namazı kaç rekattır ve cuma namazı nasıl kılınır ile birlikte her müslümanın bu şartları bilmesi gerekir. Ayrıca haberimizde Cuma günü ve namazı hakkındaki ayet ve hadislerle bugünün neden ve ne kadar önemli olduğu anlatılmıştır. Böylesi önemle üzerinde durulan Cuma namazı nasıl kılınır bilmek her müslümanın görevidir. Cuma namazı içinde farz olan bir başka şey ise Cuma hutbesini dinlemektir. Videolu tarifiyle Cuma namazı nasıl kılınır haberimizde.
Cuma Namazı, farz namazlardandır. Öğle vaktinde kılınan Cuma namazının farzı 2 rekâttır. Diğer namazlardan farkı ise; namazdan önce hutbe okunmasıdır. Cuma günü öğle vaktinde ezan okunduktan sonra Cuma namazının sünnetine niyet edilir. Cuma namazının ilk sünneti, öğle namazının ilk sünneti gibi kılınır (4 rekât).
1. Rekat
“Niyet ettim Allah rızası için Cuma namazının dört rekat ilk sünnetini kılmaya” diye niyet ederiz.
“Allahu Ekber” diyerek İftitah Tekbiri alır ve namaza başlarız.
Subhaneke‘yi okuruz.
Euzü-besmele çekeriz.
Fatiha okuruz.
Kur’an’dan en az, kısa üç ayet veya üç ayet miktarı uzun bir âyet okuruz.
Rükuya gideriz. Rüku'da 3 kere "Sübhâne Râbbiye'l-Azim" der ve doğruluruz. Doğrulurken "Semi Allahu li-men hamideh", tam doğrulunca ise "Rabbenâ leke'l hamd" deriz.
Secdede 3 kere "Sübhâne rabbiyel-a 'alâ" deriz. "Allahu Ekber" diyerek dizlerimizin üzerinde otururuz. Tekrar "Allahu Ekber" dedikten sonra yine secdeye gideriz ve 3 kere "Sübhâne rabbiyel-a 'lâ" deriz.
2. Rekat
Ayağa kalkarak kıyama dururuz.
Besmele çekeriz.
Fatiha okuruz.
Kur’an’dan en az, kısa üç ayet veya üç ayet miktarı uzun bir âyet okuruz.
Rükuya gideriz. Rüku'da 3 kere "Sübhâne Râbbiye'l-Azim" der ve doğruluruz. Doğrulurken "Semi Allahu li-men hamideh", tam doğrulunca ise "Rabbenâ leke'l hamd" deriz.
Secdede 3 kere "Sübhâne rabbiyel-a 'alâ" deriz. "Allahu Ekber" diyerek dizlerimizin üzerinde otururuz. Tekrar "Allahu Ekber" dedikten sonra yine secdeye gideriz ve 3 kere "Sübhâne rabbiyel-a 'lâ" deriz.
Oturarak Ettahiyyatu okuruz.
3. Rekat
Ayağa kalkarak kıyama dururuz.
Besmele çekeriz.
Fatiha okuruz.
Kur’an’dan en az, kısa üç ayet veya üç ayet miktarı uzun bir âyet okuruz.
Rükuya gideriz. Rüku'da 3 kere "Sübhâne Râbbiye'l-Azim" der ve doğruluruz. Doğrulurken "Semi Allahu li-men hamideh", tam doğrulunca ise "Rabbenâ leke'l hamd" deriz.
Secdede 3 kere "Sübhâne rabbiyel-a 'alâ" deriz. "Allahu Ekber" diyerek dizlerimizin üzerinde otururuz. Tekrar "Allahu Ekber" dedikten sonra yine secdeye gideriz ve 3 kere "Sübhâne rabbiyel-a 'lâ" deriz.
4. Rekat
Ayağa kalkarak kıyama dururuz.
Besmele çekeriz.
Fatiha okuruz.
Kur’an’dan en az, kısa üç ayet veya üç ayet miktarı uzun bir âyet okuruz.
Rükuya gideriz. Rüku'da 3 kere "Sübhâne Râbbiye'l-Azim" der ve doğruluruz. Doğrulurken "Semi Allahu li-men hamideh", tam doğrulunca ise "Rabbenâ leke'l hamd" deriz.
Secdede 3 kere "Sübhâne rabbiyel-a 'alâ" deriz. "Allahu Ekber" diyerek dizlerimizin üzerinde otururuz. Tekrar "Allahu Ekber" dedikten sonra yine secdeye gideriz ve 3 kere "Sübhâne rabbiyel-a 'lâ" deriz.
Oturarak Ettahiyyatu ve Allâhumme salli, Allâhumme Bârik ve Rabbenâ dualarını okuruz.
“Es selâmu aleyküm ve rahmet’ullah” diye sağa ve sola selam vererek namazı tamamlarız.
İlk sünnet kılındıktan sonra imam hutbe için minbere çıkar. Hutbeden sonra kamet getirilir ve Cuma namazı için niyet edilir.
Öncelikle "Niyet ettim Allah rızası için Cuma namazının 2 rekât farzını kılmaya. Uydum hâzır olan imama." diye niyet ederiz. Daha sonra "Allahu Ekber" diyerek Tekbir getiririz ve namaza başlarız.
Tekbirden sonra elleri bağlarız ve sessizce Sübhaneke okuruz. Sübhaneke'den sonra bir şey okumayız ve imamı dinleriz. İmam sureleri bitirdikten sonra "Allahu Ekber" diyerek rükûya gideriz. Rüku'da 3 kere "Sübhâne Râbbiye'l-Azim" der ve doğruluruz. Doğrulurken "Semi Allahu li-men hamideh", tam doğrulunca ise "Rabbenâ leke'l hamd" deriz.
Daha sonra "Allahu Ekber" diyerek secdeye gideriz. Secdede 3 kere "Sübhâne rabbiyel-a 'alâ" deriz. "Allahu Ekber" diyerek dizlerimizin üzerinde otururuz. Tekrar "Allahu Ekber" dedikten sonra yine secdeye gideriz ve 3 kere "Sübhâne rabbiyel-a 'lâ" deriz.
"Allahu Ekber" diyerek secdeden ayağa kalkarız ve ikinci rekâta başlarız. Ayağa kalktıktan sonra ellerimizi bağlarız ve hiçbir şey okumadan imamı dinleriz.
İmam sureleri bitirdikten sonra "Allahu Ekber" diyerek rükûya gideriz. Rüku'da 3 kere "Sübhâne Râbbiye'l-Azim" der ve doğruluruz. Doğrulurken "Semi Allahu li-men hamideh", tam doğrulunca ise "Rabbenâ leke'l hamd" deriz.
Daha sonra "Allahu Ekber" diyerek secdeye gideriz. Secdede 3 kere "Sübhâne rabbiyel-a 'alâ" deriz. "Allahu Ekber" diyerek dizlerimizin üzerinde otururuz. Tekrar "Allahu Ekber" dedikten sonra yine secdeye gideriz ve 3 kere "Sübhâne rabbiyel-a 'lâ" deriz.
Secdeden kalkarken "Allahu Ekber" diyerek Tahiyyata otururuz ve Ettehiyyâtü, Allâhumme Salli, Allâhumme Bârik ve Rabbenâ dualarını okuruz. Dualar bittikten sonra imamla birlikte önce yüzümüzü sağa çevirir "Es selâmu aleyküm ve rahmet'ullah" der selam veririz. Aynı şekilde sola da selam verdikten sonra Cuma namazının farzı tamamlanmış olur.
Cuma namazının farzından sonra 4 rekâtlık son sünnet kılınır. 4 rekâtlık son sünnet, öğle namazının ilk sünneti gibi kılınır. Farzdan sonra zuhr-i ahir namazı kılınır. Bu namaz öğle namazının farzı gibi kılınır, ancak niyeti farklıdır. "Vaktine yetişip kılmadığım son öğle namazının farzını kılmaya" diye niyet edilir. Son olarak öğle vaktinin son sünneti niyeti ile 2 rekâtlık sünnet namazı kılınır.
Bu kısım yukarıda anlatılan Cuma namazının ilk sünneti ile aynı şekildedir. Tek fark niyet ederken son sünnet şeklinde olmasıdır.
Cuma namazını kaç rekat olduğu genellikle karıştırılır veya tartışma konu olmuştur. Üzerinde ihtilaf olmayan ve tartışılmayan kısım ise Cuma namazının farzı iki rekat olduğu yönündedir. Hz. Peygamber'in Cumanın farzından önce, nafile olarak bir namaz kılıp kılmadığı konusunda fıkıh bilginleri, konuyla ilgili muhtelif rivayetlerden hareketle farklı görüşler ortaya koymuşlardır.
Cuma'nın farzından önce nafile bir namaz olmadığını ileri süren fakihler bulunmaktadır. Onlara göre Hz. Peygamber, Cuma namazı için mescide gelince, namaz kılmadan doğrudan minbere çıkmıştır. Sahabenin kıldığı rivayet edilen namaz ise, sünnetle ilişkisi olmayan nafile bir namazdır (İbn Kayyım, Zâdü'l-Meâd, I/118-119). Buna karşılık Hanefî, Mâlikî ve Şâfiî bilginlerine göre, Hz. Peygamber, Cuma namazının farzından önce tahiyyetü'l-mescid dışında, nafile olarak namaz kılmıştır. Hanefîler bu namazın dört rekat olduğunu, diğerleri ise belli bir rekat sayısıyla sınırlı olmadığını belirtmişlerdir (İbn Humam, Fethu'l-Kadîr, II/39; İbn Kudâme, Muğnî, II/250; İbn Abidin, Reddü'l-Muhtar, I/452). Sahih hadis kaynaklarında Hz. Peygamber'in Cuma namazından önce nafile olarak namaz kıldığına dair bir çok rivayet bulunmaktadır (İbn Mâce, Salat, 94; Buhârî, Cumu'a, 33, 39; Ebû Dâvûd, Salât, 244).
Hz. Peygamber'in Cuma namazından sonra nafile olarak namaz kıldığı konusunda ihtilaf olmamakla birlikte, bu namazın kaç rekat olduğu konusunda görüş farklılığı bulunmaktadır. Bu namaz, Ebu Hanife'ye göre bir selamla dört, Şâfiî'ye göre iki selamla dört, Ebû Yûsuf'a göre ise dört rekatta bir selam ve iki rekatta bir selam vermek üzere toplam altı rekattır (İbn Hümâm, Fethu'l-Kadîr, II/39; Şirbînî, Muğni'l-Muhtâc, I/451). Sahih hadis kaynaklarında yer alan bazı rivayetlerde, Hz. Peygamber'in Cuma namazından sonra dört, bazı rivayetlerde ise iki rekat nafile namaz kıldığı bildirilmektedir (Ebû Dâvûd, Salât, 244; İbn Mâce, İkâmetu's-Salât, 95; Buhârî, Cumu'a, 39). İbn Teymiyye, İbn Kayyım gibi bazı alimler, konuyla ilgili çeşitli rivayetleri birlikte değerlendirerek, camide kılınırsa dört, evde kılınırsa iki rekat kılınabileceği görüşüne varmışlardır.
Zikredilen bu rivayetler, Hz. Peygamber'in Cuma namazından önce ve sonra, ismi ne olursa olsun evde ya da camide nafile namaz kıldığını göstermektedir. Bu itibarla, Cumadan önce ve sonra kılınan namazlar, Cuma namazına daha sonra yapılan bir ilave olmayıp, Hz. Peygamber'in uygulamasına dayanmaktadır.
“Ey iman edenler! Cuma günü namaz için çağrı yapıldığı zaman hemen Allah’ın zikrine koşun ve alışverişi bırakın. Eğer bilirseniz bu sizin için çok daha hayırlıdır. Namaz kılınınca artık yeryüzüne dağılın ve Allah’ın lütfundan nasibinizi arayın. Allah’ı çok zikredin ki kurtuluşa eresiniz.” (Cuma,
62/9-10)
“Üzerine güneşin doğduğu en hayırlı gün Cuma günüdür; Âdem o gün yaratılmış, o gün cennete girmiş ve o gün cennetten çıkmıştır. Kıyamet de cuma günü kopacaktır.” (Müslim, Cum‘a, 18)
“Bir kimse güzelce abdest alır, sonra mescide gelir de susup, okunacak hutbeyi dinlerse, gelecek Cumaya kadar ve ondan sonraki üç gün içinde işleyeceği günahlar affedilir.” (Müslim, “Cuma”, 24)
“Allah, tembellik ve gevşeklik ederek, önemsemeyerek üç cuma namazını terk eden kimsenin kalbini mühürler.” (Ebu Dâvûd, Salât, 210; Nesâi, Cuma, 2)
“Birtakım kimseler, ya cuma namazını terk etmekten vazgeçerler ya da Allah onların kalplerini mühürler ve artık onlar gafillerden olurlar” (Nesâî, Cum‘a, 2)
“Cumaya gelmek isteyen kimse boy abdesti alsın” (Müslim, Cuma, 2)
“Ergen olan her kişinin Cuma günü gusletmesi, ağız ve diş temizliği yapması ve yeteri kadar güzel koku sürünmesi gerekir.” (Müslim, Cuma, 7)
“Cuma namazına gitmek, ergenlik çağına ulaşmış her Müslüman’a farzdır” (Ebu Dâvûd, Taharet, 129)
“Cuma günü bir saat vardır ki müslüman bu saate isabet ederek Allah’tan hayırlı bir şey isterse, Allah ona istediğini verir” (Müslim, Cuma, 15)
Cuma namazının farz olabilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerekir. Bu şartlar, Cumanın farz olması ve Cumanın sahih olmasının şartları olmak üzere ikiye ayrılır. Cumanın farz olması; cuma namazı kılmakla yükümlü olmanın şartları iken cumanın sahih olmasını şartları ise kılınan cuma namazının geçerli olmasının şartlarıdır.
CUMA NAMAZININ FARZ OLMASININ ŞARTLARI
Şu şartları taşıyan kişiye Cuma namazı kılmak farz olur:
CUMA NAMAZININ SAHİH OLMASININ ŞARTLARI
Kılınan veya kılınacak cuma namazının geçerli olması bazı şartlara bağlıdır. Bunlar şöyle sıralanır;
1-Vakit: Cuma namazı, cuma günü öğle namazı vaktinde kılınır. Öğle namazının vaktinden önce veya sonra kılınırsa cuma namazı geçerli olmaz.
2- Cemaat: Cuma namazı cemaatle kılınır, tek başına kılınmaz. Cuma namazı kılabilmek için Ebu Yusuf'un içtihadına göre imam dahil üç cemaatin, Ebu Hanife ve İmam Muhammed'in içtihatlarına göre imam hariç üç cemaatin bulunması şarttır. Bunlar yolcu veya hasta da olsalar bu şart yerine gelmiş sayılır.
İmam Şafiî’ye göre ise, bir yerde cuma namazı kılabilmek için akıllı, bülûğa ermiş, hür, erkek, mukim ve oraya yerleşmiş olan en az kırk yükümlü cemaatin bulunması şarttır.
İmam Şafiî, Peygamberimizin Medine’ye gelmesinden önce burada kılınan Cuma namazında kırk kişinin hazır bulunmasını esas almıştır. Ancak bu husus, 40 cemaatten aşağı sayıda kişiyle Cuma namazı kılınamayacağı anlamına gelmemelidir. Nitekim Hz. Peygamber’in emri ile Mus’ab b. Umeyr’in Medine’de 12 kişiye Cuma namazını kıldırdığı rivayet edilmektedir. Ayrıca Resûlullah, Cuma namazını kıldırırken, ticaret kervanının geldiğini haber alan cemaatin on iki kişi dışında hepsinin dışarı çıktığı rivayeti sahih hadis kaynaklarında yer almaktadır. Öte yandan Hz. Peygamber, bir yerleşim biriminde sadece dört kişi bulunsa bile, Cuma namazının farz olduğunu bildirmiştir.
3- Cami: Günümüzde insanların yaşadığı her bölgede gidebileceği bir cami bulunmaktadır. Hatta Cuma namazı zamanında çoğu camiler dolup taşmaktadır.
4- İzin: Hanefîler, cuma namazını devlet başkanı veya temsilcisinin ya da bunlar tarafından yetkili kılınan bir kişinin kıldırması gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Hanefîlerin dışındaki diğer mezhepler cuma namazının geçerliliği için bu şartı aramazlar. Bir camide cuma namazı kıldırması için kendisine yetki verilen kimse, o camide cuma namazını kendisi kıldırabileceği gibi bir başkasına da kıldırtabilir.
Hanefîlere göre, bir yerde cuma namazı kılınabilmesi için, o yerde cuma namazı kılınmasına, yetkili kimse tarafından herkese açık olmak üzere izin verilmesi şarttır. Buna göre, belli bir yerde bulunan kimseler, cuma namazı kılınmasına izin verilmiş camide, sadece belirli kimseler girmek kaydıyla cuma namazı kılamazlar. Ancak başka kimselerin de girmesine müsaade edildiği hâlde, başka kimseler gelmese ve sadece oradaki kimseler kılsalar, cuma namazları sahih olur.
5- Hutbe: Cuma namazının geçerli olmasının şartlarından biri de hutbe okunmasıdır. Hutbe, birilerine hitap etmek, bir şeyler söylemek demektir. Başta Cuma ve bayram namazları olmak üzere belirli ibadetlerin icrası esnasında irad edilen, genelde vaaz ve nasihati içeren konuşmayı ifade eder. Cuma namazının bir parçasını teşkil eden hutbenin varlığı, fıkhen geçerliliği veya en güzel şekilde ifası için bazı şartlar aranır. Bunlar ilmihal dilinde hutbenin şartları, rükünleri ve sünnetleri olarak anılır.
Hutbenin Şartları
Hanefîlere göre cuma hutbesinin geçerli olabilmesi için;
a) Hutbenin vakit içinde, namazdan önce, hutbe niyetiyle ve cemaatin huzurunda okunması,
b) Hutbe ile namaz arasında herhangi bir meşguliyetin bulunmaması gerekir.
Şafiîlere göre, cuma hutbesinin sahih olabilmesi için de;
a) Hutbenin rükünlerinin Arapça olması, öğle vaktinde, namazdan önce ve ayakta okunması,
b) İki hutbe arasında oturulması, iki hutbeyi en az kırk
kişinin dinlemesi, gerek iki hutbe ve gerekse hutbe ile namaz arasında başka bir meşguliyetin bulunmaması,
c) Hatibin; erkek, abdestli ve temiz olması, setr-i avrete riayet etmesi, sesini kırk kişiye duyurması, imamlığının sahih olması, namazın farz ve sünnetlerini birbirinden ayıracak kadar bilgili olması gerekir.
CUMA HUTBESİNİN SÜNNETLERİ
a) Hatibin, minbere yakın bir yerde bulunup cumanın ilk sünnetini minberin önünde kılması.
b) Hatibin minberde cemaate dönük olarak oturması ve okunacak ezanı bu şekilde dinlemesi.
c) Ezanın, hatibin huzurunda okunması.
d) Hatibin her iki hutbeyi ayakta okuması.
e) Hatibin hutbeyi cemaate dönerek okuması.
f) Hutbeye gizlice eûzü-besmele çektikten sonra sesli olarak Allah’a hamd ve sena ile başlaması (bk. Müslim, Cuma, 44–45).
g) Kelime-i şahadet okuması ve Hz. Peygamber’e salâvat getirmesi (bk. Müslim, Cuma, 46).
h) Müslümanlara nasihatte bulunması.
ı) Eûzü-besmele ile Kur’ân’dan bir ayet okuması.
i) Hutbeyi iki bölüm hâlinde okuması ve iki hutbe arasında kısa bir süre, ortalama üç ayet okuyacak kadar oturması.
j) İkinci hutbeye Allah’a hamd ve Hz. Peygambere salâvat getirerek başlaması.
k) İkinci hutbede mü’minlerin af ve mağfireti için Allah’a dua etmesi.
l) İkinci hutbeyi birinciye göre daha alçak sesle okuması.
m) Hutbeyi kısa tutması (Müslim, Cuma, 47).
n) Hutbeyi cemaatin işitebileceği bir sesle okuması.
o) Abdestli olması ve avret yerlerinin örtülü bulunması.
ö) Hutbeden sonra namaz için kamet getirilmesi.
p) Cuma namazını hutbe okuyan kişinin kıldırması.
1- Gusül abdesti almak
2- Misvak kullanmak
3- Temiz elbise giyinmek
4- Güzel koku sürünmek
5- Salavat getirmek
6- Camiye erken gitmek
7- Kehf suresi okumak
8- Hutbeyi sessizce okumak