Kortizol hormonunun olağanın üstünde bir düzeyde olduğu durumlarda ortaya çıkan belirtiler bütününe cushing sendromu denir. İlk kez 1932 yılında Harvey Williams Cushing tarafından tanı konulan cushing sendromunu Sezen Aksu'nun hastalığı olarak biliniyordu. Türkiye Metabolik Cerrahi Vakfı'nın düzenlediği geceye katılan Türkan Şoray'da CuShing sendromuna yakalandığını söyledi. Türkan Şoray yaptığı konuşmada "Herkesi kontrol olmaya davet ediyor ve devletin Metabolik Cerrahi Vakfı'nın çalışmalarına katkıda bulunması gerektiğine inanıyorum" dedi. Cushing Sendromu belirtileri ise şöyledir: Gövde fazla kilolu, kol ve bacaklar ince, yüz yuvarlak ve tombuldur. Akne ya da cilt enfeksiyonları, karında, uyluklarda ve göğüste mor çatlaklar, kolay morarabilen hassas bir cilt, ensede yağ toplanması, zayıf kaslar, sırt ağrısı, kemik ağrısı ve kemiklerde hassasiyet gibi belirtileri vardır.
Cushing Sendromu nedenleri
Cushing sendromunun en sık nedeni böbrek üstü bezinden üretilen kortizol miktarının oldukça yüksek olmasıdır. Bu hormonun fazla üretilmesinin sebelerinden birisi hipofiz bezinden salgılanarak, böbrek üstü bezlerinden aşırı miktarda kortizol salgılanmasına neden olan adrenokortikotropik (ACTH) hormondur. Diğer bir neden ise böbrek üstü bezinde hastalık olması sonucu kortizolün aşırı üretilmesidir. Ayrıca bazı hastalıklarda kullanılan kortizon cushing sendromuna yol açar. Fakat bu ilacın, bu hastalığa neden olması için uzun süre ve yüksek dozlarda kullanılması gerekir. Bu durumda hayati risk vardır. Yol açtığı problemler oldukça ciddidir. Doktor kontrolünde kullanılan kortizonun yan etkilerinin ortaya çıkma ihtimali oldukça düşüktür.
Cushing Sendromu belirtileri
Hastalığın en tipik belirtilerinden birisi aydede yüzdür. Hastaların yüzü kilolu, şiş ve pembe görünümdedir. Omuzların arasında, ense bölgesinde çok fazla miktarda yağ birikmesi olur. Bu duruma buffalo sırtı denir. Ayrıca karın bölgesinde de aşıır miktarda yağ birikir, fakat kollar ve bacaklar zayıflamıştır. Baş ve sırt ağrısı, yorgunluk, kaslarda güçsüzlük gibi bu hastalığa özgül olmayan belirtiler de görülür. Karın bölgesinde, göğüslerde çatlama oluşur. Bunlar mor renktedir. Sindirim sistemi hastalıklarında artış görülür. Özellikle mide yakınmaları sıktır. Erkeklerde cinsel isteksizlik, kadınlarda adet düzensizliği görülebilir. Sivilce oluşumu ve vücutta kıllanma artar. Cushing sendromunun ilerlemesi halinde hipertansiyon, şeker hastalığı, kalp hastalıkları, psikolojik bozukluklar, kemik erimesi ortaya çıkabilir.
Hastalarda iyileşme dönemlerine rastlansa bile Cushing sendromu genellikle yavaş bir gelişme gösterir ve tedavi edilmediğinde ölümle sonuçlanabilir. Hastalığın seyri önemli ölçüde kaynaklandığı nedene de bağlıdır. Hastalığın böbreküstü bezi kabuğunun yaygın olarak büyümesi ve aşın çalışmasına bağlı olarak gelişmesi ya da tümörden kaynaklanması özellikle çocuklarda çok değişik gelişmelere açıktır. Günümüzde kötü huylu tümörlere bağlı olarak gelişen Cushing sendromunda bile ilaçlar ve cerrahi tedavi sayesinde iyileşme olasılığı yükselmiştir.
Cushing hastaları günlük aktivitelerini yaparken bile zorlanır. Hasta merdiven çıkamaz, çömeldiği yerden kalkamaz. Kas güçsüzlüğü olur. Bağışıklığı bozulduğu için enfeksiyonlara yakalanma olasılığı artar. Hastada kalp hastalıkları, tansiyon, diyabet, depresyon ve cinsel isteksizlik gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Kadınlarda âdet bozuklukları, âdet kesilmesi ve tüylenme artışı da oluşur.
Cushing Sendromu tedavi yöntemi
Cushing sendromunun en uygun sağaltım yöntemi fazla ACTH ya da kortizol üreten uru ya da bölgeyi cerrahi girişimle almaktır. ACTH'ye bağlı Cushing sendromunda bu yapılamazsa, iki böbreküstü bezinin de alınması seçenekler arasındadır. Gizli, yer dışı ACTH salgılayan urun bulunduğu durumlarda ilaç yoluyla da hasta sağaltılabilir. Cushing hastalığı durumunda ise hipofiz ışınlaması ve ilaçla sağaltım yöntemleri bir arada kullanılabilir.
Işınlama
Hipofizin ışınlaması ve ek ilaç sağaltımı, ameliyata aday olmayan hastalar için en uygun sağaltım yöntemi olabilir. Işınlama yöntemini sorunlu kılan etmenler, hastanın sağaltıma yanıt vermesinin çok uzun bir zaman alabilmesi (10 yılı bulabilir), ve ışınlama sonrasında hipofiz bezinin işlevini yitirip hormon eksikliklerine neden olabilmesidir. Eğer kortizol düzeyinin çok kısa bir süre içinde olağan değerlere çekilmesi isteniyorsa, böbreküstü bezlerini cerrahi girişimle almak daha akılcı olabilir.
İlaçla sağaltım
İlaçla sağaltım tek başına Cushing sendromu için ancak seyrek durumlarda yeterlidir, çünkü hastanın sürekli izlenmesi, ilacın ölçüsünün ayarlanması gerekmektedir. Yer dışı ACTH salgılanan hastalarda ur sıçramamışsa bu ur cerrahi girişimle alınabilir. Bunun dışında, böbreküstü bezlerinin alınması ya da ilaçla sağaltım seçenekler arasındadır. Böbreküstü bezlerinin cerrahi girişimle alınması, tıbbi giderleri karşılayamayan, ilacın yan etkilerine dayanamayan, ilaçların olumsuz etkilerinin uzun aralıkta vücut üzerinde ciddi sonuçlara neden olabilen hastalarda daha iyi düşünülmelidir. İlaçların en yüksek ölçüde verilmelerine karşın hastanın kortizol düzeyi olağan değerlere dönmüyorsa, cerrahi girişim daha uygun bir sağaltım yöntemi olabilir.
Böbreküstü bezlerinde kötücül olmayıp yüksek derişimde kortizol salgılayan bir kütlenin bulunduğu durumlarda (gerek yalnız bir, gerek iki bezde de bulunan) cerrahi girişimle dokunun alınması uygundur. Laparoskopi yeğlenen bir yöntemdir. Ancak, kütlenin alınmasından sonra durum yineleyebilir, ve yeniden ameliyata gerek olabilir. Bunun için, ek mitotan kemoterapisine başvurulması sağaltımı hızlandırabilir.