Milyonlarca çalışanı ilgilendiren kıdem tazminatı konusunda gelişmeler yaşanıyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, kıdem tazminatı konusunda çalışmalara başlayacaklarını belirtti. Kıdem tazminatının zulme dönüştüğünü belirten Çelik, TBMM'de komisyon gündeminde bulunan iş güvenliğiyle ilgili torba yasada kıdem tazminatı konusunda düzenlemelerin yapılabileceğini belirtti. Başbakan Ahmet Davutoğlu ise 10. Ekonomik Kalkınma Planı'nı anlattığı konuşmasında kıdem tazminatı konusunda sorulan soruları yanıtladı. Davutoğlu, kıdem tazminatı konusunda yeni bir uygulmayı hayata geçirmeyi düşündüklerini belirtti.
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili torba yasa tasarısının TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu'nda altı komisyon çalışması tamamdı. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili torba yasa tasarısı çalışmaları bu hafta üst komisyonda devam edecek. Bu torba yasa çalışması öncesi kıdem tazminatı konusunda açıklama yapan Bakan Faruk Çelik, mevcut kıdem tazminatı sisteminin zulme dönüştüğünü belirtti. Çelik, kıdem tazminatı konusunda sosyal taraflarla uzlaşılabileceğine inandığını ve bunun için mesai ayırmak gerektiğini ifade etti. Aylık ne kadar kesinti yapılacağı gibi hususlarda oturup hesap kitap yapmak gerektiğini kaydeden Çelik, "Sigorta primi gibi tazminat da aylık olarak hesabına yatsın" dedi.
Toplantıda bir gazeteci Başbakan'a kıdem tazimatı ile ilgili ne yapmayı planladıklarını sordu.
Davutoğlu, "Bazı çalışmalarımız var çalışma hayatında tüm paydaşlarla konuşup tartıştıktan sonra yeni bir uygulamayı başlatmayı düşünüyoruz. Kıdem tazminatı sisteminde yaşanan sorunların çözümü amacıyla ilgili sosyal taraflarla istişare halinde gerekli mevzuat düzenlemelerini yapacağız. İşsizlik sigortasından yararlanma koşullarını esnetmek ve yararlanma sürelerini artırmak için mevzuat çalışması yapacağız. Uzaktan eğitim sistemi kuracağız ve buna işlerlik kazandıracağız." dedi.
BAKAN KIDEM TAZMİNATI İÇİN TARİH VERDİ
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, kıdem tazminatının şu haliyle sürdürülebilir olmadığına dikkat çekerek, "Soruna yönelik geliştirecek çözümün herkesi kapsayacak. Çalışmalar yürütülüyor, seçime kadar bu sorunu çözmeye çalışacağız." dedi. Faruk Çelik sözlerini şöyle sürdürdü: "Taraflarla görüşüyoruz. Şu andaki uygulama sürdürülebilir olmaktan çıkmıştır. Amaç bütün işçilerin bu haktan yararlanmasını sağlamaktır. Hak kaybı programımızda söz konusu değildir. Umarız diyalogla seçimlere kadar çözüleceğini düşünüyoruz" şeklinde cevap verdi."
KIDEM TAZMİNATI HANGİ DURUMLARDA ALINABİLİYOR?
Kural olarak işten kendi isteğiyle (istifa) ayrılan işçi, kıdem tazminatı alamıyor. Ancak aynı işyerinde en az 1 yıl çalıştıysanız ve belli şartlarda istifa etseniz de kıdem tazminatı alabilirsiniz. Eğer işveren iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı davranışlarda bulunuyorsa istifa ettikten sonra kıdem tazminatı alınabiliniyor.
Kadın çalışanların evlilik nedeniyle işten ayrılması durumunda da kıdem tazminatı alınabiliyor. Ancak buradaki kritik nokta bu haktan yararlanılabilmesi için; iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshi, evliliği gösteren belgenin işverene sunulması, feshin gerekçesinin evlilik olduğunun açıkça belirtilmesi gerekiyor.
Malüllük aylığı nedeniyle işten ayrılanlar da kıdem tazminatı almaya hak kazanıyor. Ayrıca yaşlılık aylığı başka bir ifadeyle emeklilik maaşı almak için yaş dışındaki sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayılarını tamamlayanlar, kendi isteğinle işte ayrılsalar bile kıdem tazminatına hak kazanıyor.
İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa işçi iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı alabilir.
Muvazzaf askerlik görevi nedeniyle işyerinden ayrılan ve o işyerinde veya aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıllık çalışması bulunan işçiler, askere giderken kıdem tazminatını alabiliyor.
Bedelli askerlik durumunda ise birliğe teslim olmak zorunluluğu olmadığı için işyerinden ayrılma durumu da sözkonusu değil. Bu nedenle, 1 gün bile askerlik yapılmayacağı için bedelli askerlik yapacak işçiler işyerlerinden ayrılarak kıdem tazminatına hak kazanamaz. Askerlik nedeniyle işten ayrılacak işçiler, eğer gerekli koşulları sağlamışlarsa işsizlik maaşına başvurabilirler. Fakat bu başvurular askere giderken değil, askerden dönünce yapılmalı.
Maaşı düşürülen işçi, kıdem tazminatı isteyip işten ayrılabilir.İş yerinin devredilmesi durumunda tüm hak ve borçlar devralan kişiye aktarılıyor. İşyerinin tamamı veya bir bölümü hukuki bir işleme dayanılarak bir başka işverene devredildiğinde, mevcut iş sözleşmeleri tüm hak ve borçları ile birlikte devralana geçer. Dolayısıyla devri gerekçe göstererek hizmet aktinizi feshedemez ve kıdem tazminatı talep edemezsiniz.İş yerinin satılmasının da birçok kişi tarafından yine kıdem tazminatı ödenmesini gerekiren şartlar arasında olduğu sanılır.
Herhangi bir işyerinin kısmen veya tümüyle devredilmesi durumunda, söz konusu işyerinde çalışmakta olanlar aynı şartlarla çalışmaya devam edecekler. Dolayısıyla işyerinin devri, çalışanların yasal hakları konusunda herhangi bir kayba yol açmayacağından, çalışanlara işyerinin devri nedeni ile kıdem tazminatı ödenmesi söz konusu değil.
Hamilelik veya doğum nedeni ile işten ayrılan çalışanların da kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmadığı çok konuşulur. Yasal düzenleme açısından hamilelik veya doğum nedenine dayalı işten ayrılmalar istifa olarak değerlendirildiğinden, işten ayrılan işçi tazminat haklarından vazgeçmiş sayılıyor.
YENİ SİSTEM NE GETİRİYOR?
Her çalışan için bir bireysel hesap açılacak. Bu hesaba her ay işveren tarafından kıdem tazminatı ödeneği yatırılacak.
NE KADAR SÜREDE KIDEM HAKKI KAZANILACAK?
Şu anki sistemde bir işyerinde bir yıldan az çalışanın kıdem hakkı bulunmazken, yeni sistemde bir gün çalışanın dahi hakkı olacak.
KIDEM HESABINA FAİZ İŞLETİLECEK Mİ?
Bireysel kıdem hesapları üzerinde faaliyet gösterecek ve Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu'na tabii olacak firmalar olacak. Primlerin hangi fonlarda değerlendirileceğine çalışan kendisi karar verecek. Ama işçi tercihte bulunmazsa hesabında biriken paranın asgari yüzde 40'ı kamu borçlanma araçları veya kira sertifikalarını içeren bir fonda değerlendirilecek.
İŞTEN AYRILIRSAM KIDEM HESABIM NE OLACAK?
İşten ayrılma veya iş değiştirme durumunda da aynı hesap üzerinden çalışanın kıdem tazminatı hakkı devam edecek. Çalışanın ev almak istemesi gibi durumlarda fonda biriken kaynağın yarısını çekme hakkı olacak. Ölüm halinde de mirasçılar biriken tutarı çekme hakkına sahip olacak.
İŞVEREN ÖDEME YAPMAZSA HANGİ YOLLARA BAŞVURULABİLECEK?
Çalışan istediği zaman şirketler üzerinden kendi hesabına aktarılan kaynağı ve nemalanma durumunu görebilecek. Ancak işverenin hiçbir şekilde ödememe yapmaması durumunda yaptırımın ne olacağı konusu şu anda netleşmeyen başlıklardan biri.
BU DEĞİŞİKLİKLERİN NE ZAMAN YAPILMASI BEKLENİYOR?
Son açıklanan dönüşüm programlarına göre, 1 yıl içinde kıdem tazminatı ve işsizlik sigortası fonuyla ilgili çalışmalar tamamlanacak ve düzenleme hayata geçirilecek.
SOSYAL TARAFLARIN YENİ DÜZENLEMEYLE İLGİLİ ÇEKİNCELERİ NE?
Her yıl 1 brüt maaş kadar kıdem tazminatı hakkının korunması için, yeni sistemde işverenin çalışanın maaşının yüzde 8.4'lük kısmı kadar bir kaynağı kıdem tazminatı hesabına aylık olarak aktarması gerekiyor. İşçi sendikaları bu oranın düşürülmesi durumunda, düzenlemeye karşı olacaklarını belirtiyor. İşveren ise, yüzde 8.4'lük oranın ciddi bir yük getireceğini ve rekabete engel olacağını belirterek itiraz ediyor.
KIDEM TAZMİNATI HESABINA DEVLETİN TEŞVİK VERMESİ SÖZ KONUSU OLACAK MI?
Bireysel emeklilik hesaplarında olduğu gibi devletin yüzde 25 oranında bireysel emeklilik hesabına katkı yapması gündeme geldi, ancak bu konuda da bir netlik bulunmuyor.
MEVCUT ÇALIŞANLARIN DURUMU NE OLACAK?
Bugüne kadar yapılan açıklamalara göre, mevcut çalışanlar isterlerse şu anki sistemde kalacak; iki tarafında uzlaşması durumunda ise yeni sisteme geçiş mümkün olacak.
KIDEM TAZMİNATI SİSTEMİNDE NİÇİN BİR DEĞİŞİKLİK GÜNDEMDE?
Şu anki sistemde, işten çıkarılan bir işçinin çalıştığı her yıl için bir brüt maaş kıdem tazminatı hakkı var. Ancak işverenin ödeme yapmaması durumunda, uzun süren bir yargı süreci başlıyor. Çalışma Bakanı Faruk Çelik, birçok işçinin yararlanamadığını ve mağdur olduğunu; işverenlerin da yüklerinin yeniden belirlenmesi istediğini söyledi.