Deflasyon nedir? Deflasyonun etkileri ve sonuçları nelerdir?

Ekonomi terimleri arasında yer alan deflasyonun yaygın olarak dezenflasyon ile karıştırıldığı bilinir. Ancak Fransızcadan Türkçeye ödünçlenen bu sözcüğün ifade ettiği anlam dezenflasyon ile aynı değildir. Dolayısıyla deflasyonun ne anlama geldiği ve hangi durumlara yol açtığı açıklanmalıdır. Bu sayede ekonomiye zarar vermeyen bir durum olarak düşünülen deflasyonun olumsuz sonuçlarına da değinilebilir. Böylelikle deflasyonun etkileri ile sonuçlarının birbiriyle bağlantılı bir şekilde incelenmesi mümkün olacaktır.

Deflasyon nedir?

Fransızca kökenli bir ekonomi terimi olan deflasyon, para kısıtlaması anlamına gelir. Yaygın olarak para darlığı şeklinde de kullanılan deflasyon teriminin enflasyonun tam tersi olduğu söylenebilir. Bu nedenle "Deflasyon ne demek?" diyen kişiler için ilgili terimin ifade ettiği durumlar ayrıntılı olarak açıklanmalıdır. Deflasyon temelde her bir mal ve hizmetin fiyatında sürekli olarak düşüş yaşanmasını temsil eder. Bu bağlamda bir ülkede deflasyon yaşandığı zaman gün geçtikçe aynı paraya daha fazla mal ve hizmetin satın alınması mümkün olur. Ancak temel özelliği dikkate alındığı zaman zararsız bir durum olarak düşünülse de deflasyonun ekonomik durgunluğu tetiklediği bilinir.

Deflasyon türleri nelerdir?

Mal ve hizmetlerin fiyatlarının düşmesini temsil eden deflasyonun etkileri ile sonuçlarından söz edilmeden önce bu durumun türlerine değinilmelidir. Çünkü deflasyonun farklı ekonomik varlıkları etkilemesi mümkündür. Bu bağlamda deflasyonun türlerinin sıralanması için Charles Rist tarafından yapılan sınıflandırma dikkate alınabilir. Rist'e göre 3 ayrı deflasyon türü aşağıdaki gibidir:

• Mali Deflasyon: Bu durum bankaların devlet yararı için çıkardığı ödeme araçlarının devlet tarafından karşılanmasına bağlı olarak ortaya çıkar. Yani mali deflasyon durumunun deflasyoncu siyaset olarak da adlandırıldığı görülür. Mali deflasyonda vergilerin artırılması ve kamu harcamalarının kısılması sayesinde kamu borçlarının ödenmesi hedeflenir.
• Kredi Deflasyonu: Bu deflasyon türünün farklı şekillerde gerçekleştirilebildiği bilinir. Bunlar arasında açık piyasa siyaseti yapılması ya da bankaların mevduatlarını artırmaya zorlanması gibi uygulamalar yer alır. Dolayısıyla kredi deflasyonunda arz veya talep üzerinde durularak fiyatların yükselmesi önlenir.
• Para Deflasyonu: Banknotların tedavülden çekilmesi durumunda ortaya çıkan deflasyon türüdür.

Deflasyonun etkileri ve sonuçları nelerdir?

Deflasyonun en belirgin etkisinin mal ve hizmetlerin fiyatları üzerindeki düşüş olarak belirtilmesi mümkündür. Ancak bu durum zararsız olarak düşünülse de ekonomiyi olumsuz yönde etkileyebilir. Bu bağlamda deflasyonun muhtemel sonuçlarının aşağıdaki gibi sıralanması mümkündür:

• Deflasyon döneminde faiz oranlarının yükselme eğilimine girdiği ve buna bağlı olarak tasarruf ya da birikimin tercih edildiği bilinir. Dolayısıyla deflasyon döneminde yeni iş kollarının oluşması ve harcama yapılması engellenebilir.
• Deflasyon döneminde piyasadaki satış fiyatlarıyla birlikte kar oranının da düşüş gösterdiği bilinir. Bu da bazı şirketlerin çalışanlarını işten çıkarmayı düşünmelerine yol açabilir.
• Deflasyona bağlı olarak düşen fiyatların üretimi olumsuz yönde etkilediği ve bunun da maaşları düşürebildiği görülür. Maaşların düşmesi de piyasadaki ürünlere yönelik olan talebin azalmasını ve fiyatların gün geçtikçe daha fazla düşmesini etkileyebilir. Bu durum da deflasyon sarmalı olarak adlandırılır.
• Deflasyonun yol açtığı olumsuz durumlardan biri de paranın değerinin artmasına bağlı olarak dış ticaret dengesinin bozulmasıdır.

Deflasyon örnekleri nelerdir?

Mal ve hizmetlerin fiyatlarının sürekli olarak düşmesini temsil eden duruma yönelik olan "Deflasyon nedir örnek?" sorusuna yanıt arandığı görülür. Bu bağlamda deflasyon dönemine örnek olan çeşitli olayların anlatılması mümkündür. Amerika Birleşik Devletleri'ni zorlayan ekonomik krizlerden biri olan Büyük Buhran'a deflasyonun yol açtığı bilinir. Bu dönemde deflasyona bağlı olarak mal ve hizmetlere yönelik talebin azaldığı, fiyatlarda ise büyük bir düşüş yaşandığı söylenebilir. 1929'da yaşanan bu deflasyon sürecinde ABD'de birçok şirketin iflas ettiği ve işsizlik oranının artış gösterdiği belirtilebilir.

Deflasyonun ne anlama geldiğini araştıran kişilerin Türkiye'de bu gibi bir sürecin yaşanıp yaşanmadığını da sorguladığı bilinir. Bu bağlamda bir grup ekonomistin Türkiye’de 1930 ile 1933 yılları boyunca deflasyon sürecinin yaşandığını belirttiği söylenebilir. Fakat Türkiye'de belirtilen yıllar arasında büyüme oranının devam etmesi bu sürecin deflasyon olarak adlandırılmaması gerektiğini gösterir. Dolayısıyla Türkiye'de deflasyon döneminin henüz belirgin bir şekilde yaşanmadığı hatırlatılmalıdır.