Demans unutkanlığın ön planda olduğu birçok hastalığa verilen genel bir kavramdır. En bilinen demans hastalıkları alzheimer ve parkinson olsa da pek çok farklı etken demansa sebep olabilmektedir. Demans tanısı konulan bazı hastalıkların kesin tedavisi olmazken, bazıları tedavi ile düzelebilmektedir.
Demans hastalıkları arasında herhangi birisinin etkisi ile oluşan demans hastalığı yaşlılık döneminde sıklıkla görülse de yaşlanma öncesinde de görülebilir. Esasında demans bir hastalığın sonucu olarak ortaya çıkar. Tüm demansların ortalama yüzde 50’si alzheimer temeline dayanır. “Demans nedir?” sorusuna verilebilecek en net cevap; zihinsel faaliyetlerin çeşitli hastalıklar nedeni ile sona ermesidir. Demans kelimesinin kökeni Latinceye dayanır. “Mens” kelimesi Latince’de zihin anlamına gelir. Kelime anlamı olarak “zihnin yitirilmesi” demektir.
“Demans nedenleri nelerdir?” sorusuna en doğru cevabı verebilmek için öncelikle beynin işleyişi ile ilgili bilgi sahibi olmak gerekir. Esasında beyin hücrelerinin tamamı birbiri ile bağlantılı olarak çalışma gösterir. Bu işleyişte beyin bölümlere ayrılır ve her bir bölüm belirli bir duygu ya da işleyişten sorumludur. Demans hastalıkları arasından herhangi birisinin görülmesi sonrasında bu hastalıkların beyne zarar vermesi nedeniyle bunama durumu oluşmaya başlar.
Demans hastalıkları olarak ifade edilen oldukça fazla hastalık türü vardır. Ancak bunlar arasında en yaygın olarak görülenleri şunlardır;
Demans ve Alzheimer farkı için söylenebilecek en doğru ifade; demans tek bir hastalık ismi olmayıp, bellek ve benzeri zihinsel yeteneklerin bozukluğu ile giden hastalıkların hepsine verilen genel isimdir. Alzheimer ise demansa sebep olabilen daha özel bir hastalıktır.
Alzheimer hastalığında beyinde belirli proteinler kaybolur ve bu nedenle unutkanlık meydana gelir. Ancak demans hastalığında beyinin genel olarak hücrelerinin işleyişi bozulur. Yaşamsal rutinler bile unutulacak hale gelir. Bu nedenle Alzheimer olan tüm hastaların demans olması gibi bir durum söz konusu değildir.
Demans hastalarında konuşma bozukluğu sıklıkla meydana gelen bir durumdur. Ancak Alzheimer hastalarında konuşma bozukluğu her zaman görülmeyebilir.
Demans evreleri öncesinde bireylerde belirli bulgulara rastlanır. Öncelikle yeni öğrenilen bilgilerin unutulması en belirgin özellikler arasındadır. Demans hastalığının ilk evreleri kişiden kişiye değişkenlik göstermekle birlikte genellikle hafıza bozukluğu sıklıkla görülür. Demans hastalığı ilk başladığı zaman çoğunlukla yakın belleğe yüklenmiş olan bilgiler hatırlanmaz. Bu bilgiler arasında son görülen kişilerin unutulması, akşam yenen yemeğin ertesi gün hatırlanmaması, para üstü almayı unutmak gibi belirtiler bulunur. Demans hastalığının görülmeye başlamasıyla birlikte kademeli bir şekilde unutkanlıkta da artış yaşanır. Dikkat eksikliği, kararsızlık, görsel öğelerin unutulması gibi şikayetler günden güne artar.
Demans evreleri 3 bölüme ayrılır. Bunlar erken evre, orta evre ve geç evre olarak adlandırılır.
Erken evre: Demans hastalığı belirtilerinin görülmeye başlandığı ilk evredir. Genellikle hastalığın ilk evresinde bireyler ve çevresindekiler hastalığın çok farkına varmaz. Ancak bu dönem erken teşhis ve tedavi açısından oldukça önemlidir. Erken evrede görülebilecek en yaygın bulgular; bilinen yerlerde kaybolmak, unutkanlık ve yakın geçmişi hatırlamamak olarak ortaya çıkar.
Orta evre: Bu evreye gelindiğinde bireyler daha ciddi problemler yaşamaya başlar. Genellikle çevresindeki kişilerin isimlerini unutur. Günlük rutin bakımda problemler yaşar. Konuşma bozuklukları görülür ve kişiler davranış bozuklukları yaşamaya başlar.
Geç evre: Demans evreleri arasında en son ve en ağır evredir. Bu evrede artık hastalar çevresinden bihaberdir. Genellikle yatar haldedir. Yürüme ve konuşmada zorluklar artmıştır. Hasta çevresindekileri tanıyamaz hale gelmiştir. Kişiler yardım olmadan günlük hiçbir işi yapamazlar.
Demans hastalıkları teşhis edilirken herhangi bir test ya da tahlil yapılmaz. Ancak doktora başvuran hastaların genelde belirgin şikayetleri bulunur. Doktorun sorduğu sorulara göre hastalık teşhisi konur. Tedavisi için erken teşhis oldukça önemlidir. İlaç tedavisi ile hastalığın yavaşlatılması sağlanır. Hafızanın güçlendirilmesi ve odaklanmanın artırılması amacı ile kullanılan ilaçlar bulunur ve bu ilaçlar reçetesiz satılmaz. Ancak bu ilaçların kullanımı sonrasında ciddi yan etkiler görülebilir. Doğal yollarla tedavi sağlamak için hastaların yaşadıkları ortamda iyileştirmeler yapılabilir. Örneğin ev daha sakin bir hale getirilebilir. Bu sayede dikkat dağınıklığı minimum seviyeye indirilir.
Demans nedenleri kesin olarak henüz bilinmemektedir. Ancak hastalık ortaya çıkmadan evvel çeşitli önlemler alınarak hastalığın oluşmasının önüne geçilebilir. Hastalığın önlenmesi için alınabilecek basit ama etkili önlemler şunlardır;
Beslenmenizi düzenleyin. Kaliteli yağlara ve protein, mineral açısından zengin gıdalara hayatınızda yer verin.
Şekerli ve paketli ürün tüketimini en aza indirin. Hatta mümkünse hiç tüketmeyin. Çünkü karbonhidrat ve şeker beyin hücrelerine ciddi zararlar verir.
Düzenli egzersiz yapın. Sabahları temiz havada yapacağınız egzersizler beyin sağlığınıza oldukça fayda sağlayacaktır.
Uyku beyin için oldukça önemlidir. Karanlık bir odada düzenli uyku uyuyun. Erken uyumaya ve sabahları erken uyanmaya özen gösterin.