Alzheimer hastalığı demansın en yaygın türüdür. Demans çoğunlukla yaşlı yetişkinleri etkilese de normal yaşlanmanın bir parçası değildir.
En az 65 yaşında olanlar arasında 2014 yılında demanslı tahmini 5 milyon yetişkin var ve 2060 yılına kadar yaklaşık 14 milyon olacağı tahmin ediliyor.
Hayır, birçok yaşlı yetişkin tüm hayatlarını bunama geliştirmeden yaşar. Normal yaşlanma, kasların ve kemiklerin zayıflamasını, atardamarların ve damarların sertleşmesini ve şu şekilde gösterilebilecek yaşa bağlı bazı hafıza değişikliklerini içerebilir:
Bir kelime bulmakta zorlanmak ama daha sonra hatırlamak
Bazen araba anahtarlarını yanlış yerleştirme
En son olayları unutmak
Bir tanıdığın adını unutmak
Normalde, yıllar içinde inşa edilen bilgi ve deneyimler, eski anılar ve dil bozulmadan kalırdı.
Demans genel bir terim olduğu için belirtileri kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterebilir. Demansı olan kişilerin şu sorunları vardır:
Hafıza
Dikkat
İletişim
Akıl yürütme, yargılama ve problem çözme
Görmede yaşa bağlı tipik değişikliklerin ötesinde görsel algı
Demansa işaret edebilecek işaretler şunları içerir:
Tanıdık bir mahallede kaybolmak
Tanıdık nesnelere atıfta bulunmak için alışılmadık kelimeler kullanmak
Yakın bir aile üyesinin veya arkadaşının adını unutmak
Eski anıları unutmak
Görevleri bağımsız olarak tamamlayamama
Demans riskini ne artırır?
Yaş
Demans için bilinen en güçlü risk faktörü artan yaştır ve çoğu vaka 65 yaş ve üzerindekileri etkiler.
Aile öyküsü
Demansı olan ebeveynleri veya kardeşleri olan kişilerin demans geliştirmesi daha olasıdır.
Irk/etnik köken
Daha yaşlı Afrikalı Amerikalıların demansa sahip olma olasılığı beyazlardan iki kat daha fazladır. Hispaniklerin demansa sahip olma olasılığı beyazlardan 1,5 kat daha fazladır.
Kötü kalp sağlığı
Yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve sigara, uygun şekilde tedavi edilmezse bunama riskini artırır.
Travmatik beyin hasarı
Kafa yaralanmaları, özellikle şiddetliyse veya tekrarlanıyorsa bunama riskini artırabilir.
Bir sağlık hizmeti sağlayıcısı, endişe nedeni olup olmadığını görmek için dikkat, hafıza, problem çözme ve diğer bilişsel yetenekler üzerinde testler yapabilir. Fizik muayene, kan testleri ve CT veya MRI gibi beyin taramaları altta yatan bir nedeni belirlemeye yardımcı olabilir.
DEMANSIN EN YAYGIN TÜRLERİ NELERDİR?
Alzheimer hastalığı. Bu, vakaların yüzde 60 ila 80'ini oluşturan demansın en yaygın nedenidir. Beyindeki belirli değişikliklerden kaynaklanır. Ticari marka semptomu, dakikalar veya saatler önce meydana gelen bir konuşma gibi son olayları hatırlamakta güçlük çekerken, daha uzak anıları hatırlamakta zorluk hastalığın ilerleyen dönemlerinde ortaya çıkar. Yürüme veya konuşma zorluğu veya kişilik değişiklikleri gibi diğer endişeler de daha sonra ortaya çıkar. Aile öyküsü en önemli risk faktörüdür. Alzheimer hastalığı olan birinci derece bir akrabaya sahip olmak, Alzheimer hastalığına yakalanma riskini yüzde 10 ila 30 oranında artırır.
Vasküler demans. Demans vakalarının yaklaşık yüzde 10'u felç veya beyne kan akışıyla ilgili diğer sorunlarla bağlantılıdır. Diyabet, yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol de risk faktörleridir. Belirtiler, etkilenen beynin alanına ve boyutuna bağlı olarak değişir. Hastalık aşamalı bir şekilde ilerler, yani kişi daha fazla felç veya mini vuruş aldıkça semptomlar aniden daha da kötüleşir.
Lewy vücut demansı. Hafıza kaybı gibi daha tipik semptomlara ek olarak, bu tür bunama hastalarında tutukluk veya titreme gibi hareket veya denge sorunları olabilir. Birçok insan, gündüz uyku hali, kafa karışıklığı veya dik dik bakma nöbetleri de dahil olmak üzere uyanıklıkta değişiklikler yaşar. Ayrıca geceleri uyumakta zorluk çekebilir veya görsel halüsinasyonlar (gerçekte orada olmayan insanları, nesneleri veya şekilleri görme) yaşayabilirler.
Fronto-temporal demans. Bu tip demans, beynin etkilediği kısım nedeniyle çoğunlukla kişilik ve davranış değişikliklerine yol açar. Bu duruma sahip kişiler kendilerini utandırabilir veya uygunsuz davranabilir. Örneğin, önceden tedbirli bir kişi saldırgan yorumlar yapabilir ve evde veya işte sorumluluklarını ihmal edebilir. Konuşma veya anlama gibi dil becerilerinde de sorunlar olabilir.
Karışık demans. Bazen, özellikle 80 yaş ve üzerindeki kişilerde, beyinde aynı anda birden fazla demans türü bulunur. Örneğin, bir kişi Alzheimer hastalığı ve vasküler demansa sahip olabilir. Bir demans tipinin semptomları en belirgin olabileceğinden veya başka bir tipteki semptomlarla örtüşebileceğinden, bir kişinin karma demansı olduğu her zaman açık değildir. Hastalığın ilerlemesi, bir tür demanstan daha hızlı olabilir.
Geri döndürülebilir nedenler. Demansı olan kişilerde, ilacın yan etkisi, beyinde artan basınç, vitamin eksikliği ve tiroid hormon dengesizliği gibi geri döndürülebilir bir altta yatan neden olabilir. Tıbbi hizmet sağlayıcılar, bunama ile ilgili hastalarda geri döndürülebilir nedenler için tarama yapmalıdır.
Demansın tedavisi altta yatan nedene bağlıdır. Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif demansların tedavisi yoktur, ancak beyni korumaya veya kaygı veya davranış değişiklikleri gibi semptomları yönetmeye yardımcı olabilecek ilaçlar vardır. Daha fazla tedavi seçeneği geliştirmek için araştırmalar devam etmektedir.
Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve sosyal ilişkileri sürdürmeyi içeren sağlıklı bir yaşam tarzı sürmek, kronik hastalıklara yakalanma olasılığını azaltır ve bunama hastalarının sayısını azaltabilir.