Halk arasında kansızlık olarak da bilinen demir eksikliği, doğru adımların atılması halinde hızlı ve kolay bir şekilde tedavi edilebilen ama ihmal edilmesi ve hastalığın ilerlemesi durumunda ciddi sorunlara sebep açabilen bir rahatsızlıktır. Dünya genelinde beslenme kaynaklı olarak vuku bulan en yaygın hastalıklardan birisi olarak görülen kansızlık, Dünya Sağlık Örgütü tarafından paylaşılan bilgilere göre 2 milyar insanda görülüyor. Refah seviyesi düşük olan ülkelerin vatandaşlarında daha çok görülen kansızlık hastalığı, refah seviyesinin daha yüksek olduğu ülkelerde ise önemli bir hastalık olarak kabul edilir ve tedavi için genelde daha büyük çabalar harcanır.
Kansızlık konusunda hastalarda kafa karışıklığına sebep olan ikilemlerden birisi de demir eksikliği ile demir eksikliği anemisi arasındaki farktır. Demir eksikliği olarak adlandırdığımız hastalık; yanlış beslenme yüzünden vücutta yeterli demir minerali bulunmamasından kaynaklanıyor. Bedende demirin eksik olması yüzünden de kana kırmızı renk veren madde olan hemoglobin üretilemiyor. Yeteri kadar hemoglobin üretilemediği için de kırmızı kan hücreleri oksijen taşıma konusunda yetersiz kalıyorlar. Bu duruma ise anemi ismi veriliyor. Yani, özetle “anemi” dediğimiz rahatsızlığın demir eksikliğinin ilerlemiş hali olduğunu söylemek mümkün.
Bedende demirin eksik olması birçok sebepten kaynaklanabilir. Genel anlamda bedende demirin eksikliğinin yaşam tarzıyla alakalı olduğu söylenilebilir. Elbette bazı genetik faktörler ve başka nedenler de bulunur fakat genel olarak beslenme ile alakalı sebepler yüzünden bedende demir eksikliğini bağlı problemler yaşanır.
Vücutta demir mineralinin yeteri kadar bulunmamasının en büyük sebeplerinden biri de doğru beslenmemekten geçiyor. Eğer demir ihtiyacınızı karşılayacak gıdaları almıyorsanız ya da yanlış beslenme alışkanlıklarına sahipseniz kansızlık sorunuyla karşı karşıya kalabilirsiniz. Genel olarak demir mineralinin et, tahıllar, ciğer, bakliyat, fındık, ıspanak, fıstık gibi gıdalarda bulunduğunu söylenilebilir.
Genelde demir minerali konusunda eksiklik çeken kişilere doktorlar tarafından daha çok kırmızı et tüketmeleri tavsiye edilir. Bunun yanı sıra demir eksikliğinden kurtulmak ve etkilerinin ilerlememesini ya da azalmasını sağlamak amacıyla tüketilmesi gereken besinler arasında; nar, hurma, karpuz, kuru kayısı, kuru üzüm, kuş üzümü, kuru erik, cennet hurması, karadut, güneşte kurutulmuş domates gibi gıdalar bulunuyor. Bu tip gıdaları düzenli olarak yeterli miktarda tüketmeniz halinde kansızlık ile karşılaşma ihtimalinizi en aza indirebilir, eğer halihazırda bu hastalıktan şikayetçiyseniz ve bedeninizde yeteri kadar demir minerali bulunmuyorsa bu mineralin seviyesini artırabilirsiniz. Bu sayede eskiye nazaran daha kaliteli bir şekilde günlük yaşantınızı sürdürmeniz mümkün hale gelebilir.
Çay, kola, kahve gibi içeceklerde bulunan kafein genelde uyku kaçırıcı bir bileşen olarak tanımlanır. Tüm bunların yanı sıra kafein içeren içeceklerin uyku kaçırma haricinde demir mineralinin azalmasına ve bedene yeni giren demir mineralinin efektif bir şekilde bedene dahil olamamasına sebep olduğu da yapılan araştırmalar ile ortaya çıkartılan bilgiler arasındadır.
Yapılan bir araştırmaya göre, yemeğin hemen arkasından ya da yemekle birlikte kahve içtiğiniz zaman %40 oranında, çay içtiğiniz zaman ise %65 oranında demir emilimini engellemiş olursunuz. Elbette ki sizlere hiç kahve içmeyin ya da çay keyfi yapmayın diyemeyiz fakat bu tip içecekleri yemekle birlikte tüketmekten kaçınmanızı tavsiye ediyoruz. Zira yemekten birkaç saat sonra kahve ya da çay içerseniz bu tip sorunlarla karşılaşmazsınız.
Özellikle Türkiye'de kahvaltı esnasında bol çay tüketilmesi kahvaltıda tüketilen yiyeceklerdeki demirin beden tarafından tam anlamıyla emilememesine sebep olur. Eğer kahvaltıda ya da günün diğer öğünlerinde çaysız yapamayacağınızı düşünüyorsanız yeşil çayı deneyebilirsiniz.
Adet dönemlerinde belli miktar kan kaybı yaşayan kadınlar, bu durum yüzünden erkeklere nazaran iki kat daha fazla demire ihtiyaç duyabiliyorlar. Özellikle bu tip dönemlerde oldukça fazla hissedilen demir eksikliğinin önüne geçmek için demir mineralinin artmasına yardımcı olan besinleri tüketebilirsiniz. Adet kanaması sırasında meydana gelen ciddi demir kaybının önüne geçilmediği ve normal süreçlerde de ihtiyaç duyulan demirin doğru bir şekilde edinilemediği durumlarda ciddi problemlerle karşı karşıya kalabilirsiniz.
Hamilelik esnasında annenin karnında gelişimini sürdürmeye çalışan bebek, hem kendi kanını oluşturmaya çalıştığı hem de birtakım minerallere ihtiyaç duyduğu için anne bedeninde yer alan kimi imkanlardan faydalanmaya çalışır. Kan oluşumunu sağlamaya çalışan bebekler, demir gereksinimini giderirken annelerinden faydalanırlar. Bebek bedenine anneden aktarılan demir neticesinde ise hamile kadınlarda demir eksikliği ortaya çıkabilir.
Genel olarak gebe kadınlarda demir mineralinde ciddi bir eksiklik görüldüğünü söyleyebiliriz. Annenin doğum öncesinde ve sonrasında sağlığını koruyabilmesi için bu eksikliği gidermesi ve doğal besinlerle düzgün takviyeler yaparak beslenmesine dikkat etmesi gerekir. Bu süreci en doğru şekilde atlatmak için doktor tavsiyesi ile hareket edilmelidir.
Bedenin sindirim sisteminde yer alan organlar arasında bulunan mide ve bağırsak, kimi rahatsızlıklar neticesinde işlevlerini tam anlamıyla yerine getiremeyebilirler. Bu organların önemli işlevlerinden birisi de demir mineralini sindirmek ve emmektir. Eğer bu mineral doğru bir biçimde sindirilip emilimi sağlanmaz ise bedende meydana gelen demir eksikliği kişinin yaşantısını negatif etkilemeye başlar. Bu tip durumlarda doktordan hastalığın teşhisi konusunda yardım almalı ve ona göre hareket etmelisiniz.
Kolon kanseri ve ülser gibi bazı hastalıklar bağırsak ve mide gibi organlarda yavaş işleyen ama devamlılık gösteren kanamaların meydana gelmesine sebep olabilir. Bu tip durumlarda kan ile birlikte demir minerali de devamlı olarak kaybedildiği için bedendeki demir mineralinin seviyesi düşer.
İç Kanama Hakkında Daha Detaylı Bilgiler İçin: İç Kanama Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi
Ağrı kesici özelliğe sahip kimi ilaçlar devamlı bir şekilde kullanıldığı taktirde hafif şekilde mide kanamalarına sebep olabilir. Bu sebeple doktor tavsiyesi olmadan ve ilaçların yan etkileri doğru bir şekilde gözlemlenmeden uzun süreli ilaç kullanmamaya özen gösterin. Kullandığınız ilaçlar demir mineralini eksiltmek gibi birtakım sorunlara sebep oluyorsa doktorunuz danışıp daha farklı bir ilaç varsa size onu önermesini talep edebilirsiniz.
Bedende meydana gelen ve demir mineralinin eksilmesiyle belirtilerini gösteren bu hastalığın semptomları zaman geçtikçe daha ağır bir şekilde hissedilir. İlk etapta çok büyük şikayetleriniz olmaz fakat eksikliği hissedilen demir minerali karşılanmadıkça ve vakit ilerledikçe hastalığa ilişkin belirtiler daha ağır bir şekilde karşınıza çıkabilir. Demir seviyesinin düşmesiyle kansızlığın da oluşması elbette bu belirtilerin şiddetlenmesine ve şikayetlerin artmasına daha büyük sebep olabilir.
Bedende demirin eksilmesi ile birlikte başlayan süreç ne kadar ilerlerse kendinizi o kadar yorgun hissedersiniz. Günlük temponun ya da o dönem içerisinde yaptığınız aktivitelerin böylesine bir yorgunluğu tetiklediğini düşünmüyorsanız ve bu yorgunluk hissinden bir türlü kurtulamıyorsanız demir seviyenizin ölçtürülmesi adına bir sağlık merkezine başvurabilirsiniz.
Bedende demir ne kadar eksik olursa kan hücrelerinin oksijen taşıma kapasitesi o kadar azalır. Bu yüzden dokularınız yeteri kadar oksijen alamaz ve enerji seviyeniz düşer, kendinizi devamlı güçsüz, yorgun ve bitkin hissedersiniz.
Durum böyle olunca yaşam kalitenizde düşüş ile karşılaşırsınız ve normal zamanlarda çok kolay şekilde halledebildiğiniz işleri yapamaz hale gelirsiniz. Yorgunluk, ilk etapta demir mineralinin eksikliğine ve kansızlık sorununa yönelik en masum belirti olabilir fakat bu belirti ciddiye alınmadığı ve bedenin ihtiyacı olan demir minerali doğru yollarla vücuda kazandırılamadığı sürece daha ağır durumlar ortaya çıkabilir.
Tıpkı yorgunluk gibi hayatınızı son derece kötü etkileyen belirtilerden birisi de nefes nefese kalma halidir. Demir mineralinin az olması ve kan hücrelerinin oksijen taşıma işlevini yerine getirememesi sebebiyle merdiven çıkarken, tempolu yürürken bile nefes nefese kalıp tıkanabilirsiniz. Dokulara yeterli seviyede oksijen aktarılmadığı zaman beyne birtakım sinyaller gider ve beyin dokulara daha çok oksijen sağlamak için ciğerlere daha seri şekilde nefes alma talimatı gönderir.
Günlük yaşamda son derece sıradan sayılabilecek ve düşük tempolu olarak bilinen aktiviteleri yaparken nefes nefese kaldığınızı düşünüyorsanız ve bu durumu tetikleyen başka bir hastalığınız yoksa doktora başvurmanız ve sebebinin en doğru şekilde ortaya çıkmasını sağlamanız gerekir.
Kan hücreleri oksijen taşıyamadığı zaman meydana çıkan yük ve sorunlar kalbi de etkiler. Bu durumda kalbiniz aynı miktarda kanı daha çabuk bir biçimde bedende dolaştırıp dokularınızın ihtiyacı olan oksijeni karşılamak için çaba gösterir. Normal ritminin üzerinde çalışmaya başlayan kalp, çarpıntı ve göğüs ağrısı gibi şikayetleri hissetmenize sebep olabilir.
Yorgunluk, nefes nefese kalma gibi belirtiler ile doğrudan alakalı diyebileceğimiz diğer semptomlar ise göz kararması ve baş dönmesi gibi şikayetlerdir Uykusuzluk, yoğun tempo yüzünden yorgunluk, uzun süreli açlık gibi bedeni kötü etkileyen durumlarla karşı karşıya değilseniz ve bir defadan daha çok baş dönmesi, göz kararması gibi belirtiler yaşadıysanız bedeninizdeki demir seviyesinin yeterli olup olmadığını ölçtürmeniz gerekir.
Bedende demir mineralinin ve kan seviyesinin düşük olması en çok üşüme şikayetini tetikler. Diğer insanlar ile aynı ortamda bulunduğunuzda birçok kişi halinden memnunken siz üşüyorsanız ve üzerinize daha kalın şeyler alma gereksinimi duyuyorsanız bedeninizde demir mineralinin az olmasından kaynaklanan kansızlıkla alakalı bir durum söz konusu olabilir. Anemi olarak da adlandırılan bu durumdan kurtulmak için ihtiyacınız olan demir mineralini doğru yollar ile bedeninize sağlamanız ve doktorunuzdan aldığınız tavsiyeleri yerine getirmeniz gerekir.
Yorgunluğun getirdiği hiçbir şey yapamama durumu bir yerden sonra beraberinde bunalımı da getirir. Kişi kendini yorgun hissettiği için en basit eylemleri bile yerine getiremeyeceğini düşünüp artık erken pes etmeye başlar ve bu durum ruhsal ve bilişsel süreçlerin de daha farklı işlemesine sebep olduğu için bir depresyon halini beraberinde getirir.
Saç dökülmesi ile ilgili problemler birçok farklı sebebe dayanabilir fakat demir mineralinin düşük seviyede olması da bu problemleri tetikleyen faktörler arasında bulunur. Genetik faktörlerden bağımsız olarak eskiye nazaran daha çok saç dökülmesi ile karşı karşıya kaldıysanız demir mineralinin eksikliği ile alakalı bir sorun yaşıyor olabilirsiniz.
Kan, yüze ve tene renk verir. Demir ile ilgili gereksinimin karşılanamamasıyla meydana gelen kansızlık neticesinde çevrenizden "rengin solmuş" ya da "rengin beyaza dönmüş" gibi sözler duyabilirsiniz.
Demir mineralinin az olması kişiden kişiye farklı sonuçlar gösterebilir. Farklı sonuçların meydana gelmesinde cinsiyet, yaş gibi faktörler de önemli etkenler arasında bulunur.
Uzmanlar yaş fark etmeksizin herkesin demir eksikliği ile karşılaşması halinde bir an önce demir ihtiyacını gidermesi için gerekli çalışmalara başlaması gerektiğini söylüyor. Fakat çocuklarda bu durum daha acil bir şekilde çözüme kavuşturulmalı. Zira zeka gelişimi için en önemli dönemlerden biri olan çocukluk çağında demir ihtiyacı karşılanmazsa zeka geriliği ile karşı karşıya kalınabilir. Öğrenme yetisinin azalması, kimi epileptik durumların ortaya çıkması, sara nöbeti, huzursuz bacak sendromu gibi şikayetler de meydana gelebilir.
Yetişkinlerde ise demir mineralinin az olması halinde baş gösteren büyük sorun yorgunluktur. Yorgunluk ile beraber yaşam kalitesi düşer, kişi hayattan eskisi kadar zevk alamaz. Elbette demir ihtiyacı doğru bir şekilde karşılanmadığı ve hastalık ilerlediği sürece kansızlık ile alakalı şikayetler artış göstermeye başlar ve bazı organların sağlıklı çalışması bile riske girebilir.
Demir eksikliği hastasında erken teşhis ve doğru tanı oldukça önemlidir. Zira hastalığa ilişkin belirtiler başka rahatsızlıklar ile karıştırılabilir. Hasta bu tip belirtileri önemsemediği için sağlık kuruluşuna gitmezse erken teşhis yapılamaz ve ciddi hasarlar meydana gelebilir. Genelde bu hastalığın tedavisinde doktorlar size günlük hayatınızı kontrol altına almanızı ve yiyip içtiklerinize dikkat etmeniz gerektiğini söylerler. Durum sizin dikkatinizle düzeltilecek seviyede değilse başka yöntemler de kullanılabilir.
Demir ihtiyacının karşılanması için en doğru yol doğal bir şekilde beslenmektir. Başta kırmızı et, kuru üzüm, ciğer gibi besinler olmak üzere demir mineralini bolca barındıran besinleri tüketmeniz gerekir. Bu konuda doktorunuzdan da size bir beslenme listesi vermesini talep edebilirsiniz. Bir uzman tarafından listenin hazırlanması çok daha doğru sonuçlar verebilir.
Demir eksikliği nasıl giderilir noktasında yardımınıza ilaçlar koşacaktır. Doktorunuz size birtakım ilaçlar yazar ve bu ilaçları düzenli olarak tüketmenizi talep eder. İlaç tedavisinin sonucunda da büyük ihtimalle demir eksikliğiniz normal seviyelere döner.