Tutuklanan, mahkemede yargılanan ve suçlu bulunarak hapis cezası verilen kişiler işledikleri suçlara bağlı olarak farklı şekilde yargılanabilirler. Bu farklı yargılamalardan biri de denetimli serbestliktir. Denetimli serbestlik uygulaması çeşitli ilkeler doğrultusunda ve bazı şartlara bağlı olarak yapılabilir. Belirlenen kuralların ihlaline göre bozulma olasılığı da bulunur.
Tanım olarak denetimli serbestlik sanığın, şüphelinin ya da hükümlünün toplum içinde takip ve denetiminin gerçekleştirildiği, o kişinin topluma kazandırılması ve iyileştirilmesi adına ihtiyaç duyulan her türlü kaynağın sağlandığı bir ceza infaz sistemi seçeneğidir.
Ceza adaleti sisteminde denetimli serbestlik sisteminin kurulması bir reform olarak kabul edilmiştir. Kurulan bu sistem sayesinde cezai yargılama infaz hukukunun önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Etkin bir ceza adalet sistemi, caydırıcı ceza infaz sistemi ile birlikte ideal adalet sistemi için denetimli serbestlik temel unsur kabul edilmiştir.
Denetimli serbestlik yasası belli ilkeler dikkate alınarak uygulanır. Bu ilkelerin başında gizlilik ilkesi gelir. Bu ilke doğrultusunda denetimli serbestlik ve yardım hizmetleri uygulamasında görevli olan kişiler, suç nedeniyle zarar görmüş olan, sanık, şüpheli ya da hükümlü veya onların aileleri hakkında öğrendiği bilgilerin gizliliğini korumak zorundadır.
Tarafsızlık, insanın onuruna saygı, dürüstlük gibi ilkeler de denetimli serbestlik uygulamasında dikkate alınan ve son derece önem verilen ilkelerdir. Herkes denetimli serbestlik hakkından yararlanamaz. Bunun için bazı şartların uygun olup olmadığına bakılır.
Alınan denetimli serbestlik kararı farklı durumlara göre çeşitlilik gösterir. Birden fazla denetimli serbestlik biçimi vardır. Belirlenen duruma ve işlenen suça göre verilebilen denetimli serbestlik türleri şunlardır:
Sanık ya da hükümlü olan kişi denetimli serbestlik tedbiri kararı ile gelen kurallara uymayı taahhüt eder. Bu nedenle de tahliye edilmiş olur. Ancak denetimli serbestlik kararı dahilindeki kurallara uymazsa yararlanmış olduğu bu infaz şekli kaldırılır.
Eğer kişi kuralları ihlal eder ve denetimli serbestlik sınırları içinde verdiği taahhütlere uymazsa karar geri alınır ve hükümlü olan kişi yeniden mahkeme kararı ile cezaevine sevk edilir.
Her sanık ya da hükümlü için denetimli serbestlik kararı verilemez. Denetimli serbestlik kararı verilen kişinin belirlenen kanuni şartlara uygun olması gerekir. Bu şartlar işlenen suça göre de değişkenlik gösterebilir. Bu infaz türünden şu kişiler yararlanabilir:
Bir suçluya denetimli serbestlik uygulanacaksa o kişinin ve durumunun kanunlar doğrultusunda belirlenmiş olan denetimli serbestlik şartlarına uyuyor olması gerekir. Bu şartlar şunlardır:
Kişinin koşullu salıverilmesine 1 yıl ya da daha az zaman kalması,
Hükümlünün açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitimevinde bulunması,
Hükümlünün iyi hâlinin bulunması,
Denetimli serbestlikten yararlanmak için talepte bulunulması.
Denetimli serbestlik süresi kural olarak 1 yıldır. Ancak denetimli serbestlik tedbiri süresi bazı durumlarda 1 yıldan fazla olarak uygulanır.
Kişilerin cezalarının infaz edilmesi için öncelikle açık cezaevine alınması gerekir. Belli bir süre sonra ise tahliye edilerek denetimli serbestlik yoluyla denetlenir. Uyuşturucu denetimli serbestlik programının süresi de asgari olarak 1 yıldır.
Sigortalı çalışanlar denetimli serbestlik kararı verildikten sonra iş hayatlarında bir değişiklik yaşamak zorunda bırakılmazlar. İşlerine devam etmelerinde sakınca görülmez ancak taahhütlerini yerine getirmelidirler.
Not: Bu bilgiler yasal tavsiye niteliği taşımamaktadır. Yasalarda zaman zaman değişiklikler olabileceğinden ve her somut olay da kendine özgü detaylara sahip olabileceğinden, en güncel bilgi için veya herhangi bir yasal işlem yapmadan önce bir avukata danışmanız gerekir