Doğal afetlerin en yıkıcıları arasında yer alan deprem, yurdumuzu tehdit ediyor. Deprem öncesinde, deprem sırasındaki yıkıcı riskleri en aza indirmek için alınabilecek birçok önlem bulunuyor. Örneğin konutların gevşek toprağa sahip meyilli arazilere yapılmaması gerekiyor. İşte detaylar...
Deprem öncesi önlemler hem inşa edenler tarafından hem de evde yaşayan birey tarafından alınmalı. Yapı Tekniğine ve İnşaat Yönetmeliğine uygun olarak yapılar depreme dayanıklı olarak inşa edilmelidir. İmar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki yerlere ev ve bina yapılmamalıdır. Dik yarların yakınına, dik boğaz ve vadilerin içine bina yapılmamalıdır. Çok kar yağan ve çığ gelen yamaçlarda bina yapılmamalıdır. Binaların dayanıklılıkları artırılmalıdır. Konutlara deprem sigortası yaptırılması gereklidir.
Yukarıda sıralanan önlemlerin yanında bir de yapısal olmayan önlemler alınmalı. Yani yapıdan değil eşyalardan gelecek risklerin en aza indirileceği önlemler alınmalı. Örneğin dolap üstüne konulan eşya veya büro malzemelerinin deprem esnasında kayarak düşmesini önlemek için plastik tutucu ile ya da yapıştırıcılar ile sabitleme yapılmalı.
Dolaplar ve devrilebilecek benzeri eşyalar birbirine ve duvara sabitlenmeli. Sabitlenen eşya ve duvar arasında boşluk kalması durumunda çarpma etkisini en aza indirmek için araya bir dolgu malzemesi konulmalı.
Tavan ve duvara asılan avize veya klima gibi cihazlar bulundukları yere ağırlıklarını taşıyacak şekilde, duvar ve pencerelerden yeterince uzağa ve kanca ile asılmalı.
İçinde ağır eşyalar olan dolap kapakları mekanik kilitler takılarak sıkıca kapalı kalmaları sağlanmalı.
Tezgah üzerindeki kayabilecek beyaz eşyaların altına metal profil koyarak bunların kayması önlenmeli.
Zehirli, patlayıcı, yanıcı maddeler düşmeyecek bir konumda sabitlenmeli ve kırılmayacak bir şekilde depolanmalı. Bu maddelerin üzerlerine fosforlu, belirleyici etiketler konulmalı.
Rafların önüne elastik bant ya da tel eklenebilir. Küçük nesneler ve şişeler, birbirlerine çarpmayacak ve devrilmeyecek şekilde, kutuların içine yerleştirilmelidir.
Gaz kaçağı ve yangına karşı önlem almak için, gaz vanası ve elektrik sigortaları otomatik hale getirilmeli.
Deprem anında binayı acilen terk etmek için kullanılacak yollardaki tehlikeler ortadan kaldırılmalı, bu yollar işaretlenmeli, çıkışı engelleyebilecek eşyalar çıkış yolu üzerinden kaldırılmalı.
Geniş çıkış yolları oluşturulmalı. Dışa doğru açılan kapılar tercih edilmeli, acil çıkış kapıları kilitli olmamalı. Acil çıkışlar aydınlatılmalı.
Karyolalar pencerenin ve üzerine devrilebilecek ağır dolapların yanında olmamalı, karyolanın üzerinde ağır eşya olan raf bulundurulmamalı.
"Afete hazırlık planları" yapılmalı ve bu plan her altı ayda bir gözden geçirilmeli. Bireyler afet riskine karşı bilinçli olmalı. Arada sırada, afet durumunda neler yapılacağının tatbikatları yapılmalı.
Afet ve acil durumlarda eve ulaşılamayacak durumlar için aile bireyleri ile iletişimin nasıl sağlanacağı, alternatif buluşma yerleri ve bireylerin ulaşabileceği bölge dışı bağlantı kişisi (ev, işyeri, okul içinde, dışında ve ya mahalle dışında) belirlenmeli.
Tapu, sigorta belgeleri, diplomalar, sağlık karnesi, kimlik kartları gibi önemli evrakların kopyaları hazırlanmalı ve su geçirmeyecek şekilde saklanmalı. Aynı zamanda söz konusu evrakların bir örneği de bölge dışı bağlantı kişisinde bulunmalı.
Eğer deprem anında binanın içindeyseniz öncelikle panik yapmamalı, soğukkanlılığınızı korumalısınız. Sabitlenmemiş dolağ, pencere, raf gibi eşyalardan uzak durun. Varsa sağlam sandalyelerle desteklenmiş masa altına veya dolgun ve hacimli koltuk, kanepe, içi dolu sandık gibi koruma sağlayabilecek eşya yanına çömelerek hayat üçgeni oluşturun.
Güvenli bir yer bulup, diz üstü çökün. Başınızı ve enseni koruyacak şekilde kapanın. Düşmemek için sabit bir yere tutunun. Deprem esnasında merdivenler veya çıkışlara doğru koşmayın. Balkona çıkmayın. Balkon veya pencereden atlamayın. Asansörü kullanmayın.
Telefonlar acil durum ve yangınları bildirmek dışında kullanılmamalıdır. Kibrit veya çakmak yakmayın, elektrik düğmelerine dokunmayın.
Eğer deprem esnasında tekerlekli sandalyede isek tekerlekler kilitlenerek baş ve boynu korumaya alın.
Mutfak, imalathane, laboratuvar gibi iş aletlerinin bulunduğu yerlerde; ocak, fırın ve bu gibi cihazlar kapatılmalı, dökülebilecek malzeme ve maddelerden uzaklaşın.
Sarsıntının bitmesinin ardından elektrik, gaz ve su vanalarını kapatın, soba ve ısıtıcıları söndürün.
Diğer güvenlik önlemleri alınarak gerekli olan eşya ve malzemeler alınarak bina daha önce tespit edilen yoldan derhal terk edilip toplanma bölgesine gidilmeli.
Enerji hatları ve direklerinden, ağaçlardan, diğer binalardan ve duvar diplerinden uzaklaşın. Açık arazide çömelin ve etraftan gelecek olan tehlikelere hazır olun. Toprak kayması olabilecek, taş ya da kaya düşebilecek yamaç altlarında bulunmayın. Böyle bir ortamdaysanız hızlıca güvenli bir ortama geçin. Binalardan düşebilecek baca, cam kırıkları ve sıvalara karşı tedbirli olun. Toprak altındaki kanalizasyon, elektrik ve gaz hatlarından gelecek tehlikelere karşı dikkatli olun. Deniz kıyısından uzak durun.
Bulunduğunuz yer güvenli ise; yolu kapatmadan sağa yanaşıp durun. Kontak anahtarı yerinde bırakıp, pencereler kapalı olarak aracın içinde bekleyin. Sarsıntının durmasının ardından açık alanlara gidin. Araç meskun mahallerde veya güvenli bir yerde değilse (ağaç ya da enerji hatları veya direklerinin yanında, köprü üstünde vb.); durdurun, kontak anahtarı üzerinde bırakın terk edin ve trafikten uzak açık alanlara gidin.
Sarsıntı esnasında bir tünelin içindeyseniz ve çıkışa yakın değilseniz; araç durdurulup aşağıya inin ve yanına yan yatarak ayaklar karına çekilip, ellerle baş ve boynu koruyun. (ÇÖK-KAPAN-TUTUN) Kapalı bir otoparkta iseniz; araç dışına çıkılıp, yanına yan yatarak, ellerle baş ve boyun korunmalıdır. Yukarıdan düşebilecek tavan, tünel gibi büyük kitleler aracı belki ezecek ama yok etmeyecek. Araç içinde olduğunuz takdirde, aracın üzerine düşen bir parça ile aracın içinde ezilebilirsiniz.
Gerekmedikçe, kesinlikle metro ve trenden inmeyin. Eğer inerseniz elektriğe kapılabilirsiniz ya da diğer hattan gelen başka bir metro veya tren size çarpabilir. Sarsıntı sona erinceye dek metro veya trenin içinde, sıkıca tutturulmuş askı, korkuluk veya herhangi bir yere tutunmalı, metro veya tren personeli tarafından verilen talimatlara uyulmalıdır.
Eğer deprem sonrasında kapalı alandaysanız öncelikle güvende olduğunuzdan emin olun. Ardından yardıma ihtiyacı olan birinin olup olmadığını kontrol edin. Depremlerden sonra yangın çıkabilir. Bu yüzden, eğer gaz kokusu alırsanız gaz vanasını kapatın. Camları ve kapıları açın, binayı hızlıca terk edin.
Dökülen tehlikeli maddeleri temizleyin. Yerinden oynayan telefon ahizelerini telefonun üstüne koyun. Acil durum çantanızı yanınıza alın, mahalle buluşma noktanıza doğru harekete geçin. Radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarıyla size yapılacak uyarılara kulak verin. Cadde ve sokakları acil yardım araçları için boş bırakın. Her büyük depremden sonra mutlaka artçı depremler gerçekleşir. Artçı depremler zaman içerisinde seyrekleşir ve büyüklükleri azalır. Artçı depremler hasarlı binalarda zarara yol açabilir. Bu yüzden sarsıntılar komple bitene dek hasarlı binalara girmeyin. Artçı depremler sırasında da ana depremde yapılması gerekenleri yapın.
Çevrenizdeki hasara dikkat edin. Hasarlı binalardan ve enerji nakil hatlarından uzak durun. Önce yakın çevrenizde acil yardıma gerek duyanlara yardım edin. Ardından mahalle toplanma noktanıza gidin. Yardım çalışmalarına katılın. Özel ilgiye ihtiyacı olan afetzedelere -yaşlılar, bebekler, hamileler, engelliler- yardımcı olun.
Soğukkanlılığınızı koruyun ve durumunuzu kontrol edin. Eğer hareket kabiliyetiniz kısıtlanmışsa çıkış için hayatınızı riske atacak hareketlerde bulunmayın. Bilin ki kurtarma ekipleri en kısa zamanda size ulaşmak için çaba sarf edecek. Enerjinizi en tasarruflu şekilde kullanın ve hareketlerinizi kontrol altına alın. El ve ayaklarınızı kullanabiliyorsanız su, kalorifer, gaz tesisatlarına, zemine vurmak suretiyle varlığınızı duyurmaya çalışın. Sesinizi kullanabiliyorsanız kurtarma ekiplerinin seslerini duymaya ve onlara seslenmeye çalışınız. Ancak enerjinizi kontrollü kullanın.