Deprem riski ve barajlara etkisi

Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü (1996) tarafından hazırlanan Türkiye’nin mevcut tektonik deprem bölgeleri haritasında, Gümüşhane il merkezi 3. Derece deprem bölgesi iken, Kuzey Anadolu Fay kuşağına yakın Köse, Şiran ve Kelkit’i ilçeleri I. dereceden deprem bölgesinde yer almaktadır. İlimiz daha çok yaklaşık 80 km uzakta bulunan Kuzey Anadolu Fay kuşağının ürettiği depremlerin etki sahasındadır. 1939 yılında 7.9 ve 1992 yılında 6.8 büyüklüğünde Erzincan’da meydana gelen depremler ilimizde de hissedilmiştir. Gümüşhane sınırları içerisinde 1979 yılında 5 ve 1985 yılında 5.1 büyüklüklerinde depremler olmuştur. Ayrıca 2008 ile 2012 yılları arasında Köse, Şiran ve Kelkit’i içine alan bölgelerde büyüklükleri 2.6 ile 3.3 arasında değişen birçok küçük deprem meydana gelmiştir.

Gümüşhane Doğu Pontid tektonik birliğinin birimin güney zonunda yer alır. Bölgenin taban kayaçları Geç karbonifer yaşlı Kurtoğlu Metamorfikleri ve Gümüşhane Graniti'nden oluşur. Şehir merkezinin bulunduğu alan genellikle sağlam granitik bir zemin üzerinde yer alır. Dolayısıyla olası yakın çevremizde oluşabilecek büyük bir depremden fazla etkilenmeyecektir. Ancak özellikle Harşit Çayı boyunca alüvyonlar üzerine yapılan binalar olası bir depremden etkilenebilecektir. Gümüşhane yöresinde aktivitesi yüksek fay hatları bulunmamaktadır. Ancak ilimizin yaklaşık 80 km güneyinden geçen ve deprem üretme potansiyeli yüksek olan Kuzey Anadolu Fayı üzerinde meydana gelebilecek büyük depremler bölgede sarsıntılara neden olacaktır. Bu sarsıntılar özellikle dere yataklarındaki alüvyonlar üzerine yapılmış yüksek katlı binalarda hasarlara yol açabilecektir.

Gümüşhane’de 2.5-3.5 büyüklüğündeki depremlerin daha yoğun olduğu görülmektedir. En fazla görülen deprem büyüklüğü 3 civarındadır. Gümüşhane il sınırları içerisinde büyük ve yıkıcı deprem meydana gelmemiştir. Erzincan’da 1939 yılında 7.9 ve 1992 yılında 6.8 büyüklüğündeki meydana gelen depremler ilimizde de hissedilmiştir. İlimizde 6’dan büyük deprem meydana gelmemiştir. Gümüşhane ve çevresinde meydana gelen depremlerin sayısında 1995 yılından sonra bir artış mevcuttur. Bu tarihe kadar ülkemizde deprem kayıt istasyonları yeterli sayıda olmadığından meydana gelen birçok deprem kayıt altına alınamamıştır. Bu nedenle artışın 1995 yılından önceki yıllarda dahi mevcut olduğu ihtimali düşünülmektedir.

Gümüşhane’de ilk barajın yapılmaya başlandığı tarih 1990 ve bu barajın su toplamaya başlanma tarihi 1994’tür. Barajların deprem aktivitesinde meydana getirmiş olabileceği değişimler dikkate alınırsa, su tutma başlangıcından sonra deprem sayısında meydana gelen artış net olarak görülebilir. Kürtün barajının yapılmaya başlanması 1999 iken su toplamaya başlaması ise 2002’dir. Bu zaman aralığında depremlerin sayısında orta derecede bir artış mevcuttur. Fakat Gümüşhane civarında deprem potansiyeli üzerinde barajların etkisini ortaya koyabilecek bilgi oldukça sınırlıdır. Sonuçta, baraj alanlarında tetiklenmiş mikro sismik aktivitenin gözlenebilmesi için yapılacak çalışmalara ek olarak, jeofizik, jeodezik ve jeolojik parametreler birlikte analiz edilmelidir.