Pádraig Belton
BBC Capital
Londra sokaklarının altında gizli bir altın madeni yatıyor.
Merkez Bankası'nın da bulunduğu finans merkezinin altında 28 bin metrekareye yayılan devasa alanda bankanın sekiz altın deposu bulunuyor. Toplam 141 milyar sterlini (200 milyar dollar) bulan altın külçelerini saklıyor.
Külçelerin olduğu raflar numaralı. 12 kg ağırlığındaki külçelerin her biri 350 bin sterlin değerinde. Her külçe, yapıldığı altının nerede çıkarıldığına bağlı olarak farklılık gösteriyor.
Burada ne bir ses, ne de koku var. Metalin kokusu yok. Kalın duvarlar da hiç ses geçirmiyor.
Belirsizliğe karşı güvence
Burada dünyanın en önemli ticaret metası bulunuyor. Bugün bile hemen hemen her ülkede ticari anlaşmalar altın üzerinden yapılıyor. Altın fiyatı tüketici güveninin barometresi sayılıyor. Piyasada belirsizlik varsa fiyat yükseliyor; seçim öncesi dönemlerde olduğu gibi.
Uzmanlar altını belirsizliğe karşı koruma duvarı olarak görüyor.
Dünya devletlerinin elinde olan altının beşte biri Londra'da bulunuyor. Başkent ve civarındaki depolarda toplam değeri 172 milyar sterlini (248 milyar dolar) bulan 6256 ton altın saklanıyor.
Bu depoların popüler olma nedeni güvenliğin yanı sıra altın ticaretinin merkezine de yakın olma isteği.
Merkez Bankası depoları 1930'larda inşa edildi. İkinci Dünya Savaşı sırasında İngiltere'nin altın külçeleri gizlice Kanada'ya gönderilmişti. 1940'larda altın depoları sığınak olarak kullanıldı.
İngiltere Merkez Bankası
1945'ten bu yana ise bu depolar altın için kullanılıyor.
Depoda altın saklamak eski krallıkların başvurduğu bir yöntem gibi gelebilir. Ama İngiltere Merkez Bankası bu depoları kullandığı gibi, onların eski tip dev anahtarları da hala kullanılıyor. Elektronik güvenlik önlemlerinin tek başına yeterli olmayacağı düşünülüyor. Ek olarak bir de mikrofona parolayı fısıldama işlemi var elbette.
Altın taşımak
Altın külçelerinin Londra'ya taşınması da geleneksel yollardan oluyor. İsviçre'deki ya da Güney Afrika'daki rafinerilerden gemilere yüklenerek getiriliyor.
Bankanın altın depoları 1930'larda kantin olarak kullanılıyordu.
Bu amaçla yolcu uçaklarının kullanıldığı da oluyor. Londra Külçe Altın Piyasası Derneği başkanı Ruth Crowell, "Ticari yolcu uçaklarının bagaj bölümlerinde altın, yeni toplanmış çiçek ve cenazelere de rastlanıyor” diyor.
Ama taşıma aracı bulmaktansa gelen altınları muhafaza edecek depo bulmak daha büyük bir sorun. Londra'nın finans bölgesi kil katmanı üzerinde kurulu. Altın ise öyle yoğun bir madde ki külçeleri üst üste yığmak tabanda çökmeye neden olabilir.
Bu diğer şehirlerde sorun bile olmuyor. Örneğin kayalar üzerinde kurulmuş olan Manhattan'da külçeler tabandan tavana kadar yığılabiliyor. Ama Londra depolarında ancak belli bir yüksekliğe kadar sıralanıyor külçeler.
Bu ise Londra'da altının daha geniş alanlara yayılarak depolanması demek. Bu nedenle sadece Londra'nın finans merkezindeki caddeler değil altınla kaplı olan. Londra'yı dışarıdan çevreleyen M25 çevreyolu üzerinde de JP Morgan ve HSBC gibi bankaların külçe depoları, ayrıca Heathrow havaalanı civarında da ulaşım firmalarının depoları bulunuyor.
Depo sahipleri bunların yerini gizli tutmak istiyor doğal olarak. Örneğin 2011'de CNBC'den gazeteciler JP Morgan'ın deposunu gezdiklerinde cep telefonları ellerinden alınmış, bindikleri araçların camları karartılmıştı.
Fiyat belirleme
Altın fiyatlarını belirlemek için İngiltere, ABD, Kanada, Çin ve Fransa'dan temsilciler günde iki kez bir araya geliyor. Verilen bir fiyat arz ve taleple örtüşünce fiyat sabitlenmiş oluyor.
Kasım 1967'de Paris'te altın tüccarları alım satım işlemleri yapıyor.
2015'e kadar bu sözlü yapılıyordu: Başkan katılımcılara farklı fiyatlar sunup i fiyattan alıcı ya da satıcı olup olmadığına bakıyor. 1919-2004 yılları arasında bu fiyat belirlemeler Londra finans merkezinde şahsen yapılıyordu.
2004'te ise bu iş video konferansı yoluyla yapılmaya başlandı. Geçen yıldan bu yana ise New York Borsası'nın sahibi olan Intercontinental Exchange tarafından işletilen daha modern elektronik müzayede platformu ile yapılıyor.
Bu şekilde dünya çapında günlük ticaret hacmi 120 milyar doları bulan altın piyasasında temel fiyat belirlenmiş oluyor.
Ekonominin iyi olduğu dönemlerde altın fazla rağbet görmez. Ama ekonomik istikrarsızlık dönemlerinde başvurulan bir güvence işlevi görür.
Hindistan ve Çin
Borsalar inişe geçtiğinde hükümetler ve özel yatırımcılar diğer varlıklarını ellerinden çıkarıp altın almaya başlar; bugün Rusya ve Çin'in yaptığı gibi.
Dünyada altının yüzde 32'sihükümetler, bankalar ve yatırımcılar tarafından depolarda tutuluyor. Yüzde 12'si sanayide kullanılıyor. Yarısından çoğu ise mücevher yapımında kullanılıyor.
Çin ve Hindistan önemli mücevher pazarları arasında yer alıyor. Dünyada talebin yarısı bu ülkelerden geliyor. Hindistan'da sadece düğünlerde 30-40 gram altın alınıyor. Bu ülkede bir yılda gerçekleşen düğün sayısı ise 10 milyonu buluyor.
Çin ve Hindistan'ın toplam talepteki payı 2000'de yüzde 10 iken bugün yüzde 90'a ulaşmış durumda.
Dünya ekonomisinin bugünkü istikrarsızlığı nedeniyle altına talep yine arttı. Londra'da ana caddede ilk altın mağazası Ocak ayında açıldı. Burada bir gram altın 33 sterline, kiloluk külçeler ise 28 bin sterline satılıyor.
Bu makaleninİngilizceaslınıBBC Capitalsayfasında okuyabilirsiniz.Dergideki diğer makalelereburadan ulaşabilirsiniz.