Dış gebelik, sperm ile döllenmiş yumurtanın rahim dışına yerleşmesi ve o bölgede gelişmesidir. Anne için çok tehlikeli sonuçları olmakla birlikte maalesef bebeğin kaybına neden olur. Bu kadar ciddi sonuçları olan bu durum gebeliklerin yalnızca %1'inde görülür. Günümüzdeki teknolojik gelişmelerden dolayı artık anormal gebeliğin oluşup oluşmadığı erken tanı ile fark ediliyor. Böylece anne adaylarının hayatları kurtuluyor.
Tıbbi terminolojide ismi ektopik gebelik, extrauterin gebelik veya ex-udur. Döllenmiş yumurta rahim dışındaki başka bir alana yerleşerek o alanda gelişir. Bu durum erken gebelik döneminde gerçekleşir ve çok ciddi sonuçlar doğurabilir.
Normal koşullarda döllenmiş yumurta fallop tüplerinden gelerek rahim içine yerleşir. Ancak burada döllenmiş yumurta rahim içine ulaşamaz ve fallop tüplerinde sıkışıp kalır. %90-95 oranında fallop tüplerinde oluşur. Tüplerde oluşan gebeliğe tubal gebelik denir. Dış gebeliğin fallop tüplerinden başka rahim boynu, yumurtalık, karın ve sezaryen kesisinde oluşma ihtimali de bulunur. Nadiren hem normal gebelik hem de dış gebelik birlikte oluşur. Bu tür gebeliklere ise heterotopik gebelik denir.
Bu tür gebelikte normal gebelikteki belirtiler göründüğü için tespitinde sıkıntı yaşanır. İlerlemesi durumunda ise yırtılmaya bağlı olarak iç kanama meydana gelir. İç kanama oluşmadan önce anormal durumun tespit edilmesi gerekir. Erken tanı halinde ise annenin hayatı kurtulur. Döllenmiş yumurtanın rahme gönderilmesi mümkün olmadığından dolayı her halükarda bebek kaybedilecektir. Burada önemli olan annenin hayatının kurtulmasıdır.
Kadın adet gecikmesi gerçekleştiği anda hemen doktora gidip muayene olmalıdır. Çünkü gerçek bir gebeliğin olup olmadığı acilen tespit edilmelidir. Eğer gebelik gerçek olmayan bir gebelik ise erken tanı konulmuş olur ve gerekli müdahaleler yapılır.
Dış gebeliğin sonlanmasından sonra hemen cinsel ilişkiye başlamak tehlikeli olabilir. Başlamadan önce mutlaka doktora danışmak gerekir. İlaçla tedavi gören hastaların korunmaları şartıyla tedavi sırasında cinsel ilişkiye girmeleri mümkündür. Ancak hem tedavi sırasında hem de tedaviden bir ay sonraya kadar korunmaları gerekir. Gebelik kitlesine fazla baskıyı önlemek için ilişki sırasında kasıklara fazla baskı yapılmamalıdır. Kitle tamamen kaybolmuş ve HCG değerleri sıfırlanmışsa normal cinsel hayata dönülmesinde sakınca yoktur. Bazı durumlarda doktor cinsel ilişkiyi tamamen yasaklayabilir. Mesela gebelik kitlesi büyük olan hastaların tedavi esnasında cinsel ilişkide bulunmaları yasaktır. Bunun yanında kitlenin patlama riski varsa yine cinsel ilişki yasaklanır. Ameliyatla dış gebeliği sonlandırılan hastaların ise ameliyattan sonraki bir iki hafta içerisinde cinsel ilişkiye başlamalarında bir sakınca yoktur. Ancak yine bu hastaların da en az üç ay korunarak cinsel ilişkide bulunmaları şarttır.
Eğer anne adayının kan grubu negatif ise diğer gebeliklerde sorun yaşanmaması için kan uyuşmazlığı iğnesi vurulması gerekir. Hastanın kan grubu sadece pozitif ise iğne vurulmasına ihtiyaç yoktur.
Dış gebeliğin pek çok oluşma nedeni vardır. Bu durumlar kişinin fizyolojik yapısından kaynaklanabileceği gibi dışarıdan almış olduğu müdahalelerin sonucunda da gelişebilir.
Kadının tüpünün çok dar olması yumurtanın geçişini engelleyerek dış gebeliğin oluşmasına neden olabilir. Aynı şekilde tüplerin tıkanık olması da dış gebeliğin oluşmasında tespit edilen sebeplerden biridir. Ancak tüplerin kısmi olarak tıkanması sonucu oluşur. Eğer tüpler tam olarak tıkanırsa kısırlık oluşur.
Apandisit ameliyatı, yumurtalık kisti ameliyatı ve bağırsak ameliyatları yapışıklığın oluşmasına neden olabilir. Bu yapışıklık da tüplerin hareketini engeller.
Tüplerin bağlanması ve tüplere spiral takılması doğum kontrol yöntemlerinden ikisidir. Bu tür doğum kontrol yöntemleri kullanılırken hamile kalınması sonucunda anormal gebelik oluşur.
Normalde spiral kullanan birinin hamile kalma olasılığı çok düşüktür. Lakin kadın spiral takılı iken hamile kalırsa çok yüksek oranda dış gebelik oluşur.
Bunların dışında progosteron içerikli minipil doğum kontrol hapları da dış gebeliğin oluşmasına neden olur. Çünkü bu tür haplar tüplerin hareketliliğini azaltır.
Kısırlığı tedavi etmek için kullanılan ilaçlar veya yapılan operasyonlar da anormal gebeliklere neden olabilir. Örneğin tüp bebek tedavisinin uygulanması, aşılama ve ovilasyon endikasyonları kısırlık tedavisinde uygulanan yöntemlerdir.
Daha önce dış gebelik geçiren kadınlarda yeniden dış gebelik oluşma olasılığı normal kadınlara göre daha yüksektir. Tekrar yaşanma ihtimali %10 civarındadır.
Salpenjit bir tür tüp iltihabıdır. Bu enfeksiyona cinsel yolla bulaşan mikroorganizmalar sebep olur. Salpenjit enfeksiyonunda tüp içi kanalları tıkanır ve tüp içinde bulunan mukoza zedelenir. Tüpün yapısı bozulduğundan dolayı istenmeyen durumlar ortaya çıkar.
Adet gecikmesi, bulantı, kusmalar, memelerde hassasiyet gibi gebeliğin temel belirtileri dış gebelik halinde de gözlemlenir. Hatta gebelik testleri de pozitif çıkar. Bu durum ise gerçek olmayan gebeliğin fark edilmesini zorlaştırır.
Aynı normal gebelikte olduğu gibi döllenmiş yumurta tüplerde büyümeye devam eder. Belli bir süre sonra büyüyen yumurtalık tüpleri gerer ve yırtılmasına sebep olur. Buna bağlı olarak da iç kanama meydana gelir. İç kanama ise en hızlı şekilde tedavi edilmelidir. Aksi kadının ölümüyle sonuçlanabilir.
7 günlük adet gecikmesi normal karşılanır. 7 günden sonraki gecikmelerde hamilelik olasılığının değerlendirilmesi gerekir. Gecikme olup olmadığının anlaşılabilmesi için kadınların sürekli olarak adet takvimlerini tutması gerekir.
Hamilelikte HCG hormonunun artması ile kadında mide bulantısı yaşanır. Özellikle sabahları meydana gelir. Bulantının engellenebilmesi için baharatlı yiyeceklerden, aşırı kokulardan uzak durulması gerekir.
Memelerde hassasiyet yaşanmasının nedeni memelerin bebeğin beslenmesine hazırlanmasıdır. Anne adaylarının memeleri şişer ve meme uçları büyüyerek kahverengi rengini alır.
Çoğunlukla karnın tek tarafında yaşanması ile birlikte sürekli ya da aralıklı olarak da ağrı hissedilebilir. Hissedilen ağrının şiddeti de kişiden kişiye göre değişir. Şiddetli ağrıya dikkat edilmesi gerekir. Çünkü bu durum tüplerin yırtıldığı anlamına gelebilir.
Zamanla gelişen döllenmiş yumurtanın genişleyerek tüpü yırtması sonucu vajinal kanamalar oluşur. Vajinal kanamalar ve ağrı aynı zamanda düşük yapan gebe kadınlarda da görülür. Bu nedenle düşük ile karıştırılma olasılığı da vardır. Ayrıca aynı tanılar apandisit hastalığında da görüldüğünden dolayı bu durum da olasılık olarak değerlendirilmeli ve buna uygun olarak tespit yapılmalıdır.
Omzun bitimi ve kolların başladığı kısımda ağrı hissedilir. Tüplerin yırtılması ile birlikte iç kanama meydana gelir. Bundan dolayı omuz bölgesine bağlı sinirler sinyal verir ve şiddetli omuz ağrısı oluşur.
Hasta bu hissi yaşar yaşamaz hemen uzanmalıdır. Sol yan tarafa doğru yatılırsa kalbe ve beyne giden kan miktarı artacağından dolayı baygınlık hissi yavaşlayacaktır.
Dış gebelikte normal hamilelikler olduğu adet gecikmesi yaşanır. Adetinizin kesildiği an gebelikten şüphelenmeniz gerekir. Evde kendi başınıza yapacağınız testte de hamilelik durumu pozitif gözüküyorsa hemen kadın doğum doktoruna başvurmalısınız. Doktor hem ultrason görüntülemesi hem de beta HCG düzeyinizin ölçümünü yapar. Bu şekilde gebeliğin normal olup olmadığı tespit edilir.
Gebelik testinde sonuç pozitif çıkmasına rağmen doktora muayene olunmamışsa ve bir müddet sonra kanama başladıysa bu kanama adet kanaması değildir. Bu durumda acilen doktora başvurulması gerekir. Doktorun dış gebelik ile birlikte düşük riskini, tam olmayan düşüğü, akut apandisiti, dejenere olmuş myomu ve akut pelvis iltihabını göz önünde bulundurması gerekir.
Dış gebelik nasıl anlaşılır sorunuzun cevabını yukarıda bahsedilen belirtilerin gözlemlenmesi durumunda uzman bir doktora başvurarak alabilirsiniz. Uzman doktorun uygulayacağı bazı yöntemler ile hastalık saptanır ve ona göre tedavi uygulanır.
Serumla yapılan hamilelik testlerine verilen isimdir. İdrar yolu ile yapılan hamilelik testleri hatalı olabileceğinden dolayı serumdan test yapılmalıdır. Bu testte hastadan kan alınır. Beta-HCG düzeyinin ölçümü yapılır. Bu maddenin artışı yavaş ise dış gebelik oluşmuştur. Normal gebeliklerde bu maddenin iki kat artması gerekir.
Eğer iç kanama yaşanıyorsa kanamanın ne şiddette olduğu bu şekilde anlaşılır.
Ayrıca kandaki progesteron hormonunun değerinin de anlaşılmasına yardımcı olur. Bu hormon belli değerin üstündeyse gebelik normal bir gebeliktir.
Dış gebeliğin tespit edilebilmesi için özellikle ultrason görüntülemesi ve Beta-HCG testi çok önemlidir. İki testin birlikte yapılması ile bu durumun oluşup oluşmadığı kesin olarak tespit edilebilir.
Ultrason görüntülemesi ile döllenmiş yumurtanın nereye yerleştiği kesin olarak bulunabilir. Ayrıca karın içi kanama olup olmadığı da görülebilir.
Rahim ultrasonla görüntülendiğinde dış gebelik adeta bir halka gibi görülür. Buna gebelik halkası denir.
Yırtılma meydana gelmiş gebeliklerde ise batın içinde çok miktarda kan bulunur.
Ancak gerekli görüldüğü takdirde yapılır. Bu yöntemde vajina yolundan karın boşluğuna girilir ve enjektör ile kanama olup olmadığına bakılır. Pıhtılaşmayan kanın varlığı tüplerin yırtıldığı anlamına gelir ve acil müdahale edilmesi gerekir.
Bu yöntemin uygulanabilmesi için öncelikle ultrasonla normal gebeliğin olmadığının tespit edilmesi gerekir. Daha sonra dış gebelikten dolayı oluşan rahim içi değişiklikler tespit edilir.
İlaçla tedavi yönteminde metotreksat, methotrexate, MTX türü ilaçlar kullanır. Hücreleri öldürmeye yarayan metotreksat esasen kemoterapi ilacıdır. Dış gebeliğin sonlandırılmasında oldukça etkili bir yöntemdir. Genellikle kas içerisine uygulanması ile birlikte bazen tüpün veya amniyon kesesinin içerisine uygulandığı da olur. Genellikle kalçadan enjeksiyon yapılmasına rağmen bazı durumlarda oral yolla da alınabilir. Tek doz veya multi doz şeklinde alınabilir. Başarı ihtimali bakımından her iki doz da birbirine yakındır. İlaçla tedavi yönteminde kan, karaciğer, böbrek testleri yapılarak kontrolü sağlanmalıdır.
Methotrexate ilacı hücrelerin DNA yapısını bozan bir ilaçtır. Yalnızca kanaması fazla olmayan hastalar bu ilacı kullanabilir. Bunun dışında kanaması olmuş ancak durmuş hastalarda da kullanılması uygundur. Tekrar çocuk sahibi olmak isteyenlere uygulanması daha uygundur. Ameliyat yapılmasına ve tüplerin alınmasına gerek kalmaksızın anormal gebelik sonlandırılabilir.
Bebek emziren, beta HCG değeri 10000'den fazla olan, halen kanamanın sürdüğü, gebelik kitlesi 4 cm'den büyük, bağışıklık sisteminde bozukluk olan (imnün yetmezlik), karaciğer ve böbrek fonksiyonlarında bozukluk olan, akciğer ve bağırsak hastalığı bulunan, kan hastalığı olan, kemik iliği hastalığı olan hastalarda ilaçla tedavi uygulanması uygun değildir.
Tek doz şeklinde uygulandığı takdirde HCG değerinin düşmesine bakılır. Haftada bir tahlil yapılır ve HCG değerinin sıfırlanması beklenir. Yapılan testlerde HCG değerinin yavaş düştüğü veya arttığı tespit edilirse bir doz daha ilaç verilir. HCG değeri sıfırlanmaz ve sabit kalır veya artarsa tek doz ilaç tedavisinden vazgeçilir. Çünkü bu durumda ilaç tedavisinin başarısız olduğu kabul edilerek başka tedavi türleri uygulanmaya başlanır.
Multi doz ilaçla tedavi yönteminde bir gün metotreksat takip eden gün folinik asit verilir. Sırayla sekiz gün boyunca bu döngü uygulanır. Haftalık tetkikler yapılır. Yine HCG değerinin zamanla düşmesi ve tedavi sonunda da HCG değerinin sıfırlanması beklenir.
İlaçla tedavi yönteminin uygulanması halinde baş dönmesi, sersemlik, ağız içinde yara oluşması, ishal, kusma, bulantı gibi yan etkiler görülebilir. Nadiren nötropeni görülür. Nötropeni bir tür akyuvar çeşidinin normal olmayan düzeyde düşmesi anlamına gelir. Kemoterapi ilacı olduğundan dolayı saç dökülmesi de olabilir. Ancak bu durum kalıcı değildir. Aynı kanser hastalarında olduğu gibi ilacın bırakılması ile saçlar geri çıkmaya başlar.
Hastanın tedavisinde öncelikle ilaçla tedavinin uygulanması gerekir. İlaçla tedaviye uygun olmayan hastalara ameliyat yapılır. Eğer hasta ilaçla tedaviye uygun değilse veya ilaçla tedavi uygulanıp başarı sağlanamamışsa veya şiddetli kanama oluştuysa hasta ameliyata alınır. Bazen hastanın kendisi de ilaçla tedavi yerine ameliyat yapılmasını tercih edebilir. Bu durumda da hasta ameliyat edilerek dış gebelik sonlandırılır.
Açık ameliyat veya laparoskopik (kapalı) ameliyat yapılabilir.
Karın içerisinde aşırı kanama varsa veya hasta önceden karın ameliyatı geçirmişse ya da yüksek kiloda ise açık ameliyata alınması daha uygundur. Kapalı ameliyatta hastada açık ameliyata göre daha az ağrı oluşur. Ameliyat sonrası hastalar hastanede daha kısa süre kalır ve daha küçük yara izi oluşur. Bu nedenle kapalı ameliyat açık ameliyata göre daha çok tercih edilir.
Yapılan ameliyatta bebek ile tüp ikisi birden alınır veya bebek tüpten alınarak tüp temizlenir ve kesi onarılır. Buna salpingotomi denilir.
Bir başka yol ise milking yöntemidir. Bu türde dış gebelik tüpten çıkarılır. Ancak bu yöntem çok fazla tercih edilmez.
Eğer gebelik aşırı gelişerek tüpü yırtmışsa tüpün tamamen alınması gerekir. Nadiren rahmin de alındığı ameliyatlar bulunur. Gebelik rahme yakın bir bölgede oluşmuşsa rahim de alınır.
Ameliyatın yapılmasından bir iki gün sonra hasta taburcu olur. Hastanın HCG değerleri ameliyattan sonra düşmeye başlar. Birkaç gün içinde hasta normal hayatına devam edebilir.
İki şekilde tedavi edilmesi mümkündür. Bunlardan biri ilaçla tedavi yöntemi diğeri de cerrahi müdahaledir. Bazı durumlarda ise hastaya herhangi bir müdahalede bulunmadan izleme yöntemi ile tedavi edilebilir. İzleme tedavisinin uygulanabilmesi için hastanın Beta-HCG değerinin çok düşük olması gerekir. İzleme tedavisinde hastaya hiç müdahale edilmez, dış gebelik kendiliğinden kaybolur. Ancak izleme tedavisinde hastanın durumunun sürekli takip edilmesi gerekir.