Diyarbakır’ın Kürt sorununa çözüm önerisi: Yeni anayasa ve ana dilde eğitim

Diyarbakır'da vatandaşların yeni anayasa çalışmalarına bakışını ortaya çıkarmak için geniş bir araştırma yapan Dicle Üniversitesi, çarpıcı sonuçlara ulaştı. Buna göre, Diyarbakır’da yaşayanların yüzde 81’i Türkiye’nin acilen yeni bir anayasaya ihtiyaç duyduğunu belirtiyor. Yeni anayasanın etnik aidiyet, din, sınıf veya cinsiyet farkı gözetmeksizin toplumun bütün kesimlerine eşit mesafede olması gerektiğini vurgulayan katılımcılar, Kürt sorununun da bu yöntemle çözülebileceğini kaydediyor. Ankete katılanların yüzde 76’sı, yeni anayasada anadilde eğitim hakkının teminat altına alınması durumunda Kürt sorununun çözümüne büyük katkı sağlayacağını düşünüyor.
Dicle Üniversitesi’nin bünyesinde faaliyet gösteren Sosyal Araştırmalar Merkezi (DÜSAMER), ‘yeni Anayasadan Beklentiler: Diyarbakır Örneği’ başlıklı geniş bir anket çalışması yaptı. Doç. Dr. İlhan Kaya, Yrd. Doç. Dr. Metin Gültekin ve Yrd. Doç. Dr. Mücahit Arpacı’nın yürüttüğü çalışma, 14-22 Ekim tarihleri arasında 1059 kişiye uygulanan bir anketle gerçekleştirildi. Mevcut anayasanın toplum nezdindeki algısı, yeni anayasanın nasıl olması gerektiği ve siyasi partilerin sergiledikleri yaklaşımların nasıl algılandığı üzerinde duruldu.
Ankete katılanların yüzde 67’si, 1982 Anayasası’nı antidemokratik bulduğunu belirtti. ‘Türkiye’nin yeni bir anayasaya ihtiyacı var mı?’ sorusuna ankete katılanların yüzde 81’i ‘evet’ cevabı verdi. Bu oran BDP seçmeninde daha da yükselerek yüzde 91 seviyesine yükseldi. Yeni anayasanın özgürlükler ve demokrasiyi öncemesini isteyen Diyarbakırlılar, ‘Sizce yeni anayasanın temel vurgusu ne olmalıdır?’ sorusuna şu cevabı verdi: “Özgürlükler (yüzde 33), demokrasi (yüzde 17), adalet (yüzde 13), insan hakları (yüzde 7), eşitlik (yüzde 6), birlik ve beraberlik vurgusu (yüzde 19).” Buna karşılık laiklik ile Atatürk ilke ve inkılâplarına bağlılığın yeni anayasada vurgulanmasını isteyenlerin oranı yüzde 1 olarak gerçekleşti. Ankette, yeni anayasanın ideoloji ve rejim kaygısından çok, temel hak ve özgürlüklere odaklanması gerektiği fikri öne çıktı.
‘Yeni anayasa Türkiye’nin hangi sorununun çözümüne öncelikle katkı sağlamalıdır?’ sorusuna verilen cevaplarda yüzde 52 ile Kürt sorunu ilk sırada yer aldı. Yüzde 9’luk bir kesim de bu soruya ‘terörün sona erdirilmesi’ yanıtını verdi. Yeni anayasanın Kürt sorununun çözümüne katkı sağlamalı düşüncesi BDP seçmeni arasında yüzde 72 oranında destek buldu. ‘Yeni anayasada vurgulanmaması gereken şeyler neler olmalı?’ sorusuna ise yüzde 27’lik bir kesim ‘Türk ya da Kürt milliyetçiliği’ cevabını verdi. Yeni anayasanın etnik aidiyet, din, sınıf veya cinsiyet farkı gözetmeksizin toplumun tüm kesimlerine eşit mesafede olması gerektiği yönündeki önermeye katılımcıların yüzde 94’ü destek verdi.
‘Yeni anayasa yapımının önündeki en büyük engel nedir?’ sorusuna ise farklı cevaplar verildi. Katılımcıların yüzde 37’si hükümetin tutumunu, yüzde 19’u muhalefetin tutumunu, yüzde 15’i terör ve şiddet olaylarını, yüzde 9’u ordunun tutumunu, yüzde 4’ü ise yargının tutumunu yeni anayasa yapımında en önemli engel olarak gördüğünü kaydetti. Anadilde eğitim hakkının yeni anayasada mutlaka yer alması gerektiğini savunanların oranı da yüksek çıktı. Katılımcıların yüzde 80’i anadilde eğitim hakkının mutlaka yeni anayasada yer alması gerektiğini vurguladı. ‘Yeni anayasada anadilde eğitim hakkının teminat altına alınması, Kürt sorununun çözümüne büyük katkı sağlayacaktır’ önermesine, katılımcıların yüzde 76’sı destek verdi.
‘Sizce Kürt sorunu yakın vadede çözülebilecek bir sorun mudur?’ sorusuna verilen cevaplar ise genel anlamda bir iyimserliği yansıttı. Kesinlikle çözülebilecek bir sorun olduğunu düşünenlerin oranı yüzde 23 iken, bazı şartlara bağlı olarak çözülebileceğini düşünenlerin oranı yüzde 44 olarak gerçekleşti. BDP seçmeni arasında bu iyimserlik oranını yüzde 79 ile dikkat çekici bir seviyeye çıktı.