Diğer bütün eklemlerimizde olduğu gibi, diz eklemimizi oluşturan kemiklerin üzeri de, hareket sırasında kemiklerin birbirine sürtmesini engelleyen ve ağrısız bir şekilde hareketin gerçekleştirilmesini sağlayan kıkırdak adı verilen bir doku ile kaplıdır. Diz eklemi, pek çok yönden gelen yüklenmelere açık bir eklem olduğu için, eklem kıkırdağının bozulması anlamına gelen kireçlenme hastalığı da, diz ekleminde diğer eklemlere göre daha sık olarak görülmektedir. Diz eklemi kıkırdağının ileri derecede yıprandığı hastalarda, diz eklem hareketleri kısıtlanır ve ağrılı olmaya başlar. En basit aktivitemiz olan yürümek bile ağrılı ve zor bir hale gelir. Eklem kıkırdağının geri döndürülemeyecek derecede yıprandığı hastalarda, eklemi oluşturan kemik yüzeylerinin kaplanması ile, yani diz protezi ameliyatı ile yeniden ağrısız bir şekilde aktivitelerimizi gerçekleştirmemiz ve diz eklemimizi hareket ettirebilmemiz mümkün olabilir.
Diz protezi ameliyatının temelde iki amacı bulunmaktadır; Bunlardan birincisi ağrısız bir şekilde hareketi sağlamak, ikincisi ise bu işlemin olabildiğince uzun süre, mümkünse ömürlük bir şekilde gerçekleşmesini garanti altına almaktır. Diz protezi ameliyatı, yarım aşırı aşan bir süredir uygulanan bir ameliyat olduğu için, bu ameliyatın uzun dönem başarısı yani diz protezinin sağ kalımı üzerine de oldukça doyurucu bir bilimsel hafıza da mevcuttur. Literatür değerlendirildiğinde, diz protezi cerrahisinin uzun dönem başarısında etkili olan temelde iki adet faktör saptanmıştır. Bunlardan birincisi protezin materyaline ait özelliklerle ilgilidir. Yani, yeni diz eklemimizi oluşturacak olan protezin de sürtünmeye ve aşınmaya karşı dirençli olması gerekmektedir. Günümüzde geliştirilen bir protez, kullanıma girmeden önce laboratuvar ortamında, bir insanın hayatı boyunca yapabileceğinden çok daha fazla sayıda harekete maruz bırakılarak aşınmaya karşı test edilmektedir. Yani materyale bağlı olan erken yetersizlik sebebi, günümüzde neredeyse ortadan kaldırılmıştır. Burada standartlara uygun implantların tercih edilmesi önem kazanmaktadır.
Diz protezinin uzun dönem başarısı üzerine etkili olan diğer bir faktör ise, protezin ekleme uygulanma şekli ile ilgilidir. Eklem anatomisine uygun yerleştirilen protezlerin, yerleştirilemeyenlere göre daha uzun süreler eklemde varlıklarını başarılı bir şekilde sürdürebildikleri gösterilmiştir. Son dönemde üzerinde durulan en önemli parametrelerden birisi de her hastanın diz ekleminin anatomisinin ve biyomekaniğinin kendine özgü olan yapısıdır. Bunun taklit edilebilmesiyle, ömürlük olabilecek bir diz protezi tedavisinin uygulanabileceği düşünülmektedir. Bu amaçla robotik ve bilgisayar destekli sistemler geliştirilmiştir. Bu tarz sistemlerin protez cerrahisinde ki kullanımı tüm dünyada, hızlı bir şekilde yaygınlaşmaktadır.
Günlük aktivitelerimizi sorunsuz ve ağrısız bir şekilde gerçekleştirmemizi sağlayacak olan diz protezi cerrahisi günümüzde, uzun dönem bunu gerçekleştirebilecek teknolojiye sahiptir. İdeal bir diz protezi cerrahisinde amaç, kesintisiz ve ağrısız bir şekilde uzun yıllar harekete devam edebilmek olmalıdır.
Doç. Dr. Nevzat Selim Gökay
**www.orthorom.com
<https://www.instagram.com/ortho.rom
https://www.facebook.com/OrthoRom/
**