Kadın çalışanlar çalıştıkları süre içinde hamile kalabilirler. Bu tür durumlarda doğum iznine ayrılabilir ya da doğum nedeni ile çalışma hayatından uzaklaşabilirler. Ancak emekli olma haklarını kaybetmemek için emeklilik şartı olarak konulan prim gün sayısını doldurmak zorundadırlar. Doğum borçlanması düzenlemesi, bu tür durumlar düşünülerek oluşturulmuş ve geliştirilmiştir. Her durum için doğum borçlanması hakkı geçerli olmayabilir. Hakkın doğabilmesi için bazı şartların yerine getirilmesi gerekir.
Doğum sebebi ile çalışma hayatından uzak kalmak durumundaki kadınların geriye dönük olan ve ara verdikleri süreci kapsayan günler için prim ödemesi yapmasına imkan verilmesi doğum borçlanması olarak isimlendirilmiştir. Borçlanma şartları çalışma alanları ya da çalışma sürelerine göre değişiklik gösterebilir.
Çalışma hayatındaki kadınlar Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından takip edilen birçok uygulamaya tabi tutulur. Sunulan imkanlardan biri de doğum borçlanmasıdır. İlk kez 5510 sayılı Kanun kapsamında çalışan kişiler, bağımsız çalışmaya başlayan sigortalı çalışanlar, 2925 sayılı Kanuna bağlı olarak çalışan sigortalılar ve hak sahipleri SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) başvurusu yaparak doğum borçlanması yapabilmektedir.
Bir çalışan kadın doğum borçlanması hakkı kazandığı zaman bu hakkını kullanmak için öncelikle başvuruda bulunmalıdır. Doğum borçlanması kadın çalışanın sigorta giriş tarihinden sonra doğmuş olan çocuklar için yapılır. Yapılacak ödeme en fazla üç çocuk için geçerlidir. Doğum yapan kadın çalışan doğum yaptıktan sonraki 24 aylık süre içinde eğer kendi adına prim ödenmemişse doğum yaptığı tarihten sonraki 24 aylık süre içinde borçlanma hakkı kazanır. Doğan her bir çocuk için en fazla 720 günlük süre içinde doğum ödemesi yapılır.
Bir çocuk için doğum borçlanması nasıl hesaplanırsa doğan ikinci ve üçüncü çocuklar için yapılacak olan ödeme tutarı da aynı formül kullanılarak hesaplanır. Otomatik tablolar ile gerekli bilgiler girildikten sonra görüntülenen rakam doğum borçlanması tutarını gösterir.
Doğum yapan kadının sigorta borçlanması için talepte bulunması için işverenden belge talep edilmez. Kurumun hizmet kayıtlarından gerekli tespitler yapılır ve işlem sonuçlandırılır. Çalışan kadınların doğum borçlanması şartlarına göre talepte bulunması gerekir. Doğum borçlanması hesaplama sistemi doğrultusunda kişiler öncelikle kamu çalışanları SGK Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Tescil ve Hizmet Daire Başkanlığına dilekçe ile başvuru yapmalıdır. Başvuru değerlendirilir ve yapılan hesaplamalar sonucunda kadın çalışan doğum borçlanmasına tabi tutulur.
Doğum borçlanması günlük ne kadar olacağı çalışılan iş alanına ve bağlı olunan sigorta türüne göre değişiklik gösterebilir. Örnek olarak doğum ya da askerlik borçlanması için en düşük günlük prim tutarı 106 TL olarak belirlenmiştir. En yüksek rakam ise günlük 698 TL’dir. Kendi işini yapan, esnaf, serbest meslek erbabı olan kişileri kapsamına alan 4B doğum borçlanması talepleri e-Devlet üzerinden online olarak yapılabilir. 4B doğum borçlanması talebinde bulunan kadın çalışanlar daha az prim günü ile emekli olabilirler.
4A doğum borçlanması da yine e-Devlet üzerinden başvurusu yapılabilen bir uygulamadır. Özel sektörde çalışan kadınlar doğum borçlanması için 4A statüsünde doğum borçlanması talebinde bulunurlar.
Çalışan kadınların doğum halinde doğum borçlanması durumu çocuk borçlanması olarak da isimlendirilir. Çocuk sayısı kadar borçlandırılan kadın çalışanlar doğum yaptıkları tarihten itibaren yirmi dört aylık süre içinde anne adına prim ödenmemiş olması koşulu ile doğum yaptığı tarihten yirmi dört ay sonra borçlanma talebinde bulunulabilir.
Çocuk borçlanması, bu talepte bulunan kadın çalışanın prim gün sayısına göre hesaplanarak ödenir. Belli zamanlarda güncellenen tutarlara göre 2023 yılı doğum borçlanması bedeli brüt maaşın günlük bedelinin % 32’si civarındadır. Bir gün için ödenmesi gereken tutar, asgari ücrete göre hesaplandığında yaklaşık 50 TL civarındadır.
Kadın çalışanlar emekli olma haklarını kaybetmemek adına doğum yapmaları halinde geriye dönük olarak prim ödemesi yapabilirler. Devletin kadın çalışanlara verdiği bu hak doğrultusunda kadınlar doğum borçlanması haklarını talep edebilirler. Ne kadar ödeme yapılması gerektiği ise belli bir formüle göre hesaplanır. Bu hesaplamayı yapabilmek için otomatik tabloların bulunduğu bazı siteler vardır. Tablolara borçlanması planlanan gün sayısı girilir ve hesapla butonuna basılır. Çıkan sonuç borç miktarını gösterir.
Doğum borçlanması talebinde bulunma hakkı olan kadınlar, Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı olarak çocuk ödemesine de tabi tutulurlar. Belirlenen resmi rakamlar 2023 yılı için güncellenmiştir. Bu güncellenen tabloya göre:
1 çocuk doğum borçlanması kaç gün üzerinden hesaplanacaksa gün sayısı günlük bedel ile çarpılır. Aynı formül ile 2 çocuk doğum borçlanması ne kadar tutuyorsa bölünerek elde edilen sayı gün sayısını verir.
Ne kadar doğum borçlanması ödemesi yapılacağı formüllerle hesaplanır. Borçlanmanın tarihleri de hesaplanabilir. Bunun için yirmi dört aylık bir süreç söz konusudur. 24 aylık süre doğum yapılan tarihten itibaren başlar ve doğum borçlanmasının gerçekleşebilmesi için bu süre içinde anne adına hiçbir prim ödemesinin yapılmamış olması gerekir.