Çocuk doğurmak da doğurmamak da bir tercih meselesi... Tercihini ikinciden yana kullananların kazara hamile kalmayı önlemek için bir doğum kontrol yöntemi seçmesi gerekiyor. Peki, ama hangi yöntem size göre? İşte tüm artıları ve eksileriyle doğum kontrolünün 14 yolu...
Siz, kendinize en uygun olanı seçin.
Doğum kontrol hapı: %91 etkili
NASIL ÇALIŞIR: Progesteron ve östrojen hormonlarının sentetik formu olan haplar, yumurtlamayı önlüyor. Buna ek olarak, olur da bir yumurta aradan sıyrılırsa, sevikal mukusu koyulaştırarak spermlerin vajinadan rahmin içine ve tüplere ilerleyişini engelliyor.
DİKKAT: Doğum kontrol hapları, vücuduna seks isteğini pompalayan testosteron seviyeni değiştirir. Yani libidon olumsuz etkilenebilir. Yine de bu, hap kullanan bütün kadınların başına gelmiyor. Böyle bir durumda hapınızı değiştirmeniz (piyasada çok sayıda farklı hormon bileşimli ilaç var) işe yarayabilir.
UNUTMAYIN: Haplarınızı her gün aynı saatte almalısınız. Birkaç saatlik gecikmeyle hamile kalmazsınız ama yine de aksatmayın.
Kontraseptif sünger: %88 etkili
NASIL ÇALIŞIR: Disk şeklindeki süngerimsi aparat, rahim ağzına gelecek şekilde vajinanın içine yerleştiriliyor. Süngerin içeriğindeki spermisidler spermleri öldürüyor.
DİKKAT: Süngeri vajinaya yerleştirmeden önce suda ıslatmanız ve seksin ardından en az altı saat daha vajinanızda bekletmeniz gerekiyor. Bu yüzden çıkartırken parçalanabiliyor.
UNUTMAYIN: ART Tıp Merkezi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doktor Can Kavuzlu, bu yöntemin henüz Türkiye'de uygulanmadığını belirtiyor.
Spiral (Rahim içi Araç): %99 etkili
NASIL ÇALIŞIR: Jinekolog, rahmin içerisine T şeklinde ve üç santim boyunca bir araç yerleştiriyor. Bu, hamile kalmaYI üç yıldan 10 yıla kadar önlüyor. Plastik olanları, rahim duvarını incelterek yumurtanın rahme tutunmasını engelleyen hormonları pompalıyor. Metal olanlarıysa, spermleri etkisiz hale getiriyor.
DİKKAT: Klamidya ya da bel soğukluğu rahatsızlığınız varsa, spiral durumunuzu kötüleştirebilir. Ayrıca spiralin yerinden çıkması ve hamileliği engelleyememesi riskine karşı, iplerin yerinde olup olmadığını ayda bir kez kontrol etmek gerekir.
UNUTMAYIN: Spiralin pelvik bölge enfeksiyonuna neden olduğu korkusu abartılıyor. Araştırmalar bunun güvenli bir yöntem olduğunu doğruluyor.
Doğum kontrol iğneleri: %94 etkili
NASIL ÇALIŞIR: Her üç ayda bir jinekolog yumurtlamayı engelleyen bir doz progresteron hormonu enjekte eder. Çoğu kadının periyodu bu süreçte tamamen kesintiye uğrar.
DİKKAT: İğneler, kemik erimesine yol açan kemik yoğunluğu kaybıyla ilişkilendiriliyor. Bu yüzden iğne yönteminin iki yıldan daha uzun süre kulanılmaması tavsiye ediliyor.
UNUTMAYIN: Bıraktıktan sonra hamile kalmanız bir yılı bulabilir. Eğer yakın gelecekte çocuk sahibi olmak istiyorsanız bu seçeneği tercih etmeyin.
Kısırlaştırma (Tüplerin bağlanması): %99 etkili
NASIL ÇALIŞIR: Kadının fallop tüpleri ya da eşinin sperm kanalı (spermi testislerden penise taşıyan tüpler) kesilir ya da bağlanır. Böylece sperm ile yumurta buluşamaz.
DİKKAT: Tüplerin yeniden açılması oldukça pahalıya mal oluyor; üstelik eskisi gibi çalışaması da garanti değil. Bu yüzden kararınızdan yüzde 100 emin olmalısınız.
UNUTMAYIN: Erkeğin sperm kanallarının bağlanması (vasektomi), kadının tüplerinin bağlanmasından daha az karmaşık bir işlem. Kadına bu işlemin yapılması operasyon ve anestezi gerektirirken, vasektomi tıpkı spiral taktırma gibi doktor muayenehanesinde hızlıca yapılabiliyor.
**Doğum kontrol halkası: %91 etkili
**
NASIL ÇALIŞIR: Esnek, beş santim çapındaki halkayı önce vajinanın içine yerleştiriyorsunuz (tampon gibi). Halka, doğum kontrol haplarıyla aynı hormonu salgılıyor. Regl olduğunuz hafta çıkartıp, daha sonra yenisiyle değiştiriyorsunuz.
DİKKAT: Hormonlar önce sindirim sisteminden geçmek yerine kan dolaşımı tarafından emildiği için, bu yöntemin hafifçe kanı pıhtılaştırma riski mevcut. Ancak çoğu doktor bu riskin kayda değer bir seviyede olmadığını söylüyor.
UNUTMAYIN: Esnek yapısından dolayı küçük de olsa yerinden çıkma ihtimali var. Dört ile altı saat içinde yerine tekrar yerleştirdiğiniz takdirde korumaya devam edecektir.
Doğum kontrol bandı: %91 etkili
NASIL ÇALIŞIR: Kalçanıza, karın bölgenize ya da üst kolunuza, üç hafta boyunca kalacak bir bant (regl dönemi dışında) yapıştırılıyor. Bant, yumurtlamanızı önleyen hormonları salgılıyor.
DİKKAT: Bazı durumlarda cilt tahrişlerine sebep oluyor ve vücudunuzda kirli ve eski bir bant izi bırakabiliyor. Az da olsa kanı pıhtılaştırma riski taşıyor ama bu durum oldukça nadir görülüyor.
UNUTMAYIN: Bant çıkmaya başlarsa olabildiğince hızlı bir şekilde yenisiyle değiştirmelisiniz. Tam bir koruma için bütünüyle yapışmış olması gerekiyor. Doktor Can Kavuzlu, Türkiye'de bu bantların satışının henüz başlamadığını söylüyor.
**Prezervatif (Erkek ve kadın için): %79-82 etkili
**
NASIL ÇALIŞIR: Erkeğin penisini saran ya da kadının vajinasının içine yerleşen kılıf (kadınlar için sentetik kauçuktan, erkekler içinse genellikle lateksten yapılır), hem spermlerin geçişini engelliyor hem de cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyor. Bunu yapabilen tek doğum kontrol yöntemi olduğunu da bilmelisiniz!
DİKKAT: Erkek prezervatifi yırtılabilir ya da çıkabilir. Kadın prezervatifinin ise ağız kısmının vajina dışına taşması rahatsız edici bir görüntü yaratabilir.
UNUTMAYIN: Yakınlık hissini azaltması bu yöntemi pek çok çift için caydırıcı hale getiriyor. Ancak unutmayın ki; özellikle partnerinizden emin değilseniz, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korunabileceğiniz tek yöntem.
B planı: Ertesi gün hapları
Prezervatif yırtıldı, ilacınızı almayı unuttunuz ya da doğum kontrolünü tümüyle pas geçtiniz. İşte ertesi gün hapıyla ilgili bilmeniz gerekenler:
1- En etkili olduğu zaman (yüzde 95), ilişki sonrasındaki ilk 24 saat. İlişikiden sonra 72 saate kadar kullanılabiliyor ama etkinliği saatler geçtikçe düşüyor.
2- İçtikten sonra kendinizi hasta gibi hissedebilirsiniz. Yan etkileri bulantı, kusma, baş ağrısı ve karın ağrısını içerebiliyor.
3- Doğum kontrol yöntemi olarak kullanmayın. Hapın tekrar tekrar kullanılması halinde ne gibi komplikasyonlar yarattığına dair bir rapor yok. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Operatör Doktor Gökçen Erdoğan, bu hapların ayda bir kereden fazla kullanılmamasını tavsiye ediyor: "Sık kullanımda vücuda fazla hormon yüklenir, bu da regl düzensizliklerine yol açar."
Diyafram: %88 etkili
NASIL ÇALIŞIR: Kubbe şeklindeki kauçuk gereç olan diyafram, rahim ağzının girişine yerleştiriliyor. İçinde bol miktarda bulunan spermisid ile spermlere geçit vermiyor.
DİKKAT: Doktor yardımıyla size en uygun ebadı bulmalısınız. Çıkarmak biraz zahmetli olduğundan, alışıncaya kadar biraz zorlanabilirsiniz. Ayrıca bir yerlerinde delik olup olmadığını da sürekli kontrol etmelisiniz.
UNUTMAYIN: Cinsel ilişkiden altı saat önce yerleştirmeli, seks bittikten altı saat sonra da çıkarmalısınız. Eğer diyafram takılı halde bir kereden fazla seks yaparsanız diyaframın içindeki spermisid jelini yenilemeyi unutmayın.
**İmplant (deri altı çubuğu): %99 etkili
**
NASIL ÇALIŞIR: Plastik, kibrit çöpü boyutunda bir çubuk, üst kol derisinin altına yerleştiriliyor. İmplant, üç yıla kadar progesteron salgılayabiliyor.
DİKKAT: Kullanıcıların yüzde 80'i ilk yılda düzensiz kanama ve lekelenme yaşıyor.
UNUTMA: Çıkardıktan sonra hamile kalabilmen için kısa bir süre beklemeniz gerekebilir.
Doğal aile planlaması: %76 etkili
NASIL ÇALIŞIR: Vücut sıcaklığının izini sürerek ya da servikal mukusun kıvamından yola çıkarak yumurtlama döneminde hiç seks yapmıyorsunuz.
DİKKAT: Etkili olabilmesi için periyodunuzun düzenli olması gerekiyor.
UNUTMAYIN: Yumurtlama regl döngünüzün yarısında da olabilir. Servikal mukus siz yumurtlamadan bile berraklaşabilir (ki bu sizin doğurgan olduğunuzu gösterir.) Yumurtlamanın hemen ardından vücut sıcaklığınız bir ile yarım derece arasında yükselir.
Servikal kapak: %88 etkili
NASIL ÇALIŞIR: Spermisid dolu bir silikon kapak, rahim ağzını kapatıyor ve spermin yumurtaya ulaşmasını engelliyor.
DİKKAT: Regl dönemindeyken kullanılamıyor. Seks sırasında yerinden çıkma ihtimali de var.
UNUTMAYIN: Rahim ağzı doğum esnasında esnediğinden, bu yöntem doğum yapmış kadınlar için yalnızca yüzde 71 oranında etkili olabiliyor. Yöntem henüz Türkiye'de kullanılmıyor.
**Geri çekme
**
Bilim, etkili bir yöntem olmadığını söylese de bazı çiftler geri çekme yöntemini kullanıyor. Geri çekme yöntemini uyguladıktan sonra acil doğum kontrol yöntemlerine başvuran kadınların yüzdesi 7,5.
Bu yöntemi kullanarak beklenmedik şekilde hamile kalan kadınların yüzdesi 21.
Geri çekme yöntemini uygulayıp hamile kalmamak için dua eden 15 ile 44 yaş arası kadınların yüzdesi 60.
Kaynak: Women's Health