Uluslararası Kanser Araştırma Merkezi (IARC-International Agency for Research on Cancer), Ortadoğu Kanser Konsorsiyumu (MECC), Otomatik Çocukluk Çağı Kanser Bilgilendirme Sistemi (ACCIS), Sağlık Bakanlığı, Hacettepe Hastaneleri ve İzmir Kanser İzleme ve Denetim Merkezi (KİDEM) verilerinin kullanıldığı belirtilen rapora göre, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de kanser, ölüm nedenleri arasında kalp hastalıklarından sonra ikinci sırada geliyor. Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2003 yılı verileri, ölüm nedeni olarak, kalp krizi, kalp yetmezliği, hipertansiyon gibi kardiyovasküler hastalıkların yüzde 42 ile ilk sırada, kanserin ise yüzde 12.9 ile ikinci sırada geldiğini gösteriyor.
Uluslararası Kanser Araştırma Merkezi'nin Türkiye ile ilgili 2002 yılı verilerine göre, erkeklerde en sık görülen kanser türleri arasında ile sırayı yüzde 33.8 ile akciğer kanseri alıyor. Mide kanseri yüzde 8.7 ile 2.sırada, mesane kanseri yüzde 7.8 ile 3.sırada, barsak kanseri yüzde 6.7 ile 4.sırada, gırtlak kanseri yüzde 5.8 ile 5.sırada, prostat kanseri yüzde 5.5 ile 6.sırada bulunuyor. Kadınlarda en sık görülen kanser türü ise yüzde 24.2 ile meme kanseri. Bu kanser türünü sırasıyla yüzde 9.3 ile barsak kanseri, yüzde 6.9 ile mide kanseri, yüzde 5.9 ile yumurtalık kanseri, yüzde 5.7 ile akciğer kanseri ve yüzde 5.4 ile lösemi izliyor. Türkiye'de en sık ölüme yol açan kanser türlerinin ise erkeklerde sırasıyla yüzde 40.2 ile akciğer kanseri, yüzde 9.5 ile mide kanseri, yüzde 5.5 barsak kanseri ve yüzde 5.4 ile mesane kanseri olduğu görülüyor. Kadınlarda kanserden ölümlerde meme kanseri (yüzde 16.7) ilk sırada geliyor. Meme kanserini yüzde 9.3 ile barsak kanseri, yüzde 9.1 ile mide kanseri ve yüzde 8.2 ile akciğer kanseri izliyor.
Dünyada 25 milyon kanser hastası var
Tüm dünyayı ilgilendiren ve sınır tanımayan küresel bir sorun olan kanser, ölüm nedenleri arasında kalp hastalıklarından sonra ikinci sırada geliyor. Dünyadaki tüm ölümlerin yüzde 12.5'i kanserden kaynaklanıyor. Kanser nedeniyle meydana gelen ölümler AIDS, verem ve sıtma yüzünden gerçekleşen ölümlerin toplamından daha fazla. Dünyada bugün yaklaşık 25 milyon kanser hastası bulunuyor. 2002 yılı istatistiklerine göre her yıl 11 milyon kişi kansere yakalanıyor. 2020 yılında bu rakamın yaklaşık yüzde 50 artış göstererek 16 milyona ulaşacağı ve üçte ikisinin gelişmekte olan ülkelerde olacağı tahmin ediliyor. Dünyada her yıl 7 milyon kişi kanserden ölüyor. 2020 yılına kadar bu rakamın 10 milyonu geçmesinden endişe ediliyor. 2020'ye kadar 2 milyon kişinin, 2040'a kadar 6.5 milyon kişinin kurtarılabileceği öngörülüyor. Dünyada her yıl 160 bin çocuk kansere yakalanırken bunların 90 bini yaşamını yitiriyor.
ABD'de her 2 erkekten biri ve her 3 kadından biri yaşam boyu kanser geliştirme riski taşıyor. 2003 yılı verilerine göre Amerika'da tüm ölümler içinde kalp hastalıklarından ölümlerin oranı yüzde 28 iken kanser nedeniyle ölümlerin oranı yüzde 22.7. 2003 yılında Amerika'da 685 bin 89 kişi kalp hastalıkları nedeniyle, 556 bin 902 kişi de kanser nedeniyle yaşamını yitirdi. Amerikan Kanser Derneği'nin (American Cancer Society) 2006 verilerine göre de, ABD'de, 291 bin 270'i erkek, 273 bin 560'ı kadın olmak üzere toplam 564 bin 830 kişi kanser nedeniyle yaşamını yitirdi. Amerikalı erkeklerde en sık görülen kanser türü yüzde 33 ile prostat kanseri, ancak kanserden ölümlerin başında yüzde 31 ile akciğer ve bronş kanseri geliyor. Barsak kanseri yüzde 10 ile ikinci sırada, prostat kanseri yüzde 9 ile üçüncü sırada, pankreas kanseri yüzde 6 ile dördüncü sırada bulunuyor. Amerikalı kadınlarda ise en sık görülen kanser türü yüzde 31 ile meme kanseri olmakla birlikte, kanserden ölümlerin başında erkeklerde olduğu gibi akciğer ve bronş kanseri (yüzde 26) geliyor. Meme kanseri yüzde 15 ile ikinci sırada, barsak kanseri yüzde 10 ile üçüncü sırada, pankreas kanseri yüzde 6 ile dördüncü sırada bulunuyor.
Sigaranın payı yüzde 30
Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Müdürü ve Onkoloji Hastanesi Başhekimi, Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu Genel Başkanı Prof. Dr. Tezer Kutluk'un Türk Pediatrik Onkoloji Grubu adına 2002 yılında yaptığı araştırmaya göre, bin 73 Türk çocukta görülen ilk 5 tümör türü şöyle:
"Lenf kanserleri (yüzde 26.8), santral sinir sistemi tümörleri (yüzde 21.1), sempatik tümörler (yüzde 9.4), yumuşak doku tümörleri (yüzde 7.5) ve böbrek tümörleri (yüzde 7.1)."
Rapora göre, tüm kanserlerin yüzde 43'ü tütün, beslenme ve infeksiyonlarla ilişkili. Tüm kanserlerin yüzde 30'undan ise sigara sorumlu. Bilimsel araştırmalar, akciğer, ağız, boğaz, pankreas, mesane, mide, karaciğer ve böbrek kanserlerinin sigara ile ilişkili olduğunu gösteriyor. Her beş kanser ölümünden birine sigara neden oluyor. Dünyada her yıl 1.4 milyon kişi sigaraya bağlı kanser hastalıkları nedeniyle ölüyor. Sigara ile birlikte fazla alkol tüketimi de kanser riskini artırıyor ve ağız boşluğu, yutak, yemek borusu, nefes borusu, karaciğer ve meme kanserlerine kapı aralıyor. Sağlıksız beslenme ve kötü yaşam tarzı kansere yol açıyor. Kilo fazlası ve şişman olanlarda, kalın barsak, meme, rahim, yemek borusu gibi kanserler sık görülüyor. Dünyada 1 milyar kilo fazlası olan ve 300 milyon da şişman insan bulunuyor. Tüm kanserlerin beşte biri kronik infeksiyonlardan kaynaklanıyor. Örneğin Hepatit-B karaciğer kanserine, İnsan Papilloma virüsü rahim ağzı kanserine, şistozoma mesane kanserine, helikobakter pilori mide kanserine yol açabiliyor. Çevre kirliliği de gelişmekte olan ülkelerde tüm kanserlerin yüzde 1-4'ünden sorumlu.
Prof. Kutluk, kanserin tüm dünyada yaşlı-genç, zengin-fakir, kadın-erkek, çocuk demeden arttığını belirterek, "Ancak kansere karşı çaresiz değiliz. Kanser; korunma, erken tanı, etkin tedavi, rehabilitasyon ve yaşam kalitesi ile marjinal bir hastalık haline gelebilir" dedi. Erken teşhis ile tedavide başarı şansının arttığını ifade eden Kutluk, beslenme konusunda da uyarılarda bulundu. Sebze, meyve, tahıl içeren gıdalar ve lifli gıdalar tüketilmesini öneren Kutluk, kırmızı et, hayvansal yağlar ve kızartmalardan uzak durulması gerektiğini belirtti. Tütünden, şişmanlıktan, enfeksiyonlardan, ultraviyole ışınlardan, çevre kirliğinden ve kimyasal madde gibi mesleki maruziyetlerden korunmak gerektiğini vurgulayan Kutluk, şunları kaydetti:
"Kanser önlenebilir, erken tanınabilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Erişkinlerde tüm kanserler birlikte ele alındığında yüzde 65'ini kurtarmak mümkündür. Tek tek kanser türlerine bakıldığında birçok türünde tedavi şansı daha da yüksektir. Çocuk kanserlerinde ise tedavi şansı yüzde 80'lere ulaşmıştır. Doğru tedavilerin düzenli bir şekilde uygulanması önemlidir."
Rapora ilişkin değerlendirmelerde bulunan ATO Başkanı Sinan Aygün ise, kanserin tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de önemli bir halk sağlığı sorunu haline geldiğini söyledi. Sigaranın kanser oluşumundaki etkisine dikkati çeken Aygün, sigarayla savaşın kanser vakalarını yüzde 30 oranında azaltabileceğini belirterek, tiryakilere, "Sigarayı bırakın, kanser riskini azaltın" uyarısında bulundu.
Erkeklerde akciğer kanserinin tüm dünyada en çok öldüren kanser türü olduğunu altını çizen Aygün, sigara kullanımının akciğer kanseriyle doğrudan ilişkili olduğunu hatırlattı. TSE denetimi dışında bazı ithal ürünlerin de kanser yapıcı etkisi bulunduğunu vurgulayan Aygün, anne-babaların kanser riskine karşı Çin malı oyuncaklara dikkat etmesi gerektiğini bildirdi. Kanserin, yüksek tedavi maliyetleri, ölüme ve sakatlıklara yol açması nedeniyle de ülke ekonomisi ve iş gücünde ağır kayıplara neden olduğunu belirten Aygün, Sağlık Bakanlığı ve sivil toplum örgütlerinin kanserden korunma konusunda vatandaşları bilinçlendirmesi gerektiğini söyledi.