Günlerdir değil haftalardır tüm dünya nefesini tutmuş bu buluşmayı bekliyor. ABD Başkanı Trump ve Rus Lider Putin, bugün Finlandiya’nın başkenti Helsinki’de Baltık denizine nazır başkanlık sarayında bir araya gelecek.
Yıl 1990, yer yine Helsinki’de başkanlık sarayı. Soğuk Savaş bitmekte, bu kez görüşen liderler ABD adına George W. Bush, Sovyetler Birliği adına Mihail Gorbaçov’du. 28 yıl sonra aynı yerde yine aynı önemde bir zirve gerçekleşiyor... Zirveninkinden önce, Helsinki’nin önemini vurgulayalım. Finlandiya tarihi ve konumu itibariyle, Soğuk Savaş sürecince ABD ve Sovyetler arasında hep tarafsız bölge olarak görülmüştü. Öyle görünüyor ki anlamını hala yitirmiş değil. Bu noktada Finlandiya’nın AB’ye üye olduğunu ama NATO’nun dışında kaldığını hatırlatmakta fayda var.
Bu Putin’le Trump’ın ilk görüşmesi değil. Daha evvel iki kez, uluslararası zirvelerin çatısı altında temas ettiler. Ama bu zirve, ikilinin resmi olarak, teke tek ilk görüşmesi. İki liderin, özellikle de Trump’ın birbirine karşı duyduğu “beğeni”yse zirveyi daha da ilgi çekici kılıyor. Altını çizelim: Görüşmeyi organize eden taraf Trump.
Habertürk'ten Nalan Koçak'ın haberine göre; aslında büyük bir gölge ve etrafındaki sayısız bağlantılı gölgeler iki liderin zirve boyunca arasında olacak. Büyük gölge Trump’ın göreve geldiği 2016 seçimlerinde Rusya’nın parmağı olduğu şüphesi. Bununla ilgili açılmış bir soruşturma, atanmış özel bir savcı var. Konuyla ilgili son önemli gelişme özel savcı Robert Mueller’in seçimi etkiledikleri gerekçesiyle 12 Rus istihbarat yetkilisi hakkında hazırladığı iddianame.
Peki iki lider ne istiyor? Rus lidere olan ilgisini hiçbir zaman gizlemeyen Trump kendi ifadesiyle Putin’le arkadaş olmayı umuyor. Daha evvel defalarca Putin’i çok zeki bulduğunu söyledi. Fakat son açıklamasına bakılırsa Trump’ın temasla ilgili umutları eskisi kadar büyük değil. Açıklama şu: Zirveden kötü bir sonuç değil ama belki iyi sonuçlar çıkabilir.
Temkinli ve mesafeli dış politikasıyla bilinen Putin için de aslında benzer şeyler geçerli. Trump yönetimiyle bir momentum yakalayabileceklerini düşünüyor ama yine de çok emin değil. Çekinceli bir iyimserlik söz konusu.
İç politika konusuna gelince Putin için geçerli değil ama Trump için zirvenin içeride okları üzerine çekeceği bir gerçek. Rusya’yla karanlık ilişkileri olduğu iddia edilirken, geleneksel müttefiklerine zor anlar yaşatırken ve ticaret savaşlarını açmışken, zirvenin rakipleri tarafından siyasi malzeme yapılacağını tahmin etmek güç değil.
İletişim kanalı kurmak : Aslında iki lider için de temel amaç bu. Şimdiye kadar, seçimlere müdahale meselesi- ki Kremlin bunu şiddetle reddediyor- nedeniyle pek mümkün olmadı. Hatta iddiaya göre Trump danışmanlarından korktuğu için bu güne kadar Putin’e bir randevu veremedi. Kimi uzmanlara göre sonunda buluşabilmelerinin iki nedeni var; biri Trump’a artan kamuoyu desteği, ikincisi Kuzey Kore lideri Kim Jong Un’la görüşmesinden sonra Putin’le bir araya gelmenin artık sorun olmadığı düşüncesi.
“Seçimlere müdahale ettin mi?” demek: Trump, zirvede Putin’e bu soruyu yönelteceğini açıkladı ve ekledi “Bir daha yapma bile diyebilirim ama Putin yapmış olsa bile inkar edebilir.”
Yaptırımlar: Diğer en önemli hedeflerden biri Rusya’nın 2014’te Kırım’ı ilhakından sonra Batı bloğuyla iyice gerilen ilişkileri onarmak ve hız kesmeyen yaptırımları en azından gevşetmek. Yenilerinin ortaya çıkmasına engel olmak. Kısacası “yeni bir Soğuk Savaş mı yaşanıyor?” denilirken önceki başkan Obama döneminde dibe vuran ilişkileri normalleştirmek.
Suriye’de çatışmanın önüne geçmek: Ukrayna kadar önemli bir diğer mesele tabii ki Suriye, iki süper gücün boy gösterdiği bir diğer adres... Putin yönetimi 2015’ten beri Suriye sahnesinde hayli etkin. Bunun Esad’ın lehine olduğu herkesin malumu. Her iki ülke de az çok kendi etkinlik alanlarını belirlemişken en büyük hedeflerden biri güçlerinin karşı karşıya gelmesini engellemek. İki nükleer gücün Suriye gibi tehlikeli bir arenada çatışmasının ne anlama geldiğini az çok herkes tahmin eder...
İran’ın etkisi kırılır mı?: ABD’nin bir diğer hedefi de Moskova’yı İran’ın etkisinin kırılması yönünde ikna etmek. Rus basınına bakılırsa ABD askerlerini Suriye’den çekerse, Rusya, İran’ı askerlerini İsrail sınırı yakınlarından çekmeye ikna edebileceğini düşünüyor. Hatta Amerikan basınındaki haberlere göre İsrail, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, Trump’a “İran’ın askerlerini çekmesi karşılığında Ukrayna yaptırımlarına bir son ver” diyor.