Düzyazı nasıl yazılır, düzyazının özellikleri nelerdir? Düzyazı yazarken nelere dikkat edilmelidir, önemli düzyazı örnekleri hangileri?

Bir kişinin duygu, düşünce ya da olayları anlatması için düzyazı yazması mümkündür. Ancak bu doğrultuda düzyazı kapsamına dâhil olan eserlerin türleri, özellikleri ve örnekleri incelenmelidir. Bu anlatım biçiminin detayları keşfedildiği takdirde düzyazının ne olduğu tam anlamıyla öğrenilebilir. Daha sonra düzyazı yazmak isteyen kişiler, temel kuralları dikkate alarak hikaye ya da makale gibi farklı türleri temsil eden eserler oluşturabilir. Peki, düzyazı nasıl yazılmalıdır?

Pek çok özelliği ile şiirden ayrılan düzyazı, temelde nazım ile yazılmamış olan metinler olarak belirtilebilir. Ancak düzyazı türleri, diğer edebî eserlerde de olduğu gibi dil bilgisi kurallarıyla uyumlu olarak yazılmalıdır. Bununla birlikte bir düzyazının taşıması gereken belli başlı özellikler vardır. Özgünlük ve açıklık gibi özelliklere sahip olan düzyazılar, okuyucuya ulaştığı takdirde amacına hizmet eder. Yazarın duygu, düşünce veya olayları anlatabildiği düzyazı türlerine dair örneklerin incelenmesi ise bu anlatım biçiminin tam anlamıyla anlaşılmasını mümkün kılar.

Reklam
Reklam

Düzyazı nasıl yazılır?

Nesir, mensur ve inşa gibi isimlerle de anılan düzyazının nasıl yazıldığının açıklanması için ilk olarak bu edebi türün ne olduğuna değinilmelidir. TDK kapsamında düzyazı, şiir olmayan söz ve yazı olarak tanımlanır. Bu bağlamda düzyazının manzum eserlerden farklı olduğu ve ölçü ya da uyak kullanılmadan yazıldığı söylenebilir.

Yine düzyazının Arapça kökenli karşılığı olan nesir sözcüğü incelendiğinde de bu edebi türe yönelik detaylı bilgiler edinilmesi mümkündür. Saçma, dağıtma ve yayma anlamına gelen nesir; düzyazının herhangi bir düşünce, olay ya da duygunun aktarılma yolu olduğunu gösterir. Dolayısıyla düzyazı, dil bilgisi kurallarına uygun olarak yazılan ve düz tümcelerle oluşturulan metinler olarak belirtilebilir. Bu gibi temel özellikleri göz önünde bulundurulduğu takdirde düzyazının gerek günlük yaşamda gerek ise edebiyat alanında iletişim bağlamına dahil olan önemli bir anlatım biçimi olduğu söylenmelidir.

Düzyazı özellikleri nelerdir?

Şiir ve düzyazı farkları açıklandığı zaman, nesir olarak da adlandırılan edebî türün temel özellikleri daha kolay bir şekilde anlaşılabilir. Bu doğrultuda düzyazı olarak bilinen anlatım biçiminin özellikleri, şiir ile arasındaki farklara değinilerek ortaya konabilir. Özellikle bu edebi türden olan eserleri kaleme almak isteyen kişiler tarafından araştırılan düzyazı özellikleri aşağıdaki gibidir:

Reklam
Reklam
  • Şiirin aksine düzyazı, ölçü ve uyak kullanılmadan yazılabilen eserleri temsil eder.
  • Düzyazı şiire göre daha esnek bir anlatım biçimi olsa da bu türden eserler mutlaka dil bilgisi kurallarına uygun olarak yazılmalıdır.
  • Akıcı bir dille yazılması gereken düzyazının taşıması beklenen özelliklerden biri de özlülüktür.
  • Okuyucu tarafından anlaşılır olması önem arz eden düzyazılarda, her bir edebî türden olan eserler gibi özgünlüğe dikkat edilmelidir.
  • Yalınlık ve doğallık gibi özellikleri karşılaması beklenen düzyazılar, bu eserleri oluşturan yazarların duygu ve düşüncelerini gelecek nesillere aktarma görevi üstlenir.

Düzyazı türleri nelerdir?

Bir kişinin herhangi bir düşünce, duygu ya da olayı yalnızca dil bilgisi kurallarına uyarak aktarmasını sağlayan düzyazının birden fazla türü vardır. Temelde düzyazı türleri, olay çevresinde oluşan ve öğretici/bilgilendirici olan metinler şeklinde iki ayrı kategori kapsamında sınıflandırılır. Olay çevresinde oluşan düzyazı türleri ise göstermeye ve anlatmaya dayalı olan eserler şeklinde ikiye ayrılır. Bu bilgiler çerçevesinde düzyazı türleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Reklam
Reklam
  • Olay çevresinde oluşan ve anlatmaya dayalı olan düzyazı türleri: Hikâye, roman, efsane, masal, mensur şiir
  • Olay çevresinde oluşan ve göstermeye dayalı olan düzyazı türleri: Tiyatro, meddah, orta oyunu, dram
  • Bilgilendirici/öğretici düzyazı türleri: Makale, gezi yazısı, eleştiri, fıkra, mektup, anı, biyografi, otobiyografi, sohbet, deneme, röportaj, haber metinleri

Önemli düzyazı örnekleri hangileridir?

Düzyazı türleri incelendiği takdirde bu anlatım biçimi ile pek çok farklı eserin oluşturulabildiği görülür. Özellikleri, şiire göre farklı olan yanları ve türlerine değinilen düzyazının yakından tanınması için bu anlatım biçimiyle oluşturulan eserlerden de söz edilmelidir. Bu bağlamda ön plana çıkan düzyazı örneklerinin aşağıdaki gibi sıralanması mümkündür:

Reklam
Reklam
  • Evliya Çelebi- Seyahatname
  • Fuzuli- Şikayetname
  • Sinan Paşa- Tazarruname
  • Lütfi Paşa- Asafname
  • Katip Çelebi- Fezleke
Anahtar Kelimeler: